چشم انداز خط لوله تاپی: ثبات یا تشدید منازعات

به گزارش نفت ما ،در حالی که برخی رسانه ها همزمان با به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای، اعلام کرده بودند هند و ترکمنستان دیگر به اجرای پروژه خط لوله گاز تاپی علاقمند نیستند و احتمالاً پروژه گاز ترکمنستان، ایران و هند (TII) را ترجیح می‌دهند ولی بالاخره اجرای پروژه تاپی در دسامبر 2015 کلید خورد. براساس آنچه اکنون روی کاغذ به عنوان پیش نویس‌های قرارداد تاپی وجود دارد، این خط لوله به طول 1800 کیلومتر ظرفیت انتقال ۳۰ میلیارد مترمکعب گاز را در سال دارد. این خط از شمال شرق ترکمنستان و به طول ۱۴۷ کیلومتر در خاک این کشور کشیده می‌شود و وارد افغانستان می‌شود و با عبور از مسیرهای ناامن این کشور و عبور از ولایت‌های هرات، فراه، قندهار و هلمند وارد پاکستان و بعد هند می‌شود. قرارداد اولیه این خط لوله در سال ۲۰۰۸ میان سه کشور افغانستان، پاکستان و هند به عنوان ذی‌نفعان طرح تاپی و خریداران گاز ترکمنستان امضا شد و قرارداد اولیه این سه کشور با ترکمنستان در سال ۲۰۱۰ به امضا رسید. هزینه ساخت این خط لوله، 10 میلیارد دلار براورد شده است. در صورت اجرای این طرح، روزانه ۵۰۰ میلیون فوت مکعب گاز ترکمنستان با خط لوله تاپی در اختیار افغانستان قرار گیرد و سهم هر یک از کشورهای هند و پاکستان از گاز ترانزیتی با این خط لوله نیز روزانه 1 میلیارد و ۳۲۵ میلیون فوت مکعب خواهد بود. با بهره برداری از خط لوله گاز طبیعی تاپی ، ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز را از ترکمنستان و از طریق سه کشور آسیای جنوبی انتقال خواهد داد. پاکستان و هند، هرکدام، ۴۲ درصد این گاز را خریداری خواهند کرد و ۶ درصد باقیمانده نیز به افغانستان تعلق خواهد گرفت. افغانستان سالانه حدود ۴۰۰ میلیون دلار، معادل حدود ۲۵ درصد درآمد کل داخلی این کشور در سال ۲۰۱۵، حق ترانزیتی دریافت خواهد کرد. پروژه تاپی ، انرژی و زمینه کار برای افغانها به ارمغان خواهد آورد. مهم‌تر از آن، این پروژه مشوقی برای پاکستان به ارمغان خواهد آورد که با هند و افغانستان در زمینه باثبات ساختن افغانستان همکاری کند. برخی از تحلیل‌گران با قیاس گذشته با آینده، با عجله شکست تاپی را پیش بینی کرده‌اند. اما همکاری‌های بین‌المللی، به اضافه پویایی اقتصادی شرق آسیا، آسیا را دگرگون کرد. تاپی یکی از چندین گامی است که هدف آن قرار دادن جنوب غرب آسیا در مسیر قابل مقایسه است. البته نگرانیهای امنیت را نیز باید در نظر گرفت. اکنون که کلنگ این طرح بر زمین خورده، چالش بعدی تامین امنیت مسیر عبور لوله است. مناطق ناامن جنوب افغانستان همانند هرات، فراه، هلمند و قندهار مسیر عبور لوله از مناطق نا امن حساب می‌شود و علاوه بر آن بخشی از خاک پاکستان نیز امنیت لازم را ندارد. محی الدین نوری، سخنگوی وزارت معادن و نفت افغانستان گفته که برای تامین امنیت این خط لوله انتقال‌ گاز درخاک افغانستان، کابل نیروی ویژه هفت هزار نفری را ایجاد خواهد کرد. او افزوده که درکنار این نیروهای هفت هزار نفر، تمام نیروهای مسیر شاهراه که لوله از آنجا عبور می‌کند، نیز در تامین امنیت سهیم خواهند بود. همگرایی منطقه‌ای کشورهای هند، پاکستان و ترکمنستان نیز در راستای تامین امنیت این طرح موثر خوانده شده است. پروژه «تاپی» قرار است از ولایت های هرات، هلمند، فراه و قندهار بگذرد. این مسیر از یک جهت به دلیل هموار بودن مصرف این پروژه را تا حد قابل ملاحظه کم می سازد و از طرف دیگر به دلیل حضور فعال طالبان در این مناطق نگرانی ها در مورد امنیت این پروژه را افزایش می دهد. این نگرانی ها با خروج نیروهای خارجی از کشور افزایش خواهد یافت. نکته قابل اهمیت که در تأمین این پروژه وجود دارد، این است که نزدیک بودن مسیر این خط لوله با شاهراه هرات- قندهار کار تأمین امنیت آن را آسان تر می سازد. اجرای طرح تاپی با چالش‌ها و مشکلاتی مواجه است. مشکلاتی که به طور قطع باعث خواهد شد چهار کشور عضو تاپی نتوانند چندان به واقعی بودن ضرب‌الاجل تکمیل این خط لوله تا پایان سال ۲۰۱۸ امیدوار باشند. اگرچه گفته شده است این طرح باید تا سال ۲۰۱۸ تکمیل شود، اما پیشرفت و تحقق آن بستگی به چند عامل مهم از جمله برقراری امنیت در افغانستان و کاسته‌شدن از تنش‌ها میان هند و پاکستان دارد ، ضمن اینکه توافق نهایی میان چهار کشور برای اجرای یک طرح اقتصادی، به گونه‌ ای که همه آنها را راضی نگه دارد، چندان کار ساده‌ ای نیست. فاطمه رضایی/نفت ما