پرهیز از اغراق در مورد پیامدهای نفت شیل آمریکا

به گزارش نفت ما ،ایالات متحده آمریکا با در اختیار داشتن فناوری استخراج تجاری نفت شیل و بهره‌مندی از این منابع عظیم نفتی، نه‌تنها چشم‌انداز اقتصادی مثبتی را برای خود رقم زده، بلکه با ورود به بازار صادرات نفت می تواند مناسبات انرژی دنیا را تغییر دهد. این امر تأثیرات امنیتی، سیاسی و اقتصادی مهمی را برجای می‌گذارد و می تواند روابط ایالات متحده را با سایر بازیگران تحت تاثیر قرار دهد. در این بین روابط آمریکا و روسیه که دارای تنش های قابل ملاحظه و حل نشده ای است، با ورود آمریکا به جمع صادرکنندگان نفت می تواند وارد مرحله جدیدی شود. آژانس اطلاعات انرژی آمریکا تخمین زده است که تولید نفت از شیل های نفتی آمریکا تا سال ۲۰۲۰ به ۲.۸ میلیون بشکه در روز می رسد و از آن به بعد رفته رفته رو به کاهش خواهد گذاشت و در نهایت بر روی 2 میلیون بشکه ثابت خواهد ماند. این سازمان اعلام کرده است که ایالات متحده آمریکا توانسته از روسیه به عنوان دومین تولید کننده نفت و گاز جهان پیشی بگیرد. مجموع تولید نفت آمریکا در سال ۲۰۱۵ به ۱۰ میلیون بشکه در روز رسید و این میزان به طور دقیق همتراز پیش بینی ۱۰.۵ میلیون بشکه ای روسیه در همین سال بود. بر اساس آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی، میزان تقاضا برای نفت خام در جهان در سال ٢٠١٨ با رشدی ٨ درصدی به هفت میلیون بشکه در روز خواهد رسید. پیش‌بینی می‌شود که با فراگیرتر شدن بهره‌گیری از این فناوری، ظرفیت تولید نفت در آمریکا از ظرفیت تولید عربستان و روسیه که اکنون بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت در جهان هستند نیز بیشتر شود. در این بین آنچه بر اهمیت افزایش میزان تولید نفت آمریکا افزود، تصویب قانونی در مجلس نمایندگان کنگره آمریکا بود که طبق آن ممنوعیت صادرات نفت آمریکا به کشورهای خارجی لغو شد. لغو ممنوعیت صادرات نفت آمریکا به کشورهای خارجی در شرایط فعلی دارای پیامدهای داخلی و خارجی است. به همین دلیل نیز این امر موافقان و مخالفان زیادی داشت. موافقان طرح که عمدتا نمایندگان جمهوری‌خواه و شرکت‌های بزرگ نفتی آمریکا بودند، اعتقاد داشتند که لغو ممنوعیت صادرات نفت آمریکا به کشورهای خارجی می تواند چند پیامد عمده در پی داشته باشد: 1. آمریکا می تواند به عنوان فروشنده وارد بازارهای جهانی نفت شود و صرفا به ایفای نقش خریدار نپردازد. 2. آمریکا می تواند از صادرات منابع انرژی خود برای مقاصد سیاسی و نفوذ در سطح بین المللی استفاده کند. 3. آمریکا می تواند با سایر تولیدکنندگان نفت به رقابت بپردازد و در تعیین قیمت انرژی تاثیرگذار باشد. 4. باز کردن بازار نفت آمریکا به روی دیگر کشورهای جهان باعث می‌شود کشورهای هم‌پیمان آمریکا به شریک تجاری باثبات‌تری دسترسی پیدا کنند. 5. حضور آمریکا در بازارهای نفت می تواند قدرت کشورهایی نظیر روسیه و ونزوئلا و کشورهای منطقه بی‌ثبات خاور میانه را که از حربه نفت برای اعمال فشار بر آمریکا و کشورهای هم‌پیمان استفاده می‌کنند، کاهش دهد. 6. لغو قانون منع صدور نفت می تواند به شرکت های نفتی آمریکایی که پس از کاهش بهای نفت با زیان های مالی مواجه شدند، کمک کند تا مجددا خود را بازسازی نمایند. 7. لغو ممنوعیت صادرات نفت خام می تواند زمینه ساز ایجاد فرصت های شغلی می شود. در حال حاضر افت حدود ٥٠ درصدی قیمت های نفت و کاهش تدریجی فعالیت برخی از شرکت ها سبب کاهش سریع فعالیت ها در صنعت نفت آمریکا و گسترش بیکاری در این حوزه شده است. در مجموع در خصوص منابع نفت شیل آمریکا و تاثیر آن بر بازارهای بین المللی نباید بیش از حد اغراق کرد. زیرا این منابع در بهترین حالت می توانند نیاز ایالات متحده را تامین کنند. این در حالیست که در جهان همچنان مصرف کنندگان بزرگ دیگری نظیر چین، ژاپن، هند و کشورهای اروپایی وجود دارند. البته نگاهی گذرا به راهبرد امریکا در زمینه انرژی نشان می دهد که مهم ترین هدف ایالات متحده، رفع وابستگی به واردات نفت است. به همین دلیل به نظر می رسد حتی اگر استخراج نفت شیل به دلیل کاهش قیمت ها با صرفه نباشد، باز هم امریکایی ها از طریق پرداخت یارانه و معافیت های مالیاتی، این صنعت را حفظ خواهند کرد. در نتیجه به رغم حفظ صنعت استخراج نفت شیل، این نفت صرفا پاسخگوی نیازهای داخلی امریکا خواهد بود و نمی تواند نیازهای جهانی را تامین کند یا در درازمدت، تاثیر شگرفی بر بازارهای جهانی داشته باشد. این در حایست که آمریکایی ها توجه دارند با تغییر در قیمت انرژی های جایگزین، بهای نفت نیز در آینده دچار تغییرات بیشتری خواهد شد. از این رو به نظر می رسد سیاست های جدید ایالات متحده امریکا بیشتر در خصوص توسعه گاز طبیعی و منابع ذغال سنگ جهت کاربردهای نیروگاهی(چه با خوراک گاز و چه ترکیب گاز با ذغال سنگ همراه با فناوری های مهار کربن) و تولید بیشتر مواد پتروشیمی(از منابع گاز) استوار گردد. در مجموع به نظر می رسد برخلاف برآوردهای اولیه آمریکا، کاهش قیمت نفت نه تنها نتایج سیاسی و اقتصادی دلخواه را برای واشنگتن در بر نداشت، بلکه در دراز مدت می تواند زمینه ساز آسیب های جدی به اقتصاد آمریکا و نهادها و رژیم های بین المللی وابسته به دلار گردد. به هر حال رکود اقتصاد جهانی که تاثیری عمده بر کاهش تقاضا در بازارهای جهانی داشته است، در درازمدت می تواند ایالات متحده آمریکا را با چالش های متعدی مواجه کند. دکتر شعیب بهمن/پژوهشگر حوزه انرژی