پاکستان تاکنون هدفی جز ایجاد مانع برای رسیدن انرژی ارزان به رقیب دیرینه سیاسی خود یعنی هند و محدود نمودن مسیر احداث و گذر تمامی خطوط انتقال انرژی و گاز ارزان به هند از طریق خاک خود نداشته است به این صورت که با اعمال نفوذ در هر دو پروژه انتقال گاز از ترکمنستان به هند موسوم به تاپی و انتقال گاز ایران به هند موسوم به خط لوله صلح و انجام کارشکنی در روند اجرای آنها عملا هر دو پروژه را به شکست کشانده است و هند را از این طریق در تنگنا گذاشته است.
تاریخ انتشارچهارشنبه ۲۷ شهريور ۱۳۹۸ - ۱۰:۱۰
کد مطلب : ۱۱۷۱۱۲
پاکستان به ایران غرامت گازی نمی دهد
صادرات گاز ایران به پاکستان؛ شاید وقتی دیگر
به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، پاکستان در طی دو دهه گذشته، برای تامین انرژی خود، قراردادهای مختلف خرید گاز با کشورهای مختلف، منعقد کرده است. یکی از مهم ترین این قراردادها انعقاد قرارداد واردات گاز از ایران به پاکستان یا همان خط لوله IP است. در کنار آن، قرارداد واردات گاز از طریق خط لوله TAPI از راه افغانستان و از مبدا ترکمنستان و در نهایت واردات گاز طبیعی به صورت LNG از کشور قطر می باشد.
قرارداد گازی ایران با کشور پاکستان، تاکنون فراز و فرودهای بسیاری را به خود دیده است. صدور گاز از ایران به هند و پاکستان از سال 1990 مطرح گردید که در این ارتباط شرکت B.H.P استرالیایی مطالعات اولیه امکان سنجی را در سال 2001 انجام داده و مذاکرات با هدف صادرات به کشورهای هند و پاکستان بین سه کشور از دی 1382 آغاز گردید.
اما به دلیل برخی ملاحظات هند از شرکت در این پروژه کنار کشید و مذاکرات به صورت دوجانبه میان ایران و پاکستان ادامه یافت و در پی آن مطالعات امکان سنجی پروژه در تابستان سال 1386 انجام شد. قرارداد خرید و فروش گاز (GSPA)میان شرکت ملی نفت ایران به عنوان فروشنده گاز و شرکت ISGC پاکستان بعنوان خریدار در تاریخ 5 ژوئن 2009(15خرداد1388) منعقد و پس از رفع پاره ای از موانع و محقق شدن پیش شرط های مورد نیاز نهایتا ًدر تاریخ 13ژوئن 2010(23خرداد1389) تنفیذ گردید. که مطابق آن حجم گاز صادراتی به میزان21.5 میلیون متر مکعب در روز (پاکستان درخواست افزایش حجم را به میزان 30میلیون متر مکب در روز مطرح نمود که با موافقت ضمنی ایران مواجه شده است) و زمان شروع تحویل گاز حداکثر 31 دسامبر سال 2014(دی ماه سال 1393) و به مدت 25 سال از مخزن پارس جنوبی تعیین شد. برای اجرای این پروژه یک خط لوله 56اینچ به طول 1227 کیلومتر در داخل خاک ایران طراحی و ساخته شد. اما در مورد اجرای 782 کیلومترخط لوله 42 اینچ و سه ایستگاه تقویت فشاری که در خاک پاکستان در نظر گرفته شده و طراحی گردیده عملاً هیچگونه فعالیت فیزیکی صورت نگرفته و تنها مطالعات امکان سنجی و تاثیرات اجتماعی و زیست محیطی ،بررسی مسیر خط لوله و مطالعات طراحی خوراک (FEED) آن انجام شده است.
در آبان ماه سال 92، بیژن زنگنه که خود مذاکره با پاکستانی ها را در دولت هشتم آغاز کرده بود در اظهار نظری تعجب آور اعلام می کند" امیدی به صادرات گاز به پاکستان ندارد". به همین دلیل مسوولان وزارت انرژی پاکستان درخواست ملاقات با وزیر نفت ایران دادند که این درخواست از سوی زنگنه پذیرفته نشد و در نهایت سخنگوی وزارت امورخارجه پاکستان اعلام کرد "هنوز قرارداد صادرات گاز ایران به این کشور لغو نشده و این کشور تمام گزینه ها را برای تامین انرژی خود بررسی می کند."
بعد از این موضوع گیری، پاکستانی ها مذاکره با آمریکا را به منظور استثنا کردن این پروژه از تحریم های ایران را آغاز کردند که البته نتیجه ای در بر نداشت. پاکستانی ها که می دیدند به پایان زمان مهلت قانونی خود در خصوص واردات گاز از ایران نزدیک می شوند و باید جریمه چندین میلیون دلاری به ایران پرداخت کنند، دوباره سفرهای خود را به تهران آغاز کردند تا ضمن یادآوری مذاکرات گذشته خود با مسوولان وقت وزارت نفت ایران، زمان احداث خط لوله را نیز به تعویق بی اندازند. به همین دلیل در بازگشت از یکی از همین سفرها اعلام کردند با ایران در خصوص احداث این خط لوله در شرایط جدید به توافق رسیده اند که البته پس از تکذیب اولیه از سوی مسوولان صنعت نفت مشخص شد برخی از پیشنهاد های پاکستان از جمله تعویق زمان ساخت و نحوه صادرات گاز به این کشور مورد توافق دو طرف قرار گرفته است. پس از این مذاکرات، پاکستانی ها که می دیدند مسئولان سیاسی ایران به دنبال رایزنی با کشورهای تحریم کننده و به خصوص آمریکا هستند و همچنین مسئولان جدید صنعت نفت ایران توافقات قبلی مسئولان وقت صنعت نفت را نادیده گرفته اند، احداث خط لوله آی پی را به تعویق انداخته و از موضع بالا با مسوولان صنعت نفت ایران برخورد کردند.
از همین جهت وزیر نفت پاکستان که در سال های قبل به دنبال احداث خط لوله آی پی با پیشنهادات ایران بود در اظهارات جدیدی اعلام کرد" واردات گاز از ایران روی میز این کشور قرار ندارد و تا تحریم های ایران برطرف نشود پاکستان نمی تواند از ایران گاز وارد کند." این اظهار وزیر نفت پاکستان موجب شد تا وزیر نفت ایران اعلام کند ایران هنوز به صادرات گاز به این همسایه شرقی می اندیشد و به محض برداشته شدن تحریم ها گاز ایران به پاکستان می رسد.
هرچه به سال 93 نزدیک می شدیم انتظار براین بود که ایران از حربه شکایت گازی و دریافت جریمه استفاده کند تا پاکستان مجبور شود که این خط لوله را احداث کند اما مسوولان صنعت نفت اعلام کردند ما مشکلی با همسایه شرقی خود نداریم و به دنبال دعوا و درگیری با این کشور نیستیم. با تغییر 180 درجه ای مواضع وزارت نفت ایران در قبال صادرات گاز به پاکستان، بیژن زنگنه وزیر نفت در اظهاراتی اعلام می کند صادرات گاز ایران به هند و چین نیز توجیه اقتصادی ندارد!
«عمران خان» نخست وزیر پاکستان در می 2019 از مسوولین بخش انرژی کابینه خود خواست با ارسال نامه به اتحادیه اروپایی و آمریکا موضع قطعی آنها درباره دریافت گاز از ایران را مشخص کنند. وی تاکید کرده بود وجود تحریم‌ها علیه ایران مهم‌ترین مشکل پیش روی تکمیل خط لوله صلح است و اگر ما بابت تحریم‌ها نگرانی نداشته باشیم برای خرید گاز از ایران صبر نخواهیم کرد.
در همین حال، اکسپرس پاکستان چند روز پیش در خبری از توافق مجدد ایران و پاکستان بر سر صادرات گاز و تکمیل خط لوله صلح خبر داد. بر اساس این گزارش، پیشرفت‌های چشمگیری در مورد مذاکرات مربوط به خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان صورت گرفته و اصلاحاتی در این توافقنامه بین شرکت ملی گاز ایران و مقامات پاکستان نهایی شده است. بر اساس توافق انجام شده در زمان انعقاد قرارداد، پاکستان باید به ازای هر روز تأخیر در اجرای تعهدات خود یک میلیون دلار به ایران جریمه پرداخت کند. با توجه به اینکه پاکستان باید در روز یک ژانویه سال 2015 تعهدات خود را به صورت کامل انجام می‌داد ایران خواستار 1.2 میلیارد دلار جریمه از دولت پاکستان است.
طبق توافقنامه جدید، ایران دیگر به دلیل تأخیر پاکستان در اجرای این پروژه از این کشور شکایت نخواهد کرد و این کشور را وادار به پرداخت جریمه نمی‌کند. پاکستان تا سال 2024 خط لوله واردات گاز از ایران را تکمیل و روزانه 750 میلیون فوت مکعب گاز (21.5 میلیون متر مکعب) از این کشور دریافت می‌کند. سال گذشته یک مقام نفتی پاکستان اعلام کرده بود این احتمال وجود دارد که دو کشور مذاکرات اجرایی خط لوله صلح را از سر بگیرند.
در یک ارزیابی کلی باید گفت: پاکستان تاکنون هدفی جز ایجاد مانع برای رسیدن انرژی ارزان به رقیب دیرینه سیاسی خود یعنی هند و محدود نمودن مسیر احداث و گذر تمامی خطوط انتقال انرژی و گاز ارزان به هند از طریق خاک خود نداشته است به این صورت که با اعمال نفوذ در هر دو پروژه انتقال گاز از ترکمنستان به هند موسوم به تاپی و انتقال گاز ایران به هند موسوم به خط لوله صلح و انجام کارشکنی در روند اجرای آنها عملا هر دو پروژه را به شکست کشانده است و هند را از این طریق در تنگنا گذاشته است. هدف مهم تر پاکستان گرفتن امتیازات هرچه بیشتر اقتصادی از سه کشور ایران ،قطر و آمریکا با استفاده از قراردادهای امضاء شده با هریک در مذاکرات با طرف های دیگر است.
اگر پاکستان از این فرصت استفاده کند معنای خاص خود را داشته و تاثیرات مهمی بر نقشه ژئواکونومیک منطقه خواهد گذاشت. بهترین دوره برای ایران جهت اجرای قرارداد صادرات گاز زمان آصف علی زرداری بود که عملی نشد، و در دوره عمران خان اجرای این قرارداد همچنان با چشم انداز مبهم روبروست.
قرارداد گازی ایران با کشور پاکستان، تاکنون فراز و فرودهای بسیاری را به خود دیده است. صدور گاز از ایران به هند و پاکستان از سال 1990 مطرح گردید که در این ارتباط شرکت B.H.P استرالیایی مطالعات اولیه امکان سنجی را در سال 2001 انجام داده و مذاکرات با هدف صادرات به کشورهای هند و پاکستان بین سه کشور از دی 1382 آغاز گردید.
اما به دلیل برخی ملاحظات هند از شرکت در این پروژه کنار کشید و مذاکرات به صورت دوجانبه میان ایران و پاکستان ادامه یافت و در پی آن مطالعات امکان سنجی پروژه در تابستان سال 1386 انجام شد. قرارداد خرید و فروش گاز (GSPA)میان شرکت ملی نفت ایران به عنوان فروشنده گاز و شرکت ISGC پاکستان بعنوان خریدار در تاریخ 5 ژوئن 2009(15خرداد1388) منعقد و پس از رفع پاره ای از موانع و محقق شدن پیش شرط های مورد نیاز نهایتا ًدر تاریخ 13ژوئن 2010(23خرداد1389) تنفیذ گردید. که مطابق آن حجم گاز صادراتی به میزان21.5 میلیون متر مکعب در روز (پاکستان درخواست افزایش حجم را به میزان 30میلیون متر مکب در روز مطرح نمود که با موافقت ضمنی ایران مواجه شده است) و زمان شروع تحویل گاز حداکثر 31 دسامبر سال 2014(دی ماه سال 1393) و به مدت 25 سال از مخزن پارس جنوبی تعیین شد. برای اجرای این پروژه یک خط لوله 56اینچ به طول 1227 کیلومتر در داخل خاک ایران طراحی و ساخته شد. اما در مورد اجرای 782 کیلومترخط لوله 42 اینچ و سه ایستگاه تقویت فشاری که در خاک پاکستان در نظر گرفته شده و طراحی گردیده عملاً هیچگونه فعالیت فیزیکی صورت نگرفته و تنها مطالعات امکان سنجی و تاثیرات اجتماعی و زیست محیطی ،بررسی مسیر خط لوله و مطالعات طراحی خوراک (FEED) آن انجام شده است.
در آبان ماه سال 92، بیژن زنگنه که خود مذاکره با پاکستانی ها را در دولت هشتم آغاز کرده بود در اظهار نظری تعجب آور اعلام می کند" امیدی به صادرات گاز به پاکستان ندارد". به همین دلیل مسوولان وزارت انرژی پاکستان درخواست ملاقات با وزیر نفت ایران دادند که این درخواست از سوی زنگنه پذیرفته نشد و در نهایت سخنگوی وزارت امورخارجه پاکستان اعلام کرد "هنوز قرارداد صادرات گاز ایران به این کشور لغو نشده و این کشور تمام گزینه ها را برای تامین انرژی خود بررسی می کند."
بعد از این موضوع گیری، پاکستانی ها مذاکره با آمریکا را به منظور استثنا کردن این پروژه از تحریم های ایران را آغاز کردند که البته نتیجه ای در بر نداشت. پاکستانی ها که می دیدند به پایان زمان مهلت قانونی خود در خصوص واردات گاز از ایران نزدیک می شوند و باید جریمه چندین میلیون دلاری به ایران پرداخت کنند، دوباره سفرهای خود را به تهران آغاز کردند تا ضمن یادآوری مذاکرات گذشته خود با مسوولان وقت وزارت نفت ایران، زمان احداث خط لوله را نیز به تعویق بی اندازند. به همین دلیل در بازگشت از یکی از همین سفرها اعلام کردند با ایران در خصوص احداث این خط لوله در شرایط جدید به توافق رسیده اند که البته پس از تکذیب اولیه از سوی مسوولان صنعت نفت مشخص شد برخی از پیشنهاد های پاکستان از جمله تعویق زمان ساخت و نحوه صادرات گاز به این کشور مورد توافق دو طرف قرار گرفته است. پس از این مذاکرات، پاکستانی ها که می دیدند مسئولان سیاسی ایران به دنبال رایزنی با کشورهای تحریم کننده و به خصوص آمریکا هستند و همچنین مسئولان جدید صنعت نفت ایران توافقات قبلی مسئولان وقت صنعت نفت را نادیده گرفته اند، احداث خط لوله آی پی را به تعویق انداخته و از موضع بالا با مسوولان صنعت نفت ایران برخورد کردند.
از همین جهت وزیر نفت پاکستان که در سال های قبل به دنبال احداث خط لوله آی پی با پیشنهادات ایران بود در اظهارات جدیدی اعلام کرد" واردات گاز از ایران روی میز این کشور قرار ندارد و تا تحریم های ایران برطرف نشود پاکستان نمی تواند از ایران گاز وارد کند." این اظهار وزیر نفت پاکستان موجب شد تا وزیر نفت ایران اعلام کند ایران هنوز به صادرات گاز به این همسایه شرقی می اندیشد و به محض برداشته شدن تحریم ها گاز ایران به پاکستان می رسد.
هرچه به سال 93 نزدیک می شدیم انتظار براین بود که ایران از حربه شکایت گازی و دریافت جریمه استفاده کند تا پاکستان مجبور شود که این خط لوله را احداث کند اما مسوولان صنعت نفت اعلام کردند ما مشکلی با همسایه شرقی خود نداریم و به دنبال دعوا و درگیری با این کشور نیستیم. با تغییر 180 درجه ای مواضع وزارت نفت ایران در قبال صادرات گاز به پاکستان، بیژن زنگنه وزیر نفت در اظهاراتی اعلام می کند صادرات گاز ایران به هند و چین نیز توجیه اقتصادی ندارد!
«عمران خان» نخست وزیر پاکستان در می 2019 از مسوولین بخش انرژی کابینه خود خواست با ارسال نامه به اتحادیه اروپایی و آمریکا موضع قطعی آنها درباره دریافت گاز از ایران را مشخص کنند. وی تاکید کرده بود وجود تحریم‌ها علیه ایران مهم‌ترین مشکل پیش روی تکمیل خط لوله صلح است و اگر ما بابت تحریم‌ها نگرانی نداشته باشیم برای خرید گاز از ایران صبر نخواهیم کرد.
در همین حال، اکسپرس پاکستان چند روز پیش در خبری از توافق مجدد ایران و پاکستان بر سر صادرات گاز و تکمیل خط لوله صلح خبر داد. بر اساس این گزارش، پیشرفت‌های چشمگیری در مورد مذاکرات مربوط به خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان صورت گرفته و اصلاحاتی در این توافقنامه بین شرکت ملی گاز ایران و مقامات پاکستان نهایی شده است. بر اساس توافق انجام شده در زمان انعقاد قرارداد، پاکستان باید به ازای هر روز تأخیر در اجرای تعهدات خود یک میلیون دلار به ایران جریمه پرداخت کند. با توجه به اینکه پاکستان باید در روز یک ژانویه سال 2015 تعهدات خود را به صورت کامل انجام می‌داد ایران خواستار 1.2 میلیارد دلار جریمه از دولت پاکستان است.
طبق توافقنامه جدید، ایران دیگر به دلیل تأخیر پاکستان در اجرای این پروژه از این کشور شکایت نخواهد کرد و این کشور را وادار به پرداخت جریمه نمی‌کند. پاکستان تا سال 2024 خط لوله واردات گاز از ایران را تکمیل و روزانه 750 میلیون فوت مکعب گاز (21.5 میلیون متر مکعب) از این کشور دریافت می‌کند. سال گذشته یک مقام نفتی پاکستان اعلام کرده بود این احتمال وجود دارد که دو کشور مذاکرات اجرایی خط لوله صلح را از سر بگیرند.
در یک ارزیابی کلی باید گفت: پاکستان تاکنون هدفی جز ایجاد مانع برای رسیدن انرژی ارزان به رقیب دیرینه سیاسی خود یعنی هند و محدود نمودن مسیر احداث و گذر تمامی خطوط انتقال انرژی و گاز ارزان به هند از طریق خاک خود نداشته است به این صورت که با اعمال نفوذ در هر دو پروژه انتقال گاز از ترکمنستان به هند موسوم به تاپی و انتقال گاز ایران به هند موسوم به خط لوله صلح و انجام کارشکنی در روند اجرای آنها عملا هر دو پروژه را به شکست کشانده است و هند را از این طریق در تنگنا گذاشته است. هدف مهم تر پاکستان گرفتن امتیازات هرچه بیشتر اقتصادی از سه کشور ایران ،قطر و آمریکا با استفاده از قراردادهای امضاء شده با هریک در مذاکرات با طرف های دیگر است.
اگر پاکستان از این فرصت استفاده کند معنای خاص خود را داشته و تاثیرات مهمی بر نقشه ژئواکونومیک منطقه خواهد گذاشت. بهترین دوره برای ایران جهت اجرای قرارداد صادرات گاز زمان آصف علی زرداری بود که عملی نشد، و در دوره عمران خان اجرای این قرارداد همچنان با چشم انداز مبهم روبروست.
