زیان ۲۲۰ میلیارد یورویی آلمان از تحریم گازی روسیه

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی "نفت ما"، با وقوع جنگ اوکراین در 24 فوریه سال جاری میلادی و اعمال تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا علیه روسیه، این کشور نیز جریان صادرات گاز خود به کشورهای اروپایی را کاهش داد تا اروپا در زمستان پیش‌رو با بحران کمبود گاز مواجه شود.
در پرونده «زمستان سرد» به بررسی وضعیت تامین گاز کشورهای اروپایی و راهکارهای آنها در حوزه کنترل مصرف سوخت پرداخته می‌شود. ایران نیز در چند سال گذشته به دلیل مصرف بالای گاز با کمبود گاز در زمستان مواجه شده است و راهکارهای اروپا می‌تواند قابل الگوبرداری برای ایران شود.
در گزارش اول از پرونده «زمستان سرد»، وضعیت تامین گاز کشور آلمان و راهکارهای آنها برای عبور از زمستان سرد مورد بررسی قرار می‌گیرد.
* وضعیت تامین گاز آلمان در سطح «هشدار»
گاز طبیعی حدود 27 درصد از کل مصرف انرژی آلمان در نیمه اول سال 2022 را به خود اختصاص داده است که بیشتر برای مقاصد گرمایشی و صنعتی و به میزان بسیار کمتری (حدود 15 درصد) برای تولید برق بوده است.
کشور آلمان توانست به سرعت سهم روسیه در عرضه گاز را در زمان شروع جنگ روسیه و اوکراین، از حدود 55 درصد در فوریه (بهمن 1400) به حدود 35 درصد در می (اردیبهشت 1401) سال جاری کاهش دهد. سایر تامین‌کنندگان مهم گاز آلمان شامل هلند، بلژیک و نروژ هستند که همگی حجم صادرات خود را افزایش دادند اما نتوانستند شکاف ناشی از کمبود گاز روسیه را به طور کامل پر کنند.
مطابق با قانون تأمین انرژی در آلمان، سه سطح در هنگام اختلال یا قطعی عرضه گاز وجود دارد: 1- سطح هشدار اولیه، 2- سطح هشدار و 3- سطح اضطراری؛ که شروع سطوح هر بحران بستگی به تأثیر اقتصادی، میزان ذخایر و واردات گاز از سایر کشورها و غیره دارد.
در صورتی که تأسیسات ذخیره‌سازی گاز در آلمان پُر باشد، یک چهارم نیاز سالانه به گاز را پوشش می‌دهد. کشور آلمان با دانستن قطع گاز خط لوله نورداستریم 1 از طرف روسیه، فوراً تصمیم به ذخیره‌سازی گاز گرفت ولی نتوانست به پیش‌بینی‌های مورد انتظار خود برسد و در سطح هشدار منابع گاز (سطح دوم) قرار گرفت.
* تحریم گازی روسیه‌ 220 میلیارد یورو به تولید ناخالص آلمان آسیب می‌زند
در این راستا، دولت آلمان از اپراتورهای شبکه گاز و مشتریان صنعتی درخواست کرد تا سطح مصرف و نیازهای گاز آتی خود را در «پلتفرم امنیتی گاز» مشخص کنند. هدف این بود که به شرکت‌ها اجازه داده شود تا بر حجم گاز دریافتی خود در طول تعطیلی کنترل داشته باشند تا از آسیب به ماشین آلات صنعتی جلوگیری کنند. بسیاری از شرکت‌ها اقدامات احتیاطی را با کاهش تقاضای گاز طبیعی و یافتن سوخت‌های جایگزین مانند نفت یا گاز پروپان که محصول فرعی فرآیندهای پالایشگاهی است، آغاز کردند.
کمپینی هم توسط دولت و اتحادیه‌ای از گروه‌های تجاری و جامعه مدنی در اوایل ژوئن (خرداد 1401) ، با هدف کاهش وابستگی به واردات گاز روسیه و تسریع انتقال به انرژی‌های تجدیدپذیر از طریق تشویق شهروندان به صرفه‌جویی در انرژی راه‌اندازی شد. دمای پایین‌تر برای وسایل گرمایشی و کاهش مصرف آب گرم به ‌عنوان توصیه‌های برجسته برای کاهش تقاضای گاز در خانوارها مشخص شده است که حدود یک سوم کل تقاضا را در سال 2021 تشکیل می‌دهد.
همچنین برای جلوگیری از اثرات شدید کمبود سوخت، کشورهای عضو اتحادیه اروپا تصمیم گرفتند مصرف گاز خود را به صورت داوطلبانه تا زمستان آینده 15 درصد کاهش دهند. در تحلیلی مشترک از چشم‌انداز اقتصادی کشورهای اروپایی در بحران انرژی، موسسات تحقیقاتی اقتصادی پیشرو آلمان در ماه آوریل (فروردین 1401) اعلام کردند: «قطع گاز روسیه تهدیدی است که اقتصاد آلمان را وارد رکود شدیدی خواهد کرد».
طبق گزارش این موسسات، کمبود گاز می‌تواند تولید ناخالص داخلی (GDP) آلمان را از 2.7 درصد پیش‌بینی شده در سال 2022 به 1.9 درصد کاهش دهد. محققان در تحلیل قبلی خود در پاییز 2021 قبل از شروع جنگ روسیه و بحران انرژی، همچنان انتظار داشتند تولید ناخالص داخلی 4.8 درصد رشد کند.
کمبود گاز در آلمان در سال 2023 حتی می‌تواند به کاهش رشد اقتصادی بیش از 2 درصد منجر شود، در حالی که با سناریوی ادامه تجارت گاز روسیه، رشد تولید ناخالص داخلی این کشور بیش از 3 درصد پیش‌بینی شده است.
به گفته اقتصاددانان، زیان انباشته تولید ناخالص داخلی ناشی از پایان تحویل گاز از طرف روسیه می‌تواند تا پایان سال 2023 به 220 میلیارد یورو برسد که تقریباً 6.5 درصد از تولید اقتصادی سالانه آلمان است.
مطالعه‌ای که توسط دانشگاه مانهایم منتشر شد نشان می‌دهد که پیامدهای قطع گاز می‌تواند بسیار چشمگیرتر از بحران مالی سال 2008 یا همه‌گیری کووید-19 باشد که در سال 2020 آغاز شد. طبق این مطالعه، شوک انرژی مستقیماً به هسته صنعت آلمان ضربه می‌زند و پتانسیل تولید را به شدت کاهش می‌دهد.
* 8 راهکار آلمانی‌ها برای کاهش وابستگی به گاز روسیه
آلمان قصد دارد تا سال 2024 وابستگی کشور خود به گاز روسیه را تا حد زیادی و حتی به طور کامل از بین ببرد به همین منظور اقداماتی در دستور کار خود قرار داده است که در 8 محور تعریف می‌شود:
1- گاز طبیعی مایع‌شده (LNG)
آلمان چهار واحد ذخیره‌سازی گاز شناور و گازی‌سازی مجدد (FSRU) را اجاره کرده است تا به سرعت واردات گاز طبیعی مایع (LNG) را به طور مستقیم از کشورهای دیگر غیر از روسیه آغاز کند و جایگزین گاز روسیه شود. دو واحد گازی‌سازی مجدد مستقر در Brunsbuettel و Wilhelmshaven می‌توانند به طور مشترک تا 12.5 میلیارد متر مکعب در سال را ذخیره کنند. تلاش‌ها برای ساخت پایانه‌های ثابت در این دو واحد در مرحله بعدی نیز در حال انجام است.
همچنین دو واحد گازی‌سازی دیگر در بندر Elbe و Lubmin در دریای بالتیک مستقر خواهند شد. آلمان در حال مذاکره با قطر و کانادا برای افزایش واردات LNG در میان‌مدت است و شرکت‌های آب و برق آلمان با قطر، استرالیا و ایالات متحده توافق‌نامه‌هایی امضا کردند.
2- مالیات
آلمان دو تسهیل مالیاتی در نظر گرفته است، یکی برای کمک به تامین هزینه‌های خرید گاز بیشتر از سایر کشورها غیر از روسیه (گاز وارداتی از روسیه نسبت به سایر کشورها برای آلمان ارزان‌تر بود) که واردکنندگان با آن مواجه هستند و دیگری هم برای پر کردن تاسیسات ذخیره‌سازی گاز در کشور.
گاز برای یک خانواده 4 نفره به طور متوسط 480 یورو (482 دلار) در سال بر اساس مصرف سالانه 20000 کیلووات ساعت، هزینه دارد، در حالیکه 13 یورو دیگر به دلیل عوارض ذخیره‌سازی گاز بیشتر شده است. آلمان برای حمایت از مصرف‌کنندگان، کاهش مالیات بر فروش را برای مدت محدود اعلام کرده است که برای کشور 10 میلیارد یورو هزینه در بر خواهد داشت.
3- زغال‌سنگ
آلمان قانونی را تصویب کرده است که نیروگاه‌های نفت و زغال سنگ را به ترکیب انرژی کشور در صورت وضعیت بحرانی تامین گاز بازگرداند. در این حالت 10 گیگاوات ظرفیت ذخیره را به صورت موقت در قراردادی که تا 31 مارس 2024 اجرا می‌شود، به منابع خود اضافه می‌کند.
4- انرژی هسته‌ای
در حال حاضر اپراتورهای شبکه آلمان در حال انجام تست استرس هستند که ببینند آیا می‌توان عمر سه نیروگاه هسته‌ای باقی‌مانده آلمان را که 6 درصد از ترکیب برق کشور را تشکیل می‌دهند، افزایش داد یا خیر. راکتورهای Isar 2، Neckarwestheim و Emsland توسط E.ON،EnBW و RWE اداره می‌شوند که برخی از آنها گفته‌اند تمدید عمر کوتاه مدت پس از 31 دسامبر 2022 بدون سفارش میله‌های سوخت جدید امکان پذیر است.
5- ذخیره‌سازی
آلمان در تلاش است تا تأسیسات ذخیره گاز خود را پر کند و اهداف خود را برای رسیدن به 85 درصد تا 1 اکتبر (9 مهر) و 95 درصد تا 1 نوامبر (10 آبان) تعیین کرده است. سطح ذخیره سازی در 16 اوت (25 مرداد) به 77.79 درصد رسید. یک منبع دولتی در ماه ژوئن (خرداد) گفت که اپراتور بازار گاز آن (Trading Hub Europe) 15 میلیارد یورو از وام دهنده دولتی KfW دریافت کرده است تا انبارها را سریع‌تر پر کند.
6- کمک اقتصادی
دولت با کمک مالی 15 میلیارد یورویی برای Uniper بزرگترین واردکننده گاز روسیه به آلمان، موافقت کرده است تا اطمینان حاصل کند که می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد و به قراردادهای خود عمل کند. دولت همچنین اعلام کرده است که در صورت تلفات عملیاتی ناشی از کاهش جریان گاز و قیمت‌های بالاتر از 7 میلیارد یورو، آماده حمایت بیشتر است.
7- الگوی مصرف بهینه
دولت به طور مرتب از شهروندان و شرکت‌ها می‌خواهد که مصرف گاز را کاهش دهند. مصرف‌کنندگان باید مقدار مصرفی خود را حداقل 20 درصد کاهش دهند تا از وارد شدن کشور به شرایط اضطراری تامین گاز جلوگیری کنند که در آن زمان جیره بندی شروع می شود.
8- جیره‌بندی
شرکت BNetzA که مسئول جیره‌بندی خواهد بود، در حال جمع‌آوری داده‌ها از حدود 2750 شرکت برای تعیین میزان مصرف گاز و تهیه لیستی از بخش‌هایی است که ابتدا باید خاموش شوند. BNetzA گفته است که در تلاش است تا فهرست تعطیلی صنایع را بر اساس سه معیار شامل اندازه شرکت، میزان آسیب اقتصادی و مدت زمان لازم برای راه‌اندازی مجدد تاسیسات خاص تهیه کند.
* گزارش آماری گاز آلمان به صورت نمودار برای سال 2022
در ادامه برخی از آمار و ارقام درباره واردات و مصرف گاز آلمان آورده شده است.