امروز بیست و هفتم اردیبهشت ماه روز جهانی ارتباطات و روابط عمومی(جامعه اطلاعاتی) است. مرور تاریخ بشری نشان می‌‌‌دهد که عمر ارتباطات به اندازه تاریخ بشر است و همواره از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است چرا که انسان برای بهتر زیستن نیازمند قرار گرفتن در اجتماع انسانی و برقراری ارتباط بوده است.
۲
تاریخ انتشاردوشنبه ۲۷ ارديبهشت ۱۴۰۰ - ۱۵:۴۲
کد مطلب : ۱۳۵۴۹۱
کاستی های روابط عمومی در آخرین کهکشان ارتباطی
فرحناز مقیمی سارانی/ خبرنگار و کارشناس رسانه روابط عمومی صنعت نفت
برای درک بیشتر این موضوع در بخشی از معرفی کتاب "ایران در چهار کهکشان ارتباطی دکتر محسنیان راد" آمده است: "مارشال مک لوهان، ارتباط شناس برجسته کانادایی سال ها قبل گفته بود که انسان ها درطول تاریخ سه کهکشان ارتباطی را طی کرده اند. نخست در کهکشان شفاهی بوده اند، سپس به کهکشان گوتنبرگ رفته اند و اکنون در کهکشان مارکنی قرار دارند و در نهایت به دهکده جهانی خواهند رفت. اما درکتر محسنیان راد قصه ایران را قصه دیگری می داند. طبق گفته او ایران بعد از کهکشان شفاهی به کهکشان دیگری رفت و سپس به کهکشان گوتنبرگ و مارکنی سفر کرد. در فصل اول، بحث درباره نخستین کهکشان را با آثار بازمانده از دوردست های پیش از تاریخ آغاز کرده و از تصاویر عجیبی سخن گفته که انسان ساکن ایران، بر دیواره غارها و پهنه ی کوه ها از خود به جای گذاشته است. روایت ایران از دومین کهکشان ارتباطی، طولانی است. سبک نگارش کتاب از این به بعد تغییر کرده و زمینه تاریخی - اجتماعی و حاشیه فرهنگی حاکم بر هر مقطع از زمان به کارگیری ابزارها و شیوه های ارتباطی، مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال، در نخستین فصل کهکشان دوم، ابداع فن آوری انتقال پیام های نوری و همچنین ایجاد بیل بورد بسیار بزرگ سنگی که بیشتر شبیه روزنامه های امروزی است، محصول زمینه تاریخی – اجتماعی آن عصر معرفی شده است." آنچه از نظرات این متخصص حوزه ارتباطات در کشورمان می توان فهمید این است که ماهیت ارتباطات در پهنه ایران زمین در طول تاریخ تحت تاثیر شرایط اجتماعی و حاشیه های فرهنگی حاکم بر آن بوده است و در شرایط کنونی نیز روابط عمومی ها نمی توانند بدون در نظر گرفتن این وجه بارز و تاریخی جامعه ایرانی، وظایف خود را به درستی انجام دهند.
از سوی دیگر با گذشت زمان و صنعتی شدن جوامع، بسترها و روش های ارتباطی متفاوتی در زندگی بشر به وجود آمد و به فراخور زمان، مکان و شرایط محیطی، مدتی به عنوان نوبرانه ارتباطات اجتماعی توجه متخصصان، فعالان این عرصه و توده‌های مردم را به خود جلب کرد و پس از مدتی تکنولوژی جدید جایگزین آن شده است. اما آنچه که به عنوان مؤثرترین شیوه ارتباطی از زمان خلقت بشر تا کنون تغییری در آن ایجاد نشده است و به گفته اندیشمندان این حوزه همچنان بیشترین تاثیر را بر روی مخاطب دارد همان شیوه قدیمی و باستانی ارتباط رو درو است که مفاهیم ارتباطی را با استفاده از کلام و زبان بدن به مخاطب منتقل می کند و به نظر می رسد در شرایط حاضر حلقه مفقوده ارتباطات مؤثر، فراموشی یا عدم آگاهی نسبت همین شیوه سنتی ارتباطی توسط جامعه روابط عمومی کشورمان است.
ارتباط نیز همچون انسان نیازمند فراهم آوردن شرایط رشد است. همانطور که نیازهای بشر در بازه زیست او از دوره جنینی تا کهنسالی به طور مستمر در حال تغییر است و هر دوره به امکانات خاصی برای بقا نیاز دارد. ارتباطات و به طور خاص روابط عمومی نیز همین گونه است. از آنجایی که شیوه کار در روابط عمومی با توجه به تغییرات تکنولوژی و فناوری و همچنین تغییرات اجتماعی به طور مستمر و بی وقفه متغییر است تا ده سال پیش مهمترین نقاط ضعف یا بهتر بگوییم نقاط قابل بهبود روابط عمومی ها، گذار از سنت به مدرنیته، یادگیری تکنولوژی های مدرن ارتباطی و ایجاد بسترهای مناسب برای استفاده از این تکنولوژی ها بود. شواهد نشان می دهد پس از گذشته یک دهه روابط عمومی ها خود را به این زیرساخت های ارتباطی مجهز کرده‌اند اما باز هم در برقراری ارتباط مؤثر با مخاطبان و در واقع ذینفعان درون و برون سازمانی دچار ضعف هستند.
به نظر آنچه باعث شده روابط عمومی ها علیرغم بهره گیری از کلیه تکنولوژی های نوین باز هم در انجام وظایفشان دچار کاستی باشند عدم وجود دانش آکادمیک در حوزه علوم ارتباطات اجتماعی در جمع مدیران و تصمیم گیران این حوزه است. اگر چه روابط عمومی یک رشته چند موضوعی متشکل از علوم ارتباطات، علوم سیاسی، اجتماعی، روانشناسی، جامعه شناسی رشته های متعدد هنری، ادبیات، هنر و... است و افراد فعال در آن باید ضمن خبرگی در یکی از آنها از دانش عمومی مطلوبی در همه این رشته ها برخوردار باشند اما به دلیل ماهیت این حرفه، رشته‌های مرتبط با علوم ارتباطات اجتماعی از اهمیت ویژه‌ای در این حوزه برخوردار هستند. زیرا تعریف نقشه راه در این حرفه نیازمند شناخت انواع ارتباط و مفاهیم آنها، مدل های ارتباطی، نظریه های ارتباطات اجتماعی و جامعه مخاطبان و بومی سازی آنها در راستای انجام پروژه های افکار سنجی و برقراری ارتباط مؤثر با مخاطبان است. ولی در حال حاضر فارغ التحصیلان این رشته کمترین آمار جمعیتی را در جامعه روابط عمومی کشور دارند.
یکی دیگر از موضوعاتی که باعث ضعف عملکرد روابط عمومی های کشور می شود؛ محدودیت ها و عدم شفافیت در اطلاع رسانی دقیق است. محدودیت های سازمانی، شخصی، اعمال نفوذ برخی مدیران بر حوزه روابط عمومی، مسائل سیاسی و الزامات امنیتی در خصوص انشار برخی موضوعات به دلیل جلوگیری از سواستفاده مخالفان، باعث شده است تا روابط عمومی در برخی سازمانها به راحتی نتواند اطلاعات مورد نیاز را در بستر جامعه، جاری کند و همین امر منجر به رواج شایعه در میان مخاطبان می شود. زیرا وقتی خوراک خبری مورد نیاز مخاطب از بسترها و منابع درست تامین نشود؛ منابع جعلی جایگزین آنها می شوند و به دلیل اینکه انتشار خبر از سوی این منابع به طور معمول همراه با بزرگنمایی و هیجانات کاذب است با اقبال بیشتری از سوی مخاطب روبرو می شود و استمرار این رویه کم کم بی اعتمادی از منابع اصلی خبری را در جامعه نهاینه میکند.
بدون شک در جامعه ای که بستر های اطلاعاتی آن بر مبنای بی اعتمادی شکل می‌گیرد؛ توسعه نیز به شکل مطلوب انجام نمی شود و در واقع می توان گفت در جوامع اینچنینی روزنامه نگاری توسعه که بخشی از آن در حوزه وظایف روابط عمومی ها قرار دارد به خوبی نقش خود را در مسیر توسعه همه جانبه کشور ایفا نمی کند.
در پایان به نقل از دکتر یونس شکر خواه باید گفت: یک طرفه خود را تکرار کردن ارتباط نیست بلکه انسداد گفتمانی است. به امید روزی که مدیران و تصمیم گیران با درک درست از اهمیت ارتباطات فردی، میان فردی و اجتماعی، ضمن شناخت فضای نامتناهی دنیای ارتباطات عرصه را برای حضور هرچه بیشتر متخصصان ارتباطات اجتماعی در حوزه روابط عمومی فراهم آورند.
از سوی دیگر با گذشت زمان و صنعتی شدن جوامع، بسترها و روش های ارتباطی متفاوتی در زندگی بشر به وجود آمد و به فراخور زمان، مکان و شرایط محیطی، مدتی به عنوان نوبرانه ارتباطات اجتماعی توجه متخصصان، فعالان این عرصه و توده‌های مردم را به خود جلب کرد و پس از مدتی تکنولوژی جدید جایگزین آن شده است. اما آنچه که به عنوان مؤثرترین شیوه ارتباطی از زمان خلقت بشر تا کنون تغییری در آن ایجاد نشده است و به گفته اندیشمندان این حوزه همچنان بیشترین تاثیر را بر روی مخاطب دارد همان شیوه قدیمی و باستانی ارتباط رو درو است که مفاهیم ارتباطی را با استفاده از کلام و زبان بدن به مخاطب منتقل می کند و به نظر می رسد در شرایط حاضر حلقه مفقوده ارتباطات مؤثر، فراموشی یا عدم آگاهی نسبت همین شیوه سنتی ارتباطی توسط جامعه روابط عمومی کشورمان است.
ارتباط نیز همچون انسان نیازمند فراهم آوردن شرایط رشد است. همانطور که نیازهای بشر در بازه زیست او از دوره جنینی تا کهنسالی به طور مستمر در حال تغییر است و هر دوره به امکانات خاصی برای بقا نیاز دارد. ارتباطات و به طور خاص روابط عمومی نیز همین گونه است. از آنجایی که شیوه کار در روابط عمومی با توجه به تغییرات تکنولوژی و فناوری و همچنین تغییرات اجتماعی به طور مستمر و بی وقفه متغییر است تا ده سال پیش مهمترین نقاط ضعف یا بهتر بگوییم نقاط قابل بهبود روابط عمومی ها، گذار از سنت به مدرنیته، یادگیری تکنولوژی های مدرن ارتباطی و ایجاد بسترهای مناسب برای استفاده از این تکنولوژی ها بود. شواهد نشان می دهد پس از گذشته یک دهه روابط عمومی ها خود را به این زیرساخت های ارتباطی مجهز کرده‌اند اما باز هم در برقراری ارتباط مؤثر با مخاطبان و در واقع ذینفعان درون و برون سازمانی دچار ضعف هستند.
به نظر آنچه باعث شده روابط عمومی ها علیرغم بهره گیری از کلیه تکنولوژی های نوین باز هم در انجام وظایفشان دچار کاستی باشند عدم وجود دانش آکادمیک در حوزه علوم ارتباطات اجتماعی در جمع مدیران و تصمیم گیران این حوزه است. اگر چه روابط عمومی یک رشته چند موضوعی متشکل از علوم ارتباطات، علوم سیاسی، اجتماعی، روانشناسی، جامعه شناسی رشته های متعدد هنری، ادبیات، هنر و... است و افراد فعال در آن باید ضمن خبرگی در یکی از آنها از دانش عمومی مطلوبی در همه این رشته ها برخوردار باشند اما به دلیل ماهیت این حرفه، رشته‌های مرتبط با علوم ارتباطات اجتماعی از اهمیت ویژه‌ای در این حوزه برخوردار هستند. زیرا تعریف نقشه راه در این حرفه نیازمند شناخت انواع ارتباط و مفاهیم آنها، مدل های ارتباطی، نظریه های ارتباطات اجتماعی و جامعه مخاطبان و بومی سازی آنها در راستای انجام پروژه های افکار سنجی و برقراری ارتباط مؤثر با مخاطبان است. ولی در حال حاضر فارغ التحصیلان این رشته کمترین آمار جمعیتی را در جامعه روابط عمومی کشور دارند.
یکی دیگر از موضوعاتی که باعث ضعف عملکرد روابط عمومی های کشور می شود؛ محدودیت ها و عدم شفافیت در اطلاع رسانی دقیق است. محدودیت های سازمانی، شخصی، اعمال نفوذ برخی مدیران بر حوزه روابط عمومی، مسائل سیاسی و الزامات امنیتی در خصوص انشار برخی موضوعات به دلیل جلوگیری از سواستفاده مخالفان، باعث شده است تا روابط عمومی در برخی سازمانها به راحتی نتواند اطلاعات مورد نیاز را در بستر جامعه، جاری کند و همین امر منجر به رواج شایعه در میان مخاطبان می شود. زیرا وقتی خوراک خبری مورد نیاز مخاطب از بسترها و منابع درست تامین نشود؛ منابع جعلی جایگزین آنها می شوند و به دلیل اینکه انتشار خبر از سوی این منابع به طور معمول همراه با بزرگنمایی و هیجانات کاذب است با اقبال بیشتری از سوی مخاطب روبرو می شود و استمرار این رویه کم کم بی اعتمادی از منابع اصلی خبری را در جامعه نهاینه میکند.
بدون شک در جامعه ای که بستر های اطلاعاتی آن بر مبنای بی اعتمادی شکل می‌گیرد؛ توسعه نیز به شکل مطلوب انجام نمی شود و در واقع می توان گفت در جوامع اینچنینی روزنامه نگاری توسعه که بخشی از آن در حوزه وظایف روابط عمومی ها قرار دارد به خوبی نقش خود را در مسیر توسعه همه جانبه کشور ایفا نمی کند.
در پایان به نقل از دکتر یونس شکر خواه باید گفت: یک طرفه خود را تکرار کردن ارتباط نیست بلکه انسداد گفتمانی است. به امید روزی که مدیران و تصمیم گیران با درک درست از اهمیت ارتباطات فردی، میان فردی و اجتماعی، ضمن شناخت فضای نامتناهی دنیای ارتباطات عرصه را برای حضور هرچه بیشتر متخصصان ارتباطات اجتماعی در حوزه روابط عمومی فراهم آورند.
