در سال‌های گذشته کشورهای تولیدکننده نفت خام منطقه به دنبال راهکارهایی برای انتقال نفت خام کشور خود بدون نیاز به تنگه هرمز بوده‌اند.

  به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی"نفت ما "،    روزهای تحریم نفت ایران و کاهش صادرات نفت خام به زیر ۵۰۰ هزار بشکه در روز، زمانی برای محک توان ایران برای تصمیم‌های سخت است. هم‌اکنون عمده صادرات ایران از پایانه صادراتی خارک و با عبور از تنگه هرمز انجام می‌شود. تنگه هرمز که آبراهه‌ای بین هرمزگان و استان مسندم کشور عمان محسوب می‌شود، محل عبور ۹۰ درصد نفت صادراتی منطقه ‌به شمار می‌رود. این نگرانی در مورد مسدود شدن احتمالی این تنگه، سبب شد ایران به فکر تنوع‌بخشی به پایانه‌های صادراتی نفت بیفتد و جاسک را به‌عنوان جایگزین آن تا پایان سال ۱۳۹۹، محلی استراتژیک برای صادرات نفت در نظر بگیرد.
طرح ملی خط لوله انتقال نفت گوره به جاسک هم درست با این هدف آغاز شد. بر همین اساس هم بود که حسن روحانی، رئیس‌جمهور با استراتژیک خواندن خط لوله انتقال نفت خام گوره – جاسک و نقش آن در امنیت ملی ایران، تأکید کرد:‌ «امروز روز اعتماد خریداران نفت ایران است و جاسک به پایگاه مهم صادرات نفت ایران تبدیل می‌شود». او این اقدام را روزی تاریخی برای بخش انرژی ایران خواند.
روحانی با اشاره به شگرد برخی کشورهای منطقه برای دور زدن تنگه هرمز گفت:‌ «بسیاری از کشورهای منطقه برای صادرات نفت توانستند راه دومی را برای خودشان ایجاد کنند تا در شرایط خطر برای تنگه هرمز بتوانند نفتشان را از طرق دیگر صادر کنند. حالا این نفت را به دریای سرخ، دریای عمان و مدیترانه ببرند. تنها کشوری که این وسط مانده بود و اگر روزی تنگه هرمز به یک دلیلی بسته می‌شد، صادرات نفتش به‌طور کامل متوقف می‌شد، جمهوری اسلامی ایران بود و ما این مشکل را (با وجودی‌ که تنگه هرمز در اختیار ایران است) حل کردیم.»
بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران هم در توییتی نوشت:‌ «با امکان صدور نفت خام در بیرون تنگه هرمز از طریق احداث پایانه صادرات نفت در جاسک و خط لوله هزار کیلومتری به آن تا پایان امسال، با همت کارکنان صنعت نفت امنیت صدور نفت ایران نسبت به دیگر صادرکنندگان خاورمیانه و همسایگان دوچندان می‌شود». به گفته زنگنه، سرمایه مورد نیاز برای تکمیل خط لوله انتقال نفت خام گوره - جاسک ۸۰۰ تا ۸۵۰ میلیون دلار است.
جواد یارجانی، مدیرکل سابق امور اوپک وزارت نفت در این ‌باره می‌گوید:‌ «از زمان جنگ تحمیلی، داشتن یک پایانه ثابت صادراتی نفتی خارج از خلیج فارس و نزدیک به اقیانوس هند از آرزوها و برنامه‌های دست‌اندرکاران وزارت نفت بوده که در بعضی از برهه‌ها که شرایط به نظر عادی می‌رسید، تلاش برای به پایان بردن پروژه فروکش می‌کرد و به همین دلیل به انجام رسیدن آن تا امروز طول کشیده که به هر حال اکنون باید به دست‌اندرکاران این طرح استراتژیک برای به نتیجه رساندن آن در این شرایط دشوار خسته نباشید گفت». البته یارجانی تأکید می‌کند که حتی اگر شرایط سخت صادرات نفت به دلیل تحریم‌های ظالمانه برقرار نبود، این پایانه در تسهیل صادرات نفت ما خصوصاً به بازار شرق می‌توانست کارساز باشد.
با وجود این، برخی کارشناسان در تحلیل خود  گفته‌اند که این پایانه از اولویت‌های اصلی به شمار نمی‌رود و پروژه‌های مهم‌تری هم وجود دارد که وزارت نفت باید بر آنها تکیه می‌کرد. آنها معتقدند در دوران تحریم و حتی پس از آن، برای صادرات نفت تولیدی ایران، خارک کفایت می‌کند. با این حال این منتقدان هم بر این امر صحه می‌گذارند که وجود این پایانه از بعد استراتژیک برای ایران دارای اهمیت است. آنها در عین حال تأکید می‌کنند که این پایانه می‌تواند مخزنی برای نفت‌های تولیدی ایران باشد تا ایران، تولید نفت خود را حتی در شرایط تحریمی، کاهش ندهد.
 نگرانی از پیامدهای تنش‌های منطقه‌ای در تنگه هرمز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها در گلوگاه‌های نفتی دنیا به شمار می‌رود. تحولات تنگه هرمز می‌تواند گروه‌های مختلفی از جمله مصرف‌کنندگان نفت خام در سراسر دنیا و تولیدکنندگان منطقه را تحت تأثیر قرار دهد. هم‌اکنون بخش عمده نفتی که از تنگه هرمز عبور می‌کند به سمت چین، هند، ژاپن و کره‌جنوبی می‌رود. این چهار کشور به تنهایی خریدار بیش از نیمی از نفت صادرشده از تنگه هرمز هستند و بیشترین زیان از اتفاقات احتمالی گریبان‌گیر این مشتریان خواهد شد. به همین دلیل، در سال‌های گذشته کشورهای تولیدکننده نفت خام منطقه به دنبال راهکارهایی برای انتقال نفت خام کشور خود بدون نیاز به تنگه هرمز بوده‌اند.
خط لوله شرق به غرب عربستان به طول ۱۲۰۰ کیلومتر از منطقه بقیق به بندر ینبع در حاشیه دریای سرخ، خط لوله حبیشان – فجیره (ADCOP) امارات با طول تقریبی ۳۸۰ کیلومتر از ابوظبی به بندر فجیره در ساحل عمان، سه خط لوله کرکوک - جیحان (ITP)، کرکوک- بانیاس و عراق- عربستان (IPSA) در عراق از جمله جایگزین‌های تنگه هرمز در میان کشورهای منطقه به شمار می‌روند. در همین راستا وزارت نفت طرح ملی انتقال نفت خام گوره به تأسیسات نفتی بندر جاسک را با هدف انتقال یک میلیون بشکه نفت خام سبک و سنگین صادراتی در روز و احداث پایانه نفتی جاسک با ظرفیت صادراتی ۲ میلیون بشکه را در دستور کار قرار داد تا موقعیت استراتژیک ایران برای صادرات نفت را محفوظ نگه دارد.

منبع: روزنامه شرق