خاورمیانه؛ پیشرو در توسعه ظرفیت پالایش نفت جهان

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، ظرفیت پالایش نفت خام در منطقه خاورمیانه در افق سال 2020 میلادی، 1.7 میلیون بشکه ای در روز افزایش خواهد یافت. آژانس بین المللی انرژی در گزارش خود با عنوان گزارش میان مدت بازار نفت، اعلام نموده که کشورهای خاورمیانه به همراه کشورهای در حال توسعه آسیایی و چین تا پایان دهه کنونی، 4/4 میلیون بشکه از مجموع 6.4 میلیون بشکه ظرفیت پالایشگاهی اضافه شده را به خود اختصاص خواهند داد. گفتنی است در سال 2020 ، مجموع ظرفیت پالایش نفت دنیا به 102.1 میلیون بشکه در روز خواهد رسید که بیش از 5 میلیون بشکه از این ظرفیت، مازاد خواهد بود. فراموش نکنید که در 6 سال گذشته، ظرفیت مازاد پالایشگاههای دنیا 3 میلیون بشکه بوده است. در این گزارش می خوانیم: اگرچه افزایش پرشتاب ظرفیت پالایش نفت خام با هدف همگامی با رشد تقاضا صورت می گیرد، اما یک سوم از افزایش تقاضای نفت با استفاده از محصولات جانبی پالایش، تامین می گردد. در سالهای باقیمانده دهه کنونی میلادی، اگرچه کشورهای در حال توسعه آسیایی، دارای بالاترین افزایش ظرفیت پالایش نفت خام خواهند بود، اما کشورهای خاورمیانه بالاترین رشد این افزایش را از آن خود خواهند کرد. در دو سال گذشته، این کشورها یک میلیون بشکه به ظرفیت پالایش طلای سیاه خود افزوده اند و تا پایان دهه کنونی نیز 1.7 میلیون بشکه دیگر، به این ظرفیت خواهند افزود. چنین افزایشی بدین معنا خواهد بود که در این دوره، ما شاهد افزایش 40 درصدی در بخش فوق و دستیابی به رکورد ظرفیت پالایش روزانه 10.3 میلیون بشکه نفت خام خواهیم بود. رشد صعودی ظرفیت پالایش خاورمیانه عربستان سعودی در سپتامبر سال گذشته، بهره برداری آزمایشی از پالایشگاه ینبوع با ظرفیت پالایش 400 هزار بشکه در روز را آغاز نمود. امارات متحده عربی نیز در اوایل سال جاری میلادی، آغاز عملیات پالایش نفت در پالایشگاه 420 هزار بشکه ای روویس را جشن گرفت. ساخت سومین پالایشگاه شرکت آرامکو در منطقه جیزان در پایان دهه کنونی به اتمام می رسد. عراقی ها هم که با افزایش پرشتاب صادرات نفت خود به بازارهای جهانی، به دومین صادرکننده اوپک تبدیل شده اند، ساخت چند پالایشگاه را در دستور کار دارند. هرچند بر اساس اعلام آژانس بین المللی انرژی ساخت این واحدها تا قبل از سال 2020 به پایان نخواهد رسید. کویتی ها نیز برنامه های بلندپروازانه ای در صنعت پالایش در سر دارند. افزایش ظرفیت دو پالایشگاه بندرهای الاحمدی و العبداله به 800 هزار بشکه در روز بخشی از این پروژه های در دست اجرا است. بر اساس پیش بینی ها در سال 2018 بهره برداری از این دو طرح آغاز می گردد. ساخت پالایشگاه جدید 615 هزار بشکه ای الزور که در سال 2020 افتتاح خواهد شد، از دیگر برنامه های رهبران کویت محسوب می شود. و در نهایت ساخت پالایشگاه 186 هزار بشکه ای شعیبه از دیگر طرحهای کویتی ها به حساب می آید. ایران نیز ساخت پالایشگاه ستاره خلیج فارس با 360 هزار بشکه ظرفیت را در دستور کار قرار داده است. گفته می شود با تکمیل این طرح در سال 2017 ، این نیازی کشور به واردات بنزین نخواهد داشت و به صادرکننده این فرآورده تبدیل می شود. صادرات فرآورده های نفتی در دستور کار پالایشگران منطقه خلیج فارس در فاصله سالهای 2015 تا 2020 ، یک میلیون بشکه به ظرفیت صادرات فرآورده های نفتی خود می افزایند. براساس گزارش آژانس بین المللی انرژی این عدد می تواند بازارهای جهانی را به چالش بکشد. اما در این میان، رشد لجام گسیخته مصرف داخلی سوختهای فسیلی در کشورهای منطقه خاورمیانه را باید تهدیدی در برابر گسترش بازار دولتهای این حوزه در درازمدت دانست. آژانس بین المللی انرژی پیش بینی نموده که در شش سال فرارو، تقاضای انواع فرآورده های نفتی در کشورهای منطقه خاورمیانه 1.4 میلیون بشکه افزایش می یابد. این نرخ به معنای رشد 2.6 درصدی مصرف این فرآورده ها خواهد بود. هرچند به دلایل متفاوت، این عدد کمتر از پیش بینیهای گذشته می باشد. تقاضای فرآورده ها در خاورمیانه در سایه قیمتهای کنونی پایین نفت، رشد اقتصادی کشورهای خاورمیانه که وابستگی تنگاتنگی به درآمدهای سرشار نفتی دارند، در میان مدت کمتر از پیش بینیها خواهد بود. صادرکنندگان بزرگ نفت در خاورمیانه نظیر عربستان سعودی، عراق، ایران و کویت اعلام نموده اند که رشد اقتصادی آنها در سالهای فرارو کمتر از ارقام پیش بینی شده خواهد بود. هرچند بهبود کارایی مصرف سوخت و بحرانهای سیاسی به ویژه در عراق و سوریه نیز بر کاهش تقاضای مصرف سوختهای فسیلی در این منطقه، تاثیرگذار بوده اند. همچنین اگرچه در شش سال گذشته، رشد تقاضای فرآورده های نفتی در عربستان سعودی به عنوان بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده نفت خام 5.7 درصد بوده است، اما در فاصله سالهای 2014 تا 2020 ، ما شاهد رشد 2.8 درصدی تقاضا برای این محصولات خواهیم بود. و دلیل این شرایط را بیش از هر چیز باید در بهبود کارایی مصرف سوخت و کاهش رشد اقتصادی همراه با کاهش تدریجی یارانه های اعطایی سوخت در این کشور پادشاهی دانست. هم اینک قیمت بنزین در عربستان سعودی، یک دهم قیمت این محصول در اروپا می باشد. مجموع صادرات فرآورده ها با وجود افزایش ظرفیت پالایش نفت خام در منطقه خاورمیانه، آژانس بین المللی انرژی در گزارش خود اعلام نموده که در افق سال 2020 ، صادرات نفت خام خاورمیانه با افزایش 700 هزار بشکه ای به 17.7 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. و با وجود اجرای همزمان چند طرح پالایشگاهی در عربستان سعودی و ایران، همچنان تامین تقاضای فزاینده داخلی در اولویت نخست این دولتها قرار دارد. در بخش بازارهای صادراتی نیز، کشورهای آسیایی با سهم 78 درصدی از 13.8 میلیون بشکه نفت خام صادراتی این منطقه، همچنان در صدر فهرست خریداران نفت دولتهای خاورمیانه قرار دارند. هرچند با ورود تولیدکنندگان جدید به بازار نفت، کاهش خرید نفت توسط پالایشگاههای ژاپن، تلاش کره جنوبی برای تغییر خوراک پالایشگاههای خود از نفت تولید شده در خاورمیانه و در نهایت کاهش رشد اقتصادی دو کشور چین و هند به عنوان دو مصرف کننده بزرگ آسیایی، آینده بازارهای صادرات نفت خام در هاله ای از ابهام قرار دارد. محسن داوری/کارشناس امور بین المللی انرژی منبع: www.mees.com