ثبات بازار جهانی نفت در سال ۲۰۱۸!؟

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، بر اساس پیش بینی آژانس تا پایان سال 2016 ، تولید نفت کشورهای غیراوپک با کاهش همراه خواهد بود. اما در مقابل، اعضای اوپک تلاش می کنند تا سهم بازار خود را پس از سه دهه افزایش دهند. براساس گزارش آژانس بین المللی انرژی، در سال جاری و سال 2017 ، تولیدکنندگان غیراوپک 600 هزار بشکه از تولید خویش خواهند کاست. اگر اوپک تولید خود را کاهش ندهد، بازار جهانی نفت در سال 2017 همچنان اشیاع شده باقی خواهد ماند. اما در سال 2018، شاهد تغییر در شرایط و افزایش تدریجی عرضه نفت توسط این کشورها خواهیم بود. ما سال 2016 را در حالی آغاز نمودیم که مازاد عرضه نفت، بر بازار سایه افکنده بود، ذخایر طلای سیاه در بالاترین سطح قرار داشت و ایرانی ها تلاش گسترده ای برای بازگشت به بازار و بازپس گیری سهم از دست رفته خویش آغاز نموده بودند. در این شرایط، رهبران اوپک ماههاست که خواهان تعیین سقف تولید برای اعضا هستند. با کاهش قیمت هر بشکه به کمتر از 40 دلار در ماههای گذشته، بخش زیادی از تولیدکنندگان پرهزینه نفت به سرعت از بازار خارج شده اند. مثلا آمریکایی ها که در فاصله سالهای 2008 تا 2014 ، مقدار نفت تولیدی خود در هر روز را 3.7 میلیون بشکه افزایش داده بودند، تا پایان سال جاری و براساس پیش بینی موسسات معتبر، وادار به کاهش 400 هزار بشکه ای برداشت خود خواهند شد. گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی نشان می دهد در سال گذشته میلادی، تقاضای جهانی نفت با رشد 1.8 میلیون بشکه ای در هر روز روبرو بوده است. رشد تقاضای کشورهای توسعه یافته نیز فراتر از انتظارها بوده و کشورهای در حال توسعه با رشدی ملایم، بر مصرف طلای سیاه افزوده اند. اما تا پایان سال 2016 ، رشد تقاضا کمتر از سال پیشین خواهد بود. تولید نفت فشرده ایالات متحده تا پایان سال جاری ۶۰۰ هزار بشکه کاهش خواهد یافت. در سال آینده نیز ما شاهد کاهش ۲۰۰ هزار بشکه ای تولید نفت فشرده خواهیم بود. بدین ترتیب روشهای کنونی پرهزینه تولید نفت سنگین غیراقتصادی می باشد. در سال جاری، مقدار عرضه نفت خام تولیدکنندگان غیراوپک شکننده بوده و با کاهش شدید ظرفیت تولید دست نخورده اعضای اوپک، تعادل عرضه و تقاضا و افزایش قیمت ها در اواخر امسال، دور از انتظار نخواهد بود. این شرایط نفت تولید شده توسط 13 کشور عضو اوپک، برگ برنده عرضه کنندگان این محصول خواهد بود. آژانس بین المللی انرژی اعلام نموده تا پایان 2016، ما شاهد کاهش ۱۷ درصدی سرمایه گذاری در بخش اکتشاف و تولید منابع هیدروکربوری خواهیم بود. در سال ۲۰۱۵ نیز، ما شاهد سقوط ۲۴ درصدی این عدد بوده ایم. در این میان، بیشترین کاهش سرمایه گذاری به ایالات متحده اختصاص داشته است. میانگین رشد تقاضای سالانه نفت تا سال ۲۰۲۱ ، 1.2 میلیون بشکه خواهد بود. در سال ۲۰۱۹ و یا ۲۰۲۰ ، تقاضای جهانی نفت از مرز ۱۰۰ میلیون بشکه فراتر خواهد رفت. از میانه سال 2014 تاکنون، ما شاهد رشد 10 درصدی ارزش دلار آمریکا بوده ایم. در مقابل، تعداد زیادی از صادرکنندگان کالاها که دارای نرخ انعطاف پذیر ارز هستند، با کاهش قابل توجه ارزش پول روبرو شده اند. بدین ترتیب کشورهای در حال توسعه و دولتهای صادرکننده کالا با کاهش نرخ رشد روبرو هستند. در چشم انداز اقتصاد جهانی منتشر شده توسط صندوق بین المللی پول با اعلام رشد اقتصادی 3.1 درصدی دنیا در سال 2015 و کاهش 4/0 درصدی آن در مقایسه با سال 2014 ، پیش بینی گردیده تا پایان 2016 ما شاهد رشد 3.6 درصدی اقتصاد جهانی خواهیم بود. بهبود شاخصهای دولتهای اروپایی و بازگشت رونق به اقتصاد ژاپن را باید از نتایج سقوط قیمت نفت همراه با عواملی نظیر در پیش گرفتن سیاست های پولی حمایتی و کاهش ارزش پولی چند کشور به شمار آورد. براساس پیش بینی آژانس بین المللی انرژی، رشد جهانی در تقاضای نفت تا پایان 2016، 1.2 میلیون بشکه در روز پیش بینی شده است. در سال 2015، تقاضای نفت کشورهای پیشرفته 46.2 میلیون بشکه در روز و 500 هزار بشکه بیشتر از سال 2014 بوده است. اما در سال 2015 تولیدکنندگان به استثنای اعضای اوپک و ایالات متحده، فراتر از انتظارات ۳۰۰ هزار بشکه بر تولید خویش افزودند. برزیل، کانادا و روسیه بیشترین افزایش تولید را به خود اختصاص داده اند. با کاهش چشمگیر تعداد دکلهای حفاری، بهبود کارایی دکلها و تاسیسات پالایشگاهی همراه با رشد تولید از خلیج مکزیک از سقوط تولید جلوگیری نموده است. در همه سازندهای شیل نیز به استثنای پرمین، ما شاهد کاهش برداشت بوده ایم. میانگین تولید روزانه اعضای اوپک در سال ۲۰۱۵ ، 31.4 میلیون بشکه بوده است. این عدد 1/1 میلیون بشکه بیشتر از عدد مشابه در سال ۲۰۱۴ بوده است. رشد تولید عربستان سعودی و عراق مهمترین دلیل این افزایش به شمار می رود. میانگین تولید ریاض از 9.7 میلیون بشکه در سال ۲۰۱۴ به 10.2 میلیون بشکه در سال گذشته افزایش یافت. عراقیها نیز با دستیابی به تولید روزانه 4.5 میلیون بشکه در روز به رکورد جدیدی در تولید طلای سیاه در سال ۲۰۱۵ دست یافتند. در سالی 2015، میانگین عرضه نفت به 96.2 میلیون بشکه رسید. رهبران اوپک در سال ۲۰۱۵ نیز نتوانستند بر سر حفظ سقف تولید و تعیین سهمیه عرضه اعضای خویش به توافقی دست یابند. هرچند پذیرش اندونزی به عنوان سیزدهمین عضو اوپک در حالی که این کشور یک واردکننده خالص نفت محسوب می شود، از اقدامات بهت برانگیز کارتل رو به افول اوپک در سال ۲۰۱۵ بود. آژانس بین المللی انرژی پیش بینی نموده که تولید ان جی ال اعضا که در تولید نفت این سازمان محاسبه نمی شود، با رشدی صعودی همراه خواهد بود و تا پایان سال ۲۰۱۶ به 6.8 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. ایران و قطر پیشرو در رشد ۳۰۰ هزار بشکه ای تولید این محصول می باشند. اما در سال ۲۰۱۶ ، تولید نفت دولتهای غیراوپک کاهش می یابد. تنها در منطقه آمریکا ما شاهد رشد عرضه طلای سیاه خواهیم بود. تولید نفت این منطقه از 4.5 میلیون بشکه در سال 2015 به 4.7 میلیون بشکه در سال جاری افزایش می یابد. تولید طلای سیاه در آمریکای شمالی نیز به 19.4 میلیون یشکه افزایش خواهد یافت ما شاهد کاهش 400 هزار بشکه ای هستیم. آژانس بین المللی انرژی در گزارش میان مدت خود با اشاره به فقدان هیچ نشانه ای از تغییر در بازار کنونی نفت، پیش بینی نموده که مازاد عرضه کنونی در بازار، در سال 2017 نیز همچنان ادامه خواهد یافت. در این گزارش با هشدار نسبت به کاهش شدید سرمایه گذاری در طرح های اکتشاف و تولید، اعلام گردیده رشد قابل توجه قیمت نفت خام در بازارهای جهانی در پایان دهه کنونی، دور از انتظار نیست. با ابراز تمایل رهبران روسیه برای مشارکت در طرح فریز نفتی اعضای اوپک، رقابت تولیدکنندگان بر سر کسب درآمد و سهم بازار، وارد مرحله جدیدی شده است. پس از سپری شدن دوره چند ساله رشد انقلابی نفت شیل، بازار در دو سال گذشته شاهد رقابت غولهای نفتی و تولیدکنندگان شیل بر سر بقا بوده است. اسکات دی ساوینو از کارشناسان انرژی رویترز معتقد هم اکنون ما تقریبا در اوج تولید نفت هستیم و در سایه بازگشت ایران به بازار، ظرفیت دست نخورده تولید بسیار اندک و حدود 2 درصد تولید کنونی است. بنابراین آثار روانی نشست فریز نفتی بیش از آثار واقعی آن خواهد بود. روسها دو سال پس از سقوط قیمت نفت دریافته اند باید همکاری با دولتهای عضو اوپک را در دستور کار خویش قرار دهند. و با وجود اختلاف نظرهای سیاسی گسترده مسکو و ریاض و دوحه بر سر جنگ داخلی سوریه، آنان پس از چند دور گفتگوهای پشت پرده، در الجزایر گرد هم آمدند تا بر سر راهبرد آتی خویش تصمیم گیری نمایند. مسکو در دو سال گذشته با دهها میلیارد دلار درآمد از دست رفته روبرو بوده و با توجه به تامین 40 درصد درآمدهای روسیه از محل فروش نفت، شرایط کنونی به منزله زنگ خطر برای رهبران کرملین می باشد. پوتین در نظر دارد تا قانون مالیات شرکتهای نفتی کشورش را دستکاری کند تا مبلغ پرداختی آنها به خزانه افزایش یابد. اما منتقدان با اشاره به تحریمهای غرب علیه شرکتهای نفتی روسیه و کاهش درآمدهای آنان به دنبال سقوط قیمت نفت، معتقدند این سیاست به اخراج گسترده کارکنان و از دست رفتن فرصتهای اقتصادی خواهد انجامید. اما رقابت ایران و عربستان سعودی، پیش بینی آینده نشست فریز نفتی را دشوار نموده است. ایرانیها که بخش اعظم سهم بازار خود را در دوره تحریمهای دشوار بین المللی به عربستان سعودی و عراق واگذار کرده اند، به اصلی ترین رقیب ریاض در بازار ناپایدار و شکننده نفت تبدیل شده اند. رهبران تهران با موفقیت دور از انتظار در افزایش تولید و صادرات نفت خویش و استفاده از ابزارهایی نظیر تخفیف در بهای نفت، تحویل نفت در پایانه های مقصد و فروش مدت دار، برای حفظ صادرات کنونی که هم اکنون حدود حدود 2 میلیون بشکه در روز است، راه دشواری در برابر خویش می بینند. هرچند روسیه و اکثر اعضای اوپک معتقدند در شرایط کنونی لزومی به مشارکت ایران در طرح فریز نفتی نخواهد بود. فراموش نکنید که در شش سال فرارو، ایران بیشترین رشد عرضه را در میان تولیدکنندگان عضو اوپک به خود اختصاص خواهد داد. از سوی دیگر، رهبران عراق و لیبی و نیجریه بر سر پیوستن به طرح فریز نفتی و تثبیت تولید نفت خویش تردید دارند. به هر حال، این طرح فاقد مشوق برای اعضا بوده و به کاهش درآمدها و افزایش بیکاری در آنها خواهد انجامید. واقعیتی که پیش بینی آینده را دشوارتر از همیشه نموده است. محسن داوری / کارشناس امور بین المللی انرژی Monthly Oil & Gas Journal