ایران و عربستان به همراه ونزوئلا، سه کشوری هستند که بیشترین ذخایر نفت جهان را در اختیار دارند.

 به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی"نفت ما "،   گزارش های عمومی «رزرو بوک نفت» در سال 2019، ذخایر نفت عربستان را 267 میلیارد بشکه برآورد کرد. ذخیره نفت ایران نیز به عنوان سومین کشور نفت خیز جهان تفاوت زیادی با عربستان ندارد و بر اساس این گزارش ذخایر ایران 251 میلیارد بشکه برآورد شده است.
نفت در ایران 23 سال پیش ازعربستان و در سال 1953 ملی شد. در عربستان نیز، دولت این کشور تمام سهام استاندارد اویل کالیفرنیا_ عربی را که نامش به آرامکو تغییر کرد را در اختیار گرفت و نفت آن کشور هم، ملی شد.
علی رغم ذخایر بیشتر عربستان، این ایران بود که در اوپک موثرتر بود و در دهه 50 شمسی این کشور را عقاب اوپک می نامیدند و در بسیاری اوقات سیاست نفتی عربستان در مقابل تصمیمات ایران چاره ای جز انعطاف نداشت.
ایران و عربستان دارای تضاد های سیاسی و ایدئولوژیک هستند و به همین دلیل در صورت تورق خبرگزاری های وابسته به بودجه دولتی و به ویژه صدا و سیما، عربستان نیز مانند آمریکا کشوری است دارای آمار فقر گسترده، بیکاری و معضلات اجتماعی افسار گسیخته!
با توجه به اینکه نفت در هر دو کشور، سرچشمه حیات و پیشرفت بوده، این تصویر تا چه حد به واقعیت نزدیک است؟
  
عربستان یکی از اعضای گروه G20  است
گروه  G20 ، شامل 20 کشور ثروتمند دنیا هستند که در مجموع 85 درصد از کل اقتصاد جهان را در اختیار دارند، بیش از 180 کشور دیگر موجود در کره زمین و از جمله ایران، همگی با هم تنها 15 درصد از اقتصاد جهانی را در دست دارند.
 
   
شاخص رفاه در عربستان و ایران
 اقتصاد عربستان نیز مانند اقتصاد ایران دستوری است و دولت همچون ایران در آن کشور نیز با در دست داشتن حدود 60 درصد از حجم اقتصاد بزرگ ترین کارفرما، محسوب می‌شود.
با این همه شاخص های اقتصادی و سطح رفاه شهروندان 2 کشور فاصله معناداری با هم دارد.
هر ساله بنیاد معتبر لگاتوم در لندن، شاخص رفاه کشورهای مختلف جهان را منتشر می کند.
سطح رفاه در کشورها با مقایسه وضعیت آن‌ها در ۹ حوزه اقتصاد، فرصت‌های کسب و کار، حکومت‌داری، آموزش، سلامت، امنیت و ایمنی، محیط زیست، آزادی‌های فردی و سرمایه اجتماعی سنجیده می‌شود.
بر اساس این گزارش که با مقایسه 142 کشور دنیا، به دست آمد، رتبه ایران از نظر سطح رفاه شهروندانش 120 بوده است. عربستان نیز از نظر شاخص رفاه 70 امین کشور جهان محسوب می شود.
در این گزارش  کشورهای دانمارک، نروژ، سوئیس و سوئد، دارای مرفه ترین شهروندان در جهان هستند.
در گزارش سال 2020 بنیاد لگاتوم همچنین رتبه دیگر کشورهای منطقه (امارات 42، قطر 45 و ترکیه 94) معمولاً بهتر از ایران بود. پاکستان با رتبه 138 پس از ایران قرار دارد.
 

 
 
درآمد سرانه بر اساس GDP
 
تولید ناخالص داخلی یا GDP تحلیل تولید ناسرهٔ درونی هر کشور است که مطالب فراوانی را درباره اینکه چگونه استاندارد زندگی در یک اقتصاد تغییر می‌کند را آشکار می‌سازد.
از این رو رایج‌ترین شاخصی است که برای اندازه‌گیری رفاه یک جامعه و مقایسه آن با سایر جوامع توسط اقتصاددانان به کار گرفته می‌شود، مقایسه شاخص های مرتبط با GDP است.
بر اساس اعلام بانک جهانی، در سال 2020 سرانه هر نفر به ازای GDP  در عربستان  20542  دلار  و در ایران 7635  دلار است.
بر اساس پیش بینی های این بانک در مورد کوچک شدن حجم اقتصاد ایران در سال 2021  بر اثر تحریم ها و رشد اقتصادی عربستان،  درآمد سرانه هر ایرانی  در خوشبیانانه ترین حالت ممکن یک سوم درآمد سرانه یک شهروند عربستانی است.
 
 
(مقایسه درآمد سرانه دو کشور ایران و عربستان)
 
 
رتبه 2 کشور در زمینه آزادی های اقتصادی
 علیرغم آنکه اقتصاد هر دو کشور، درونمایه و بک‌گراندی دولتی دارد، اما عربستان در سال های اخیر تلاش کرده است تا نقش بیشتری برای بخش خصوصی قائل شود و آزادی های اقتصادی و مرتبط با کسب و کار را افزایش دهد.
بنیاد heritage  رتبه عربستان در آزادی های اقتصادی برای سال 2021  را  63  بر آورد کرده است. رتبه ایران در همین سال  168 است  که تفاوت فاحشی با رتبه عربستان دارد.
 
یارانه در عربستان و ایران
ایران تنها کشور منطقه نیست که در آن یارانه پرداخت می شود. هر چند نهادهای  مالی بین المللی مانند صندوق بین المللی پول و بانک جهانی، معمولاً کشورها را از پرداخت های سخاوتمندانه به شهروندان در قالب سیاست های رفاه اجتماعی برحذر می دارند.
اما اینگونه به نظر می رسد که در خاور میانه کسی گوشش چندان به این توصیه ها بدهکار نیست.
در ایران یارانه های پنهان گسترده ای در حوزه های مانند آب و برق، به شهروندان اعطا می شود، ظاهراً، حجم این یارانه های پنهان در کشورهای نظیر عربستان بیشتر باشد.
همچنین دولت عربستان برنامه ای تحت عنوان Citizen’s Account (حساب جاری شهروندان) ایجاد کرده است. در این برنامه ماهانه به شهروندان عربستانی مبلغی بین 600 تا 1200 ریال پرداخت می شود. 
در زمان تهیه این گزارش توسط نفت ما، نرخ تبدیل هر ریال عربستان به دلار آمریکا 27. بوده است.
در واقع هر شهروند عربستانی ماهانه رقمی در حدود 162 دلار تا 324 دلار دریافت می کند. این رقم در کویت به ازای هر شهروند 930 دلار است. در ایران اما یارانه ماهیانه هر شهروند در حدود 1 و نیم دلار است.
 
 
 
ارزش پول
 واحد پولی در عربستان و ایران، همنام هستند و هر دو ریال نام دارند، اشتراکات این دو واحد پولی تنها به اسم مشترک محدود نمانده و از تاریخچه تقریباً مشابهی نیز برخوردار هستند.
هر ریال ایران در 50 سال قبل حداقل 3 برابر هر ریال عربستان ارزش داشت. در حال حاضر هر ریال عربستان 11 هزار و 248 برابر هر ریال ایران ارزش دارد. این تفاوت ارزش پول، خود را در ابعاد مختلف اقتصاد منجمله تجارت خارجی و ارزش واردات نشان داده است.
 
طرح های توسعه ای در دو کشور
موتور محرکه توسعه در هر دو کشور، دلارهای نفتی است. بر اساس برنامه های 5 ساله توسعه، دولت در ایران تلاش کرده است تا طرح های توسعه ای پایداری را که وابستگی کمتری به اقتصاد نفتی دارند را آغاز کند.
قاطبه این طرح ها در حال حاضر به دلیل تحریم ها و رکود تورمی ناشی از آن، فعلاً مسکوت مانده است.
عربستان نیز در تلاش است تا نقش بیشتری به اقتصاد غیر نفتی بدهد،
یکی از این طرح ها تاسیس کلان شهر نیوم بر ساحل دریای سرخ است. عربستان 500 میلیارد دلار از طریق بودجه مصوب از صندوق سرمایه‌گذاری عمومی، در این طرح سرمایه گذاری کرده است.
تنها بودجه این شهر چندین برابر بودجه سالانه ایران است.
این کشور همچنین با برگزاری کنفرانس جهانی ونوم، تلاش کرد تا مسیر ورود سرمایه گذاری خارجی به مملکت عربی را تسهیل کند.
محمد بن سلمان در کنفرانس ونوم گفت: « نمی خواهیم 30 سال دیگر هم، اسیر افکار افراطی شویم، ما زندگی می خواهیم» این کشور همه تخم مرغ هایش را در سبد غرب نچیده و به روس ها هم سهم چشمگیری داده  است.
کیریل دمیتریف رئیس صندوق سرمایه گذاری روسیه  گفت: ما به شدت در حال کار بر روی طرح های سرمایه گذاری مشترک به ویژه شهر ونوم هستیم، تا کنون روسیه 1 میلیارد دلار در این طرح سرمایه گذاری کرده و این میزان در آینده نزدیک رشد چشمگیری خواهد داشت.
به گفته دمیتریف روسیه همچنین بر روی چند طرح پتروشیمی و صنایعی مانند لاستیک سازی درعربستان سرمایه گذاری کرده است.
با وجود آنکه ایران، روسیه را متحد استراتژیک خود می داند، اما حجم سرمایه گذاری های روسیه در عربستان چندین برابر ایران است.
 
کیفیت مردم !
 در سال 1383 بر اثر فشارهای غرب به عربستان برای برگزاری یک انتخابات دمکراتیک، دولت سلطنتی این کشور، با برگزاری انتخابات شوراهای محلی با اختیارات بسیار محدود، موافقت کرد.
تنها مردان در این انتخابات حق رای داشتند و نیمی از اعضای هر شورا نیز توسط حکومت و نه مردم از قبل انتخاب می‌شد.
نتایج این انتخابات شگفتی ساز شد، در بسیاری از شوراها، عناصر خطرناک و افراطی رادیکال دینی ، برنده شدند. عربستان در آن هنگام به آمریکایی ها گفت: « مواظب باشید چه آرزو می کنید!».
مردم ایران اما نسبت بسیار بیشتری با ساختارهای مدنی دارند. در ایران میلیونها دانشجو و فارغ التحصیل وجود دارد و عربستان در این زمینه بسیار از ایران عقب تر است.
در خصوص زیرساخت های استارتاپی و فناوری های نوین، سرمایه گذاری های گسترده ای  از سوی عربستان انجام شده است. منجمله ایجاد پارک فناوری ظهران که مشابه پارک پردیس فناوری  در شرق تهران است.
با وجود این سرمایه گذاری ها، اما خیل عظیم جوانان علاقه مند به تاسیس کسب و کارهای نوین و استارتاپی در ایران بسیار بیشتر از عربستان است.
در واقع بر اساس شاخص های مختلف می توان گفت که کیفیت منابع انسانی در اختیار دولت در ایران، بسیار بالاتر از عربستان بوده است.
هر چند به نظر نمی رسد که دولت ها در کشور ما استفاده کافی از این منابع برده باشند.
 
ضعف ممتد مدیریتی
این پرسش که چرا شهروندان عربستانی رفاه بسیار بیشتری نسبت به شهروندان ایرانی دارند، را می توان ناشی از پارامترهای مختلفی دانست. ارتباطات اقتصادی _ بین المللی گسترده عربستان، تحریم نبودن این کشور و مدیریت بهتر منابع اقتصادی، از جمله این عوامل است.
گذاره « عرب ها فقط بلد هستند نفت بفروشند» معمولاً در میان دیوانسالاران و دولتمردان ایرانی زیاد شنیده می شود.
درآمد خط هوایی الاتحاد در ابوظبی در سال 2019 در حدود  5.6 میلیارد دلار بود.
ارزش شرکت هواپیمایی امارات مستقر در دوبی نیز 58 میلیارد دلار است که به تنهای بیش از 50 برابر فروش نفت سال 1399 کشور ما است. هواپیمایی قطر نیز توانسته در چند سال پیاپی عنوان بهترین خط هوایی دنیا را نصیب خود کند. عربستان هم در حال تاسیس شرکت هواپیمایی بین المللی خود برای رقابت با دو کشور قطر و امارات است.
 وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی  سابق در کشور ما گفت: «ایران در سه ماه نخست 1400 تنها ۷۴ نفر ورودی گردشگر خارجی داشت. گردشگری نزدیک به صفر شد و ۱۲ هزار میلیارد تومان تا مردادماه ضرر وارد شد که برای جبران آن فقط ۱۷۵ میلیارد تومان به شرط حفظ مشاغل پرداخت شد.»
هر چند عواملی مانند کرونا در تضعیف گردشگری کشور، موثر است، اما سیاست بین المللی بازتر عربستان در مقایسه با ایران و برنامه گردشگری منسجم تر، باعث رونق چند برابری توریسم در این کشور شد.
این در حالی است که داشته های تاریخی و غنای فرهنگی دو کشور قابل مقایسه نیست و آثاری مانند تخت جمشید و میدان نقش جهان اصفهان در کمتر کشور عربی به چشم می خورد و ایران در این زمینه پیشتاز است.
می توان گفت « ضعف ممتد مدیریتی» که در طول دولت های مختلف امتداد یافته، عامل عقب ماندگی اقتصادی ایران از بسیاری کشورهای منطقه از جمله عربستان است.
 
حکومت دانشجویان سابق هاروارد بر اقتصاد عربی
 در کشورهایی مانند عربستان، امارات و قطر تحصیل کرده گان دانشگاه های برتر جهانی پس از  بازگشت، معمولاً بلافاصله در پست های مدیریتی به کار گمارده می شوند، دانشجویان سابق ییل، هاروارد، جان هاپکینز و اکسفورد، این کشورها را در بٌعد اقتصادی اداره می کنند.
در کشور ما اما، آقازاده ها و خاندان های دولتی بر اقتصاد چنگ انداخته اند. قرار گرفتن در پست های دولتی مهم اقتصادی، نیازمند رانت، ارتباطات گسترده پشت پرده و وابستگی های سیاسی و جناحی است. جوانان بازگشته به کشور با صورت شش تیغ و افکار توسعه محور، معمولاً با مارک های چون غربزدگی بلافاصله ترد می شوند. در صورت به کارگیری این افراد در موارد استثنایی نیز، سیستم آنها را در خود حل می کند و پس از مدتی همرنگ جماعت می شوند.