به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی "
نفت ما"، ایران یکی از بزرگترین دارنده ذخایر نفت و گاز در جهان است. از سوی دیگر کشورمان یکی از بزرگترین ظرفیتهای پالایشی در این حوزه نیز به شمار میرود و در حال حاضر با وجود ۱۰ پالایشگاه نفت و میعانات گازی، روزانه بیش از ۲.۲ میلیون بشکه نفت خام و میعانات را پالایش کرده و به فرآوردههای باارزشتری تبدیل میکند.
این ۱۰ پالایشگاه روزانه حدود ۱۱۰ میلیون لیتر گازوئیل تولید میکنند و آنگونه که مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران گفته، ظرفیت تولید بنزین را نیز به ۱۱۵ میلیون لیتر در روز رساندهاند.
جلیل سالاری با تاکید این نکته ادامه داد که تنها توجه به افزایش کمی تولید فرآوردههای نفتی مهم نبوده و در دولت سیزدهم تلاش شده تا از نظر کیفی نیز شرایط تولید فرآوردههای نفتی بهتر شود.
در این راستا، تکلیفی برای برخی شرکتهای پالایشی ایجاد شد تا ۳۰ درصد از سود پالایشی خود را برای پروژههای کیفیسازی فرآوردهها وارد کنند. در بودجه سال ۱۴۰۲ هم تکلیف قانونی برای این موضوع تعیین کردیم و در مجلس مصوب شد که ۴۰ درصد از سود پالایشگاهها در پروژههای کیفیسازی هزینه شود.
وی به حضور ایران در پالایشگاههای فراسرزمینی نیز اشاره کرد و گفت که در این مدت ۱.۵ میلیون قطعه کالای ایرانی به پالایشگاههای فراسرزمینی صادر شده است.
مشروح این گفت و گو را در ادامه میخوانید.
صنعت پالایش کشور به عنوان مهمترین و بزرگترین صنعت در جلوگیری از خامفروشی صنعت نفت نقشآفرینی میکند. ظرفیت این صنعت ۲.۲ میلیون بشکه نفت و میعات گازی است. چه اقداماتی برای کاهش خامفروشی در دولت سیزدهم برنامهریزی شده است؟
در راستای سیاست جلوگیری از خامفروشی، چند اقدام کلان در مجموعه شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی انجام دادیم و مسیر ریلگذاری را اصلاح کردیم. یکی از این مواردی که در شرکتهای پالایشی مورد توجه قرار گرفت این بود که اجرای قانون هوای پاک که از سال ۹۲ تا سال ۹۹ استمهال شده بود در دستور کار قرار گرفت و عملیاتی شد.
همچنین جلساتی با سهامداران و مدیران عامل شرکتهای پالایشی داشتیم تا هر کدام از آنها طرح جامعی ارائه دهند که این طرح در چند بخش اهمیت ویژه داشت. در گام اول در کنار تثبیت ظرفیت شرکتهای پالایشی توجه به کیفیسازی نیز مورد توجه بود تا پالایشگاهها پروژهمحور کار کنند. در این چارچوب، نگاه بر این بود که کیفیسازی را در طرحهای زیستمحیطی اجرا کنیم.
از سوی دیگر با توجه به اینکه روند تولید نفت خام ایران به سمت سنگینتر شدن میرود، لزوم اصلاح واحدهای پالایشی برای کاهش تولید نفت کوره ضروری است. از آن جا که اجرای این طرح نیاز به اخذ لیسانس داشت از منابع داخلی استفاده کردیم و پژوهشگاه نفت در این عرصه وارد شد و از ظرفیتهای پژوهشی استفاده کردیم. همچنین بخشی هم از لیسانسها از مجموعههای بیرونی تامین شد.
از سوی دیگر، برای افزایش راندمان از توان شرکتهای دانشبنیان نیز استفاده شد.
اتفاق دیگر این بود که در کیفیسازی، یکی از چالشها بحث نقدینگی و تامین منابع مورد نیاز بود تا منابع تعیین تکلیف شود. در این راستا، تکلیفی برای برخی شرکتهای پالایشی ایجاد شد تا ۳۰ درصد از سود پالایشی خود را برای پروژههای کیفیسازی فرآوردهها وارد کنند. در بودجه سال ۱۴۰۲ هم تکلیف قانونی برای این موضوع تعیین کردیم و در مجلس مصوب شد که ۴۰ درصد از سود پالایشگاهها در پروژههای کیفیسازی هزینه شود.
به موازات آن تکلیف، بر اساس شاخصهای کیفی اگر شرکتهای پالایشی با تایید مشاور صاحب صلاحیت که مورد تایید وزارت نفت، اقتصاد و سازمان برنامه و بودجه است، طبق برنامه جلو نروند و با توجه به پیشرفت فیزیکی هر کدام از شعبهها اگر انحرافی نسبت به تعهد داشته باشند در بحث ۵ درصد تخفیفی که در اعمال خوراک آمده تجدید نظر شود. این موضوع علاوه بر آنکه باعث تسریع در اجرای پروژههای کیفیسازی پالایشگاهها خواهد شد، همچنین در بلندمدت به نفع سهامداران خواهد بود.
در سالهای گذشته طرحهای پالایشی مطرح شد اما به نتیجه نرسید. اکنون شرایط این طرحها چگونه است و آیا دردولت سیزدهم اجرای این طرحها در دستور کار قرار دارد؟
برخی پروژهها مانند پالایشگاه مهر خلیج فارس در سالهای گذشته مطرح شده و قرار بود در کنار پالایشگاه ستاره خلیج فارس ساخته شود. با این حال مشکلاتی با پالایشگاه ستاره خلیج فارس بر سر زمین، یوتولیتی، خوراک و اتصال به خط لوله داشت که جلساتی را در این زمینه برگزار کردیم تا در شرایط مناسب پروژه را نهایی کنند.
پالایشگاه مهر با توجه به قانون که تکلیف کرده و تسهیلاتی که پیشبینیشده در حال ساخت است و خرید تجهیزات را انجام دادند . اکنون این پروژه ۵۵ درصد پیشرفت دارد البته نیاز است سرعت بگیرد.
همچنین ۴ پالایشگاه در سیراف نیز اعلام کردهاند که در سال ۱۴۰۲ به بهرهبرداری میرسند. جلساتی با ۴ پالایشگاه داشتیم و مجموعهای در داخل شرکت تشکیل دادیم تا وضعیت پروژهها را تسهیل کنند.
در موضوع تامین خوراک نیز برخی پروژهها وجود داشت که به نتیجه نرسیده بود. یکی از این پروژهها پالایشگاه خوزستان بود که حتی مجوز خوراک آن ابطال شده بود. در دولت سیزدهم با مطالعاتی که دوباره انجام گرفت، خوراک احیا شد و با آنالیز خوراک پروپوزال فنی را تهیه کردیم و تفاهمنامهای با شرکا داریم. با نهاییشدن نحوه تامین خوراک و خط لولهای که باید احداث شود، در سال ۱۴۰۲ به سمت اجرای این پروژه خواهیم رفت.
برای تسهیل در اجرای پروژه پالایشگاه خوزستان را در ۲ فاز پیشبینی کردیم و در مجموع ۱۸۰ هزار بشکه ظرفیت آن خواهد بود. سهامدار این پالایشگاه ۱۰۰ درصد مجموعه پالایش و پخش است.
همچنین پتروپالایشگاه شهید سلیمانی نیز که در دولت سیزدهم مصوب شد، در محلی که برای پالایشگاه هرمز در نظر گرفته شده بود، ساخته میشود و ۲۵ تا ۳۰ درصد محصولات تولیدی آن به سمت تولید محصولات پتروشیمی هدایت خواهد شد.
اکثر مراکز تولید فرآوردههای نفتی ایران در جنوب کشور متمرکز شده و این در حالی است که بیشترین مصرف در نیمه شمالی قرار دارد. برای امنیت انرژی و تامین به موقع فرآوردههای نفتی چه برنامهای در دستور کار دارید؟
با توجه به توان کشور در تولید فرآوردههای نفتی و بعد مسافتی که وجود داشت نیاز بود تا افزایش ظرفیت تولید همراه با توسعه پاییندست انجام شود. این در حالی بود که در سالهای گذشته و در دولت قبل زیرساختهای لازم ایجاد نشده بود. بنابراین لازم بود تا هزینههای حمل و نقل را کاهش دهیم زیرا روند مصرف فرآوردههای نفتی در کشور رو به افزایش است و باید هزینهها را مدیریت میکردیم از همین رو تصمیم گرفتیم تا الگوی حمل را تغییر دهیم که در این راه ساخت ۳ خط لوله جدید در نقاط تهدید مجموعه و در زمان ناترازی و مصرف بالای سوخت پیشبینی شد.
خط لوله تابش از خطوط مهم مجموعه خواهد بود که هم از بعد پدافندی هم از بعد اقتصاد اهمیت دارد. در حال حاضر انتقال فرآوردههای نفتی از طریق خط لوله از مسیر تهران به مناطق شمال شرقی کشور اتفاق میافتد و اگر در این مسیر اتفاقی رخ دهد کل آن منطقه با مشکل رو به رو خواهد شد.
از سوی دیگر مسافت طی شده از این مسیر بسیار طولانی است . در همین راستا خط لوله تابش از کرمان تا خراسان ساخته خواهد شد که تامین پایدار سوخت مورد نیاز را تامین خواهد کرد و در صورت مدیریت مصرف، فصرت صادراتی بالایی برای کشور ایجاد میکند.
با ساخت خط لوله تابش، ۶۰۰ کیلومتر مسافت جابهجایی در خطوط لوله را کاهش میدهیم و تردد یک هزار و ۷۰۰ نفتکش جادهپیما کم خواهد شد که تا تا ۲ میلیون لیتر کاهش مصرف گازوئیل را به دنبال خواهد داشت.
خط لوله بعدی که ساخت آن در دستور کار قرار گرفت، خط لوله پارس است. این در حالی است که از اول انقلاب تا امروز در منطقه فارس خط لوله نداشتیم و پالایشگاه شیراز ظرفیت نیز با ۵۵ هزار بشکه، ظرفیت محدودی برای تامین سوخت آن منطقه را دارد. بنابراین فرآوردههای نفتی با نفتکشهای جادهپیما از جنوب و یا از شمال و پالایشگاه اصفهان تامین میشود.
بنابراین ضروری بود یا توسعه پالایشگاهی انجام شود و یا مسیر خط لوله فراهم شود که در همین مسیر خط لوله پارس برنامهریزی شد که روزانه ظرفیت انتقال ۱۲ میلیون لیتر فرآورده را دارا خواهد بود که علاوه بر مدیریت حمل و نقل جادهای، کاهش آسیبهای زیستمحیطی را نیز به دنبال خواهد داشت.
برای ساخت این خطوط لوله مدتی زمان برای اخذ مجوز شورای اقتصاد لازم بود و امروز مطالعات مسیریابی انجام شده و به دنبال اخذ مجوزهای زیستمحیطی هستیم و جلساتی با سرمایهگذاران برگزار میکنیم و روش سرمایهگذاری فاینانس خواهد بود.
امیدواریم در ۳ ماهه اول سال ۱۴۰۲ فرآیند اجرایی کار اجرایی را جلو ببریم. جلسات فشرده برای مجموعه پیمانکاران و متقاضیان فاینانس و خود پیمانکار طرح در قالب کنسرسیوم برگزار شده تا به امضای قرارداد برسیم.
پالایشگاه شهید سلیمانی یکی از مهمترین طرحهای پالایشی و البته پتروشیمی کشور است که در دولت سیزدهم قرارداد آن امضا شد. ساخت این پالایشگاه اکنون در چه مرحلهای قرار دارد؟
مطالعات امکانسنجی آن انجام شده است. مشارکتنامهای با مجموعه بانکها امضا شده و باید شرکت را ثبت کنیم تا فعالیتهای اجرایی آن آغاز شود. البته برای حضور بانکها، آنها نیازمند اخذ مجوز هستند و با توجه به اینکه پروسه اخذ مجوز زمانبر بود، پروژه را به طرح تبدیل کردیم و مجری طرح انتخاب شد تا عملیات اجرایی را آغاز کند.
اکنون زمین را در اختیار گرفتیم و درخواست مجوزهای زیستمحیطی نیز آماده است. همچنین از آنجایی که این طرح در جای قبلی طرح پالایشگاه هرمز احداث خواهد شد، صورتهای مالی را نهایی کردیم تا منابع هزینه شده به این پروژه منتقل شود.
بنابراین فرآیند اجرایی ساخت پتروپالایشگاه شهید سلیمانی با مجری طرح در حال انجام است تا با اخذ مجوز بانکها، روند تبدیل مجری به شرکت انجام شود. در حال حاضر نیز مجری طرح شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت است.
اگرچه فاز طراحی یکپارچه دیده شده اما فاز شامل ۴ فاز خواهد بود.
پالایشگاه مروارید مکران هم بخشهایی اجرا شده و نقدینگی از محل نفتخام پیشبینی شده با اقدامات ستاد اجرایی فرمان امام و بانک ملت ساخت بخش مخازن آغاز شده است.
کیفیسازی فرآوردههای تولیدی پالایشگاهها سال ها است که به عنوان یک تکلیف قانونی مطرح شده است. در دولت سیزدهم در این زمینه چه اقداماتی انجام شده و چه اقداماتی در دستور کار قرار دارد.
یکی از مهمترین اقدامات تولید ۱۶ میلیون لیتر گازوئیل با کیفیت یورو ۵ بود که با اجرای آن از ۱۱۰ میلیون لیتر ظرفیت تولید گازوئیل در کشور ۵۵ میلیون لیتر با استاندارد یورو ۴ و ۵ تولید میشود.
در پالایشگاه تبریز نیز طرحی در حال اجرا است تا همه گازوئیل خود را با استاندارد یورو ۴ و ۵ تولید کند که انتظار داریم تا پایان سال به نتیجه برسد. در پالایشگاه شیراز نیز بخش بنزین آن تا خرداد به نتیجه میرسد و بنزین تولیدی این پالایشگاه با استاندارد یورو ۴ و ۵ تولید خواهد شد.
البته بهرهبرداری از بزرگترین واحد تقطیر خاورمیانه در پالایشگاه آبادان با حضور رئیسجمهوری مهمترین اقدام در این زمینه بود که با بهرهبرداری از آن طرح تثبیت ظرفیت پالایشگاه به میزان ۲۱۰ هزار بشکه انجام شد. واحدهای قدیمی را باید حذف میکردیم از سنوات گذشته این اقدامات انجام نمیشد و این در حالی بود که این واحدها راندمان ۴۰ درصد را داشتند و تلفات انرژی بالا بود و تفکیک نفت خام به خوبی انجام نمیشد.
البته علاوه بر واحد تقطیر، واحدهای پاییندستی آن نیز دیده شده که علاوه بر افزایش تولید بنزین، کاهش نفت کوره و تثبیت خوراک برای پتروشیمی را تامین میکند.
همچنین خوراک روغنسازی تثبیت میشود و سهم نفت کوره از تولیدات پالایشگاه آبادان از ۴۶ درصد به ۲۷ درصد میرسد. تولید ۵ میلیون نفتا، نیز ظرفیت تولید این فرآورده را از ۱۰ میلیون لیتر به ۱۵ میلیون لیتر میرساند. در نفت گاز نیز ظرفیت از ۱۵ میلیون لیتربه ۲۲ میلیون لیتر خواهد رسید.
اجرای فاز ۲ تکمیلی نیز در حال انجام است که بخشی از آن در خرداد و بخشی نیز در شهریور به بهره برداری خواهد رسید.
در واقع پالایشگاه آبادان ۲ مزیت دارد.اول اینکه با این الگو هم نفت خام سبک و هم نفت خام سنگین امکان فرآورش دارد و ۲ گرید نفت خام را همزمان می تواند فرآورش کند.
نکته بعدی این است که در پالایشگاه آبادان مدل و الگوی پالایشی به ۲ سمت رفت. یک سمت اینکه حداکثر تولید بنزین در فاز ۳ اتفاق افتاد و حداکثر تولید نفت گاز نیز در دستور قرار گرفت.
البته بیشتر نگاه این بود تا نفت گاز را کیفی کنیم زیرا ممکن است زمانی بخواهیم به سمت خودروهای دیزلی سبک برویم و شرایط بازار نیز نشان میداد تقاضا برای دیزل بیشتر است .
از سوی دیگر، با اجرای این طرح به جز پالایشگاه اراک، اکنون پالایشگاه آبادان نیز واحد هیدروکراکر و کت کراکر دارد و ۲ مدل فرآورده تولید میکند. همچنین در شرایط خاص در پالایشگاه آبادان میتوانیم تا ۵۰۰ هزار بشکه نیز ظرفیت پالایشی داشته باشیم.
با توجه به مصرف بالای بنزین در کشور، آیا برنامهای برای تنوع سبد سوخت وجود دارد. به ویژه توسعه سی ان جی در چه مرحلهای قرار گرفته است؟
در سالهای گذشته و با مجوز شورای اقتصاد تبدیل رایگان خودروهای عمومی در دستور کار قرار داشت که در این طرح تا کنون ۲۵۰ هزار خودرو گازسوز شدهاند.
از سوی دیگر علاوه بر افزایش خودروهای گاز سوز، توسعه جایگاههای سی ان جی نیز در دستور کار قرار گرفته که بر این اساس ۴۰۰ جایگاه جدید سی ان جی ایجاد خواهد شد و ساخت ۴۰ جایگاه جدید در استان سیستان و بلوچستان نیز بر همین اساس انجام خواهد شد.
۳ نوع جایگاه سی ان جی در کشور وجود دارد.نوع اول آن جایگاههایی است که اشخاص علاوه بر ساخت ابنیه، تجهیزات را هم آماده کردند.
نوع دوم جایگاههایی است که با اختصاص زمین و فضا از سوی شهرداری، تجهیزات از سوی شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی اختصاص پیدا کرد و نوع سوم نیز جایگاههایی است که به آنها کارمزد ویژه اختصاص دادیم.
با این حال از ساخت جایگاه توسط بخش خصوصی و حتی تبدیل رایگان خودروها استقبال نشد زیرا تفاوت قیمت بین بنزین و سی ان جی زیاد نیست.
تفاهمنامههایی نیز با شرکتهای خودروسازی برای تولید خودروهای دوگانهسوز کارخانهای انجام شد. آیا این تفاهمنامهها به تولید خودروهای گازسوز منجر شده است؟
از آنجا که تسهیلات از مسیر بانکی به خودروسازان پرداخت خواهد شد، شرکت خودروسازی باید تضامینی میداد اما اینکار انجام نشد. از سوی دیگر هزینهها را نسبت به توافق اولیه افزایش دادند.
در حوزه ساخت داخل و صدور خدمات فنی و مهندسی چه اقداماتی انجام دادید؟
در مجموعه وزارت نفت بالاترین شرکتی که در حوزه بومیسازی کار کرده مجموعه پالایش و پخش است. در این میان ساخت کاتالیست آر سی دی را بومی کردیم و قرار بر این شد چند ماه بعد که نتیجه فرآیند یک مرحلهای مشخص شد کار را ادامه دهیم. این کاتالیست در پیش تصفیه واحد کت کراکر مورد استفاده قرار میگیرد.
در پالایشگاههای مختلف نیز کاتالیستهای مختلف مورد استفاده قرار گرفت و صادرات کاتالیست نیز از کشور در جریان است و میزان صادرات حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ تن برآورد میشود.
همچنین در پالایشگاههای فراسرزمینی نیز ورود کردیم و در حوزههای برق، مواد شیمیایی، ابزار دقیق و ... اقداماتی را انجام دادیم. در مجموع نزدیک یک میلیون و ۵۰۰ هزار قلم کالای ساخت داخل را به پالایشگاههای فراسرمینی صادر کردیم. در این میان تنوع اقلام بالا بوده و صادرات این کالاها ۵۰ تا ۶۰ میلیون یورو درآمد ارزی برای کشور داشته است.
البته حضور در پالایشگاههای فراسرزمینی جدید است و در کنار کارهای داخل کشور این بستر و اعتمادسازی ایجاد خواهد شد تا بتوانیم بازارها را توسعه دهیم.
مصرف بنزین در ایام تعطیلات عید رکوردشکنی کرد. البته در مجموع سال گذشته نیز مصرف بنزین بالاتر از ۱.۳ میلیون لیتر در روز را نشان می دهد. برای مدیریت این روند مصرف چه اقداماتی در دستور کار دارید؟
در بنزین چند نکته باید توجه شود. با توجه به اینکه در کشور روند تولید خودرو، روند شتابدهندهای است و در روند بهینهسازی اقدامی نشده بنابراین مصرف بیشتر سوخت اجتنابناپذیر است.
از سوی دیگر در سالهای اخیر اسقاط خودروهای فرسوده نیز دنبال نشده و با وجود ورود خودروی جدید، اما خودروهای قدیمی نیز تردد میکنند. نکته مهم آن است که خودروهای قدیمی مصرف سوخت بالاتری دارند و این موضوع علاوه بر آسیب به محیط زیست، مصرف سوخت کشور را نیز به شدت افزایش میدهد.
بنابراین اگر در خصوص بهینهسازی اقدامی نکنیم و یا سبد سوخت متنوع نشود تولید بنزین کشور نمیتواند همزمان پاسخگوی نیاز کشور باشد.
اقدام مهمی که برای سیاستهای مدیریتی مصرف سوخت انجام شد، توجه به سامانه هوشمند سوخت بود و مردم را تشویق کردیم تا از کارت سوخت شخصی استفاده کنند تا با کنترل تراکنشها، تا حدی جلوی قاچاق سوخت گرفته شود.
برای رسیدن به این مهم، روند تولید کارت سوخت و صدور آن را سرعت دادیم و اکنون صدور کارت سوخت به صورت ماهانه انجام میشود. در نهایت توانستیم ظرفیت تولید کارت سوخت را از ۴۰ هزار قطعه به ۱۰۰ هزار قطعه برسانیم. اقدام دیگر این بود که مدیریت تامین و عرضه را انجام دادیم.
با این حال لازم است تا در مدیریت مصرف فرهنگسازی و در سیاستهای بهینهسازی تجدیدنظر شود.
با این اقدامات اما با آغاز سفرهای نوروزی، مصرف بنزین رشد کرد تا آنجا که از ۲۰ اسفند تا پایان سال گذشته، میانگین مصرف روزانه بنزین ۱۱۵ میلیون لیتر بود.
با شرایطی که در مصرف بنزین کشور وجود دارد، تلاش این است تا تولید بنزین بر روی ۱۱۵ میلیون بشکه در روز تثبیت شود و اکنون پالایشگاهها در حداکثر ظرفیت کار میکنند. البته ذخیرهسازی نیز پیشبینی شده است.
برای مقابله با قاچاق گازوئیل چه تصمیماتی گرفته شده است؟
برای کنترل قاچاق باید بارنامههای صوری مورد توجه قرار گیرد. در این خصوص اگر سامانه سپهتن و سیپاد راهاندازی شود تا حد زیادی از قاچاق گازوئیل جلوگیری خواهد شد.
در حال حاضر روزانه ۸۴ میلیون لیتر گازوئیل در حوزه حمل و نقل مصرف میشود اما بررسیها نشان میدهد این عدد نباید بیشتر از ۵۰ میلیون لیتر در روز باشد.
در مجموع مصرف گازوئیل در کشور بر اساس پیشبینیها نباید بیشتر از ۷۵ میلیون لیتر در روز باشد و از همین رو اختلاف حدود ۱۰ میلیون لیتری مصرف واقعی گازوئیل و توزیع آن در کشور وجود دارد.
وضعیت تحویل سوخت به نیروگاهها در سالی که گذشت چگونه بود؟
در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۰ میلیارد لیتر سوخت مایع تحویل نیروگاههای کشور شد که رقم بسیار بالایی است. انتقال این حجم از سوخت نیاز به زیرساخت دارد و با توجه روند افزایشی مصرف، باید در سیستم تولید، توزیع و ذخیرهسازی سرمایهگذاری های لازم انجام شود.