سالانه بین ۱۰۰ الی ۱۱۰ میلیارد دلار یارانه انرژی در ایران پرداخت می شود که حدود ۷۰ درصد این یارانه ها مربوط به گاز و برق می باشد.
۰
تاریخ انتشاردوشنبه ۱۰ آبان ۱۴۰۰ - ۱۲:۳۴
کد مطلب : ۱۴۰۷۰۷
تجزیه و تحلیل اعطای یارانه انرژی به مردم
سید حسین میرافضلی
حدود ۸۰ درصد گاز مصرفی در ساختمان ها به هدر می رود و این میزان ۵ برابر کشور های سردسیر اروپایی و آمریکایی است(با فرض صفر بودن هرگونه هرز روی و هدر رفت انرژی)، برای رساندن دمای هر متر مکعب فضای خانه از صفر درجه به 20 درجه به حدود هفت کیلوکالری انرژی گرمایی نیاز است (طبق فرمول Q=mc&t)؛ لذا برای رساندن دمای یک واحد 100 متری از صفر درجه به 20 درجه نیاز به 700کیلو کالری می باشد(این اعداد صرفا با فرض سفر بودن هدر رفت انرژی است).
میزان انرژی حرارتی هر متر مکعب گاز طبیعی 10000 کیلوکالری است، حتی با لحاظ 500درصد هرز روی انرژی، برای رساندن دمای واحد 100 متری از صفر درجه به 20 درجه نیاز به حدود 15 متر مکعب گاز می باشد.
دولت عملا سالانه 110 میلیارد دلار یارانه انرژی به ملت پرداخت می کند و این یارانه انرژی جز فشار و هزینه و از دست دادن فرصت ها و مصیبت های مختلف و حتی نارضایتی اجتماعی ناشی از قطع موردی گاز و برق هیچ نتیجه و ثمره مثبتی به دنبال ندارد. و اما ملت؟ به حدود 25 میلیون خانوار ایرانی 110 میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می شود که با لحاظ دلار 28 هزار تومان معادل حدود 3 هزار هزار میلیارد تومان خواهد شد؛ سهم هر خانواده ایرانی از این یارانه 120 میلیون تومان در سال می باشد که دولت عملا در حال پرداخت آن است اما با وجود اختصاص این مبلغ بسیار سنگین مردم اثر آنرا در زندگی خود چندان احساس نمی کنند دلیل آن هم مشخص است چون ساز و کار مدیریت مصرف انرژی بگونه ای است که مردم اگر مصرف کنند از سهم کمتری در یارانه انرژی برخوردار خواهند شد.
قیمت حدودا مجانی برق و گاز منجر به مصرف بی رویه برق و گاز در ایران شده است اما آیا هیچ راهکاری برای مدیریت مناسب این یارانه های عظیم وجود ندارد.
بله قطعا راه حل های مناسبی وجود دارد.
اولا هیچ دولتی در جهان به همه سطوح جامعه یارانه یکسان پرداخت نمی کند دولتهای توانمند در همه جهان در حد توان خود از اقشار کم در آمد و قشر بیکار تا زمان یافتن کار مناسب حمایت می کنند. این عادلانه نیست که کسی با درآمدماهیانه 30 یا 50 میلیون تومان همان میزان یارانه دریافت کند که فرد با درآمد 3 میلیون تومان، دریافت می کند این شیوه غیر منصفانه منجر به هدر رفتن منابع ملی ناشی از مصرف بی رویه انرژی گردیده است چرا که برای هیچ یک از اقشار جامعه انگیزه جدی برای مصرف بهینه برق و گاز ایجاد نشده است.
راهکارهای پیشنهادی:
1- برای مصرف گاز و برق یک معیار پایه به عنوان الگوی مناسب مصرف تعریف شود مثلا برای گاز متناسب با تمام اقلیم ها بطور میانگین 250 متر مکعب در ماه و برای برق 150 کیلو وات ساعت در نظر گرفته شود.
2- کسانی که بیشتر از الگوی فوق گاز و برق مصرف کنند مابه تفاوت را بصورت پلکانی و درصدی از قیمت جهانی پرداخت نمایند و محاسبات برای دو پله پر درآمد جامعه بر اساس قیمت های جهانی برق و گاز انجام گردد.
3- قانونی با چارچوب زیر در مجلس مصوب گردد:
الف- افرادی که کمتر از الگوی تعیین شده مصرف کنند بر اساس هر میزان صرفه جویی، میزان صرفه جویی در قیمت های جهانی ضرب و ماحصل به حساب سرپرست خانواده واریز گردد.
ب- درآمد های دولت حاصل از اجرای طرح مدیریت مصرف گاز و برق در امور زیر بکار گرفته خواهد شد:
- پرداخت بودجه حمایتی به مردان بالغ بیکار تا زمان یافت شغل مناسب از طریق یکی زیر مجموعه های وزارت کار تعاون و رفاه اجتماعی
- افزایش حمایت از اقشار تحت پوشش سازمان بهزیستی و کمیته امداد و سایر سازمان ها و انجمن های حمایتی
- حمایت از مردم جهت اجرای اصلاحات در ساختمان به منظور جلوگیری از هدر رفت انرژی و جایگزینی و اصلاح وسایل گرمایشی و سرمایشی
- سرمایه گذاری در توسعه زیرساخت های اساسی کشور از جمله شبکه ریلی، مترو، شبکه فاضلاب شهری و زیرساخت های تامین وتوزیع انرژی
ج-مدت زمان اجرای این طرح 5 سال است و طی این مدت سه دهک پر درآمد از شمول حمایتی خارج خواهند شد. بعد از 5 سال نیز این طرح با اصلاحات لازم در خصوص نحوه هزینه کرد درآمد ناشی از صرفه جویی های حاصله تمدید خواهد شد.
با تعیین زمان برای قانون افراد پر مصرف و پر درآمد دریافت یارانه را حق مسلم خود تصور نخواهند نمود و واقف می گردند که بعد از 5 سال، کل مصرف بالاتر از الگوی مصرف به قیمت های جهانی برای آنها محاسبه خواهد گردید. البته می بایست این قطعیت نیز برای دهک های کم درآمد ایجاد شود که در صورت مصرف کمتر از الگوی تعیین شده همیشه از یارانه صرفه جویی شده بر اساس قیمت های جهانی برخوردار خواهند بود.
برآورد میزان درآمد حاصل از اجرای این طرح برای افراد کم مصرف:
با اجرای این طرح همه اقشار جامعه خصوصا اقشار متوسط و کم درآمد به سمت کاهش مصرف انرژی سوق داده می شوند و مصرف گاز خانه ها به 100 تا 150 متر مکعب در ماه خواهد رسید و عموم مردم می توانندهر ماه پول حاصل از 100 تا 150 متر مکعب صرفه جویی در مصرف گاز را به قیمت های جهانی دریافت نمایند که ارزش آن صرفا برای گاز به حدود یک میلیون تومان در ماه می رسد. کسانی که میزان مصرف برق آنها از الگوی تعیین شده کمتر باشد نیز می توانند به میزان صرفه جویی، درآمد حاصل از صرفه جویی خود را به قیمت جهانی هر کیلووات ساعت برق که در حال حاضر حدود 10 سنت می باشد، را دریافت نمایند.
تصویب و اجرای طرح ذکر شده منجر به کاهش مصرف گاز به حدود نصف و کاهش حداقل 50 درصدی در مصرف برق و کسب درآمدهای مستقیم و غیر مستقیم بسیاری برای ملت، دولت و نظام خواهد شد همچنین منجر به کاهش انتشار کربن در هوا می شود چنانچه با اجرای طرح ذکر شده مصرف گاز کشور به نصف کاهش یابد به مفهوم جلوگیری از انتشار سالانه حدود 120 میلیون تن کربن در هوای کشور می باشد برای درک اهمیت موضوع لازم است بدانیم که کل خودرو های سبک و سنگین کشور سالانه حدود 75 میلیون تن کربن در هوا منتشر می کنند.
برآورد میزان درآمد حاصل از اجرای این طرح برای دولت:
- با اجرای طرح تشریح شده، مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری به میزان حداقل 50 درصد کاسته خواهد شد و این موضوع خصوصا در ماه های سرد سال که حدود 80 درصد گاز تولیدی در بخش خانگی وتجاری مصرف می شود بسیار با اهمیت است. با اجرای این طرح سالانه حداقل 50 میلیارد متر مکعب گاز در مصارف خانگی صرفه جویی می شود که با صادرات آن حدود 12 میلیارد دلار درآمد نصیب دولت خواهد گردید.
- نیرو گاه ها در ماهای سرد مجبور به استفاده از مازوت و گازوئیل نمی شوند و این مهم منجر به ایجاد قابلیت صادرات حدود دو میلیارد دلار گازوئیل و مازوت می گردد.
- نیروگاه ها قادر به صادرات برق می شوند و قابلیت کسب سالانه 10 میلیارد دلار حاصل از صادرات برق برای نیروگاه های کشور فراهم خواهد شد.
- کاهش انتشار کربن و عدم تحمیل هزینه انتشار کربی به کشور طی سالهای آینده
- با واقعی شدن قیمت گاز برای مشترکین پر مصرف و افزایش درآمد نیروگاه های گازی و همچنین افزایش قیمت گاز تحویلی به نیروگاه ها، طرح های توجیه اقتصادی تبدیل نیروگاه های گازی به سیکل ترکیبی اقتصادی خواهند شد و با این تغییر، مصرف گاز نیروگاه های گازی حدود 70 درصد کاهش خواهد یافت حدود80 درصد نیروگاه های ایران گازی هستند و سالانه حدود 75 میلیارد متر مکعب در این نیروگاه ها سوزانده می شود با تبدیل این نیروگاه ها به سیکل ترکیبی حدود 25 میلیارد متر مکعب از مصرف گاز این نیروگاه ها کاسته می شود که ارزش آن با قیمت های جهانی حدود 5 میلیارد دلار می باشد. همچنین این اقدام منجربه جلوگیری از انتشار 25 میلیون تن کربن در هوای کشور می گردد.
