سیستم‌های آسانسور (evaluator ) جهت کیفیت وکارایی مناسب و کاهش استهلاک و ایمنی استاندارد نیاز به کنترل و پایش فاکتورهای مخرب در مکانسیم موتوری و انتقال نیرو داشته که نقش بسیار مهم روانکارها در حفظ و بهبود عملکرد این سیستم‌ها به عنوان شاخص اولیه نمود خواهد کرد.
بعضی از قستمهای مورد توجه در سیستم آسانسورها به شرح ذیل می باشد :
1. ریل‌های راهنما (Guide Rails): روان‌کننده‌ها برای کاهش اصطکاک بین کفشک‌های کابین آسانسور و ریل‌های راهنما استفاده می‌شوند، که به حرکت نرم و بی‌صدای کابین کمک می‌کند.
2. ماشین‌آلات و گیربکس‌ها (Machinery and Gearboxes): روغنهای گیربکس برای روان‌سازی چرخ‌دنده‌ها و کاهش سایش و پارگی استفاده می‌شوند، که به افزایش عمر مفید قطعات و بهبود کارایی سیستم کمک می‌کند.
3. بلبرینگ‌ها و بوش‌ها (Bearings and Bushings): روان‌سازی بلبرینگ‌ها و بوش‌ها باعث کاهش اصطکاک و افزایش عمر مفید این قطعات می‌شود، که به عملکرد بهتر و روان‌تر سیستم آسانسور کمک می‌کند.
4. کابل ها و طناب‌ها (Cables and Ropes): روان‌کننده‌ها برای محافظت از کابل‌ها در برابر سایش و زنگ‌زدگی استفاده می‌شوند، که به افزایش ایمنی و دوام آنها کمک می‌کند.
5. سیستم‌های هیدرولیک (Hydraulic Systems): در آسانسورهای هیدرولیک، استفاده از روغنهای هیدرولیک مناسب برای اطمینان از عملکرد صحیح پمپ‌ها و سیلندرها بسیار مهم است که قصد داریم در این مورد توضیحاتی به اختصار را در اختیار علاقمندان قرار بدهم.
قطعا انتخاب صحیح و استفاده مناسب از روانکار تخصصی در قالب برند معتبر میتواند به کاهش خرابی‌ها و نگهداری‌های غیرضروری کمک کرده و همچنین ایمنی و کارایی آسانسور را بهبود ببخشد و با عنایت به اینکه هرگونه خطا در این خصوص میتواند بعضا باعث حوادث بسیار ناگوار و غیر قابل جبران گردد لذا داشتن اطلاعات کافی برای نگهداری و تعمیرات احتمالی آن ضروری است. روانکاری ریل‌های راهنمای آسانسور برای حفظ عملکرد صحیح و افزایش عمر مفید آسانسور بسیار مهم است. در اینجا یک راهنمای کلی برای روانکاری ریل‌های راهنمای آسانسور ارائه می‌شود:
سیستم هیدرولیک آسانسور
تنظیم واحد قدرت در یک آسانسور هیدرولیک یک وظیفه حیاتی است که مستقیماً بر عملکرد، قابلیت اطمینان، و کارایی آسانسور تأثیر می‌گذارد.
. انتخاب پمپ و موتور درآاسانسور بسیار کلیدی است. پمپ‌های رایج مورد استفاده در آسانسورهای هیدرولیک شامل پمپ‌های چرخ‌دنده‌ای، پمپ‌های تیغه‌ای، و پمپ‌های مارپیچی هستند. هر نوع دارای مزایای خاص خود است؛ پمپ‌های تیغه‌ای بی‌صدا تر هستند و پمپ‌های مارپیچی جریان یکنواختی ارائه می‌دهند. همچنین موتوری که پمپ را به کار می‌اندازد میتواند AC یا DC باشد که البته موتورهای AC به دلیل استحکام و نیاز به نگهداری کمتر رایج‌تر هستند.
روغن هیدرولیک
نوع روغن هیدرولیک باید بر اساس ویسکوزیته، پایداری دمایی و سازگاری با سیل‌ها و قطعات سیستم انتخاب شود. روغنهای معدنی رایج هستند، اما گزینه‌های سنتتیک وهمچنین سازگار با محیط زیست یا زیست‌تخریب‌پذیر نیز استفاده می‌شوند.
روغن هیدرولیک آسانسور باید دارای خواص ضد سایش عالی، پایداری اکسیداسیون، و افزودنی‌های ضد زنگ و خوردگی باشد تا طول عمر و عملکرد بهینه‌ای داشته باشد یکی از فاکتورهای مهم در انتخاب هیدرولیک مناسب اینست که مواد اولیه و روغن پایه مصرف شده در تولید آن دارای فاکتور ناس مناسب بوده باشدکه در ادامه پیرامون این شاخص که به عنوان فاکتور آلودگی نیز معروف است توضیحاتی ارائه می شود.
شیرهای کنترل جریان سرعت و جهت جریان هیدرولیک را تنظیم می‌کنند و کنترل دقیق برای حرکت نرم و دقیق آسانسور ضروری است.
شیرهای اطمینان فشار تجهیزاتی ایمنی هستند که از سیستم در برابر فشار زیاد محافظت می‌کنند و اجازه می‌دهند تا مایع اضافی به مخزن بازگردد و مخزن باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا مایع کافی برای کل سیستم را نگه دارد، وبرای انبساط حرارتی نیز ظرفیت کافی محاسبه شده داشته باشد.
فرآیند خنک‌سازی در سیستم‌هایی که دفع حرارت یک مسئله است فاکتور مهمی است و مخازن ممکن است دارای عناصر خنک‌کننده یا سیستم‌های خنک‌کننده خارجی باشند تا دمای مایع را حفظ کنند.
آنالیز محاسبه شده عناصر و مواد مورد استفاده برای لوله‌ها و اتصالات باید با مایع هیدرولیک سازگار و قادر به تحمل فشار و دمای سیستم باشند. و چیدمان و اندازه‌گیری مناسب لوله‌ها برای حداقل‌سازی افت فشار و اطمینان از جریان کارآمد مایع ضروری است.
در آکومولاتور انرژی هیدرولیک را ذخیره شده و نوسانات سیستم را هموار میگردد. همچنین میتواند در صورت قطع برق امکانات پایین‌آوری اضطراری فراهم کند. انواع رایج آن شامل آکومولاتورهای کیسه‌ای، پیستونی و دیافراگمی هستند.
اهمیت فیلترو فیلتراسیون مناسب برای حذف آلاینده‌ها از مایع هیدرولیک حیاتی است که در صورت نداشتن کیفیت مناسب میتواند باعث سایش و آسیب به قطعات شود.
حال با توجه به حساسیت قطعات و لوازم مورد استفاده در سیستم هیدرولیکی آسانسور دریافتیم که سیال مورد استفاده در این سیستم نیز بایستی بدقت انتخاب شده و از فرمولاسیون حرفه ای بهره ببرد.
فاکتور NAS یا آلودگی و نقش آن در روغن هیدرولیک آسانسور
سطح تميزي در يك سيال هيدروليك يكي از پارامترهاي مهم است كه در ارزيابي تجهيزات و سيستم هاي هيدروليكي مورد بررسي قرار مي گيرد، و معمولا سطح تميزي مشخصي مد نظر مي باشد به همین روی فاکتور ناس (NAS: National Aerospace Standard) یا سطح آلودگی در روغنهای هیدرولیک نقش بسیار مهمی در عملکرد و عمر مفید سیستم‌های هیدرولیک، از جمله آسانسورها، ایفا می‌کند. فاکتور ناس یک استاندارد است که سطح آلودگی ذرات در روغنهای هیدرولیک را مشخص می‌کند. این استاندارد به منظور کنترل و کاهش آلودگی‌های ذراتی که می‌توانند به سیستم هیدرولیک آسیب بزنند، به کار می‌رود.
استاندارد بين المللي ISO 4406 براي نشان دادن سطح آلاينده در سيالات انتقال قدرت صنعتي است که عمدتا مورد استفاده قرار مي گيرد.
نقش آلودگی در روغن هیدرولیک آسانسور
. سایش و خرابی قطعات: آلودگی‌های ذراتی می‌توانند باعث سایش و خرابی قطعات داخلی سیستم هیدرولیک شوند. ذرات معلق در روغن می‌توانند به سطح فلزی قطعات آسیب رسانده و باعث سایش و خراشیدگی شوند، که این امر به کاهش عمر مفید قطعات و افزایش هزینه‌های نگهداری منجر می‌شود.
کاهش کارایی سیستم: آلودگی در روغن هیدرولیک میتواند باعث انسداد فیلترها، شیرها و لوله‌ها شود، که این موضوع میتواند به کاهش جریان روغن و کاهش کارایی سیستم منجر شود. این امر میتواند باعث عملکرد ناپایدار و ناامن آسانسور گردد.
. اکسیداسیون و تجزیه روغن: ذرات معلق و آلودگی‌ها می‌توانند به فرآیند اکسیداسیون روغن هیدرولیک کمک کرده و باعث تجزیه و تخریب روغن شوند. این موضوع میتواند به کاهش خواص روان‌کنندگی و افزایش احتمال خرابی سیستم منجر شود.
. هزینه‌های تعمیر و نگهداری: سیستم‌های هیدرولیک که دارای روغن آلوده هستند نیاز به تعمیر و نگهداری بیشتری دارند. تعویض مکرر روغن و فیلترها، تعمیر قطعات سایش‌یافته و خرابی‌های ناشی از آلودگی می‌توانند هزینه‌های عملیاتی را افزایش دهند.
روشهای کنترل و کاهش آلودگی
استفاده از فیلترهای مناسب و با کیفیت برای حذف ذرات معلق و آلودگی‌ها از روغن هیدرولیک بسیار مهم است. فیلترهای با کارایی بالا می‌توانند به طور موثر ذرات را از روغن جدا کرده و از ورود آنها به سیستم جلوگیری کنند.
استفاده از روغن هیدرولیک با سطوح کیفی بالا و فاکتور ناس پایین می تواند طول عمر کارکرد روانکار را افزایش چشمگیری بدهد . بدیهی است که فرمولاسیون طراحی شده برای این نوع هیدرولیک ها از مواد افزودنی با کامپونندهای مناسب و خاص بهره می برد چرا که نوع ترکیبات موجود در مواد افزودنی به کار رفته نیز می تواند نقش بسیار مهمی در کنترل فاکتورهای خوردگی و دوام کارکرد روانکار داشته باشد.
بدیهی است که بررسی و نگهداری منظم سیستم، شامل تعویض دوره‌ای روغن و فیلترها، میتواند به کاهش آلودگی‌ها و حفظ عملکرد بهینه سیستم کمک کند. تعویض به موقع روغن و فیلترها باعث می‌شود که آلودگی‌ها و ذرات معلق از سیستم حذف شوند.
فرمولاسیون روغن هیدرولیک آسانسور
روغنهای هیدرولیک مورد استفاده در سیستم‌های آسانسور باید دارای ویژگی‌های خاصی باشند که به بهبود عملکرد و افزایش عمر مفید سیستم کمک کنند. فرمولاسیون این روغن‌ها شامل ترکیبات و افزودنی‌هایی است که به آنها خواص مورد نیاز را می‌بخشند. در زیر به برخی از اجزای کلیدی و افزودنی‌های موجود در فرمولاسیون روغنهای هیدرولیک برای آسانسورها اشاره می‌شود:
روغن پایه base oil
1. روغن پایه معدنی (Mineral Base Oil):روغنهای پایه معدنی گروه یک از پالایش نفت خام به دست می‌آیند و بخش عمده‌ای از فرمولاسیون را تشکیل می‌دهند. این روغن‌ها دارای پایداری حرارتی و اکسیداسیونی مناسبی هستند البته دارایم قداری واکس و گوگرد بجا مانده از پالایش می باشند و قیمت ارزانتری به روغنهای گروه دو با شاخص های کیفی بالا تر دارند.
2. روغنهای سنتتیک (Synthetic Oils):روغنهای سنتتیک از ترکیبات شیمیایی مصنوعی ساخته می‌شوند و به دلیل پایداری حرارتی و شیمیایی بالاتر، برای شرایط عملیاتی سخت‌تر مناسب‌تر هستند.که قیمت آن از روانکارهای معدنی بالاتر می باشد.
مواد افزودنی Additives
1. افزودنی‌های ضد سایش (Anti-wear Additives): این افزودنی‌ها به کاهش سایش و خراشیدگی قطعات کمک می‌کنند و باعث افزایش عمر مفید قطعات داخلی سیستم می‌شوند. رایج‌ترین افزودنی ضد سایش، ZDDP (Zinc Dialkyl Dithiophosphate) است.
2. افزودنی‌های ضد اکسیداسیون (Antioxidants): این افزودنی‌ها از اکسیداسیون روغن و تشکیل لجن جلوگیری می‌کنند. افزودنی‌های آنتی‌اکسیدان مانند فنول‌ها و آمین‌ها معمولاً به فرمولاسیون اضافه می‌شوند.
3. افزودنی‌های ضد زنگ و خوردگی (Rust and Corrosion Inhibitors):این افزودنی‌ها از زنگ‌زدگی و خوردگی قطعات فلزی محافظت می‌کنند. ترکیباتی مانند سولفونات‌های کلسیم به عنوان مهارکننده‌های زنگ و خوردگی استفاده می‌شوند.
4. افزودنی‌های بهبود دهنده ویسکوزیته (Viscosity Index Improvers):این افزودنی‌ها به پایداری ویسکوزیته روغن در دماهای مختلف کمک می‌کنند و عملکرد روغن را در شرایط حرارتی متغیر بهبود می‌بخشند.
5. افزودنی‌های ضد کف (Anti-foam Agents):این افزودنی‌ها از تشکیل کف در روغن جلوگیری می‌کنند که میتواند باعث اختلال در عملکرد سیستم شود. پلی‌سیلوکسان‌ها و اکریلات‌ها از جمله افزودنی‌های ضد کف هستند.
6. افزودنی‌های پاک‌کننده و پراکنده‌کننده (Detergents and Dispersants): این افزودنی‌ها به حفظ پاکیزگی روغن کمک کرده و ذرات آلاینده و لجن را در حالت معلق نگه می‌دارند تا از رسوب آنها بر روی قطعات جلوگیری شود.
7. فرمولاسیون نمونه روغن هیدرولیک آسانسور: معمولا در شرایط عادی یک فرمولاسیون هیدرولیک میتواند به صورت درصدهای تقریبی زیر باشد که قسمت اعظم آن از روغن پایه تشکیل خواهد شد. :
روغن پایه معدنی و سنتتیک : 85-90%
افزودنی‌های ضد سایش: 0.5-1.5%
افزودنی‌های ضد اکسیداسیون: 0.1-0.5%
افزودنی‌های ضد زنگ و خوردگی: 0.1-0.5%
افزودنی‌های بهبود دهنده ویسکوزیته: 5-10%
افزودنی‌های ضد کف: 0.01-0.1%
افزودنی‌های پاک‌کننده و پراکنده‌کننده: 0.5-1%
سطح کیفیت و گرید مورد استفاده در روغن هیدرولیک آسانسور بستگی به شرایط کارکرد و فشار و سرعت محیط عملیات داشته که در دفتر راهنمای تولید کننده تجهیزات به دقت اشاره خواهد شد.
در هیدرولیک‌های اسانسور، ویسکوزیته از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا بر توانایی سیستم در عملکرد صحیح و پایدار تأثیر می‌گذارد. ویسکوزیته به میزان مقاومت سیال در برابر تغییر شکل و روانی آن اشاره دارد و در هیدرولیک‌های اسانسور، سیال به عنوان عامل انتقال نیرو استفاده می‌شود، لذا از عوامل مهم در انتخاب ویسکوزیته معرفی شده برای هیدرولیک آسانسورها میتوان فاکتورهای دما و پایداری برشی روغن و خواص تکمیلی مانند مقاومت در سایش و اکسیداسیون و شوک ها و ارتعاشات در محیط کارکرد نام برد.
روغنهای هیدرولیک مورد استفاده در آسانسور باتوجه به سطح کیفیت و خواص افزودنی‌ها به دو دسته تقسیم می شوند : HLP و HVLP
هیدرولیک در سطح کیفی HLP علاوه بر افزودنی‌های ضد خوردگی و ضد اکسیداسیون، دارای افزودنی‌های ضد سایش نیز هستند و توانایی بالایی در حفاظت از قطعات در برابر سایش دارند. پایداری حرارتی و اکسیداسیون بهتری نسبت به روغنهای HL دارند که جهت سیستم های آسانسور توصیه نمی شوند و معمولا در سیستم‌های هیدرولیکی با فشار و دمای کاری بالا که نیاز به حفاظت بیشتری در برابر سایش دارند از هیدرولیک با سطح کیفی HLP استفاده می نمایند.
روغنهای هیدرولیک با سطح کیفیت HVLP از تمامی ویژگی‌های روغنهای HLP بهره بردار بوده و علاوه بر آن دارای شاخص ویسکوزیته بالا هستند. این نوع سیالات دارای مقاومت بیشتری در برابر تغییرات دما دارند، یعنی ویسکوزیته آنها در دماهای مختلف کمتر تغییر می‌کند و عملکرد بهینه در شرایط دمایی مختلف و تغییرات شدید دما از خود نشان می دهند. بنابراین در سیستم‌های هیدرولیکی که در شرایط دمایی متغیر و شدید کار می‌کنند و نیاز به روغنی با پایداری ویسکوزیته بالا دارند مورد استفاده قرار می گیرند.
به طور خلاصه، تفاوت اصلی بین این دو سطح کیفیت روغن هیدرولیک در افزودنی‌ها و شاخص ویسکوزیته آنها است. روغنهای HLP و HVLP نسبت به HL دارای افزودنی‌های ضد سایش هستند و روغنهای HVLP علاوه بر آن، شاخص ویسکوزیته بالاتری دارند که عملکرد بهتری در دماهای مختلف را فراهم می‌کند.
برای هیدرولیک اسانسورها، استفاده از روغن‌هایی که با استانداردهای ISO (International Organization for Standardization)مطابقت دارند، بسیار مهم است.
استانداردهای ISO 68618 برای روغنهای هیدرولیک شامل خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و عملکردی مورد نیاز برای کاربردهای مختلف صنعتی است.
در پایان به اختصار میتوان دریافت که ایمنی آسانسورها واستهلاک تجهیزات این سیستم وابستگی کامل به انتخاب روانکار مناسب دارد که توسط سازنده توصیه خواهد شد و انتخاب تولید کننده حرفه ای روانکارها به اندازه انتخاب موتور و تجهیزات آسانسور نصب شده برای دوام و ایمنی آسانسور اهمیت خواهد داشت.
کارشناس ارشد روانکارهای صنعتی و خودرویی
بعضی از قستمهای مورد توجه در سیستم آسانسورها به شرح ذیل می باشد :
1. ریل‌های راهنما (Guide Rails): روان‌کننده‌ها برای کاهش اصطکاک بین کفشک‌های کابین آسانسور و ریل‌های راهنما استفاده می‌شوند، که به حرکت نرم و بی‌صدای کابین کمک می‌کند.
2. ماشین‌آلات و گیربکس‌ها (Machinery and Gearboxes): روغنهای گیربکس برای روان‌سازی چرخ‌دنده‌ها و کاهش سایش و پارگی استفاده می‌شوند، که به افزایش عمر مفید قطعات و بهبود کارایی سیستم کمک می‌کند.
3. بلبرینگ‌ها و بوش‌ها (Bearings and Bushings): روان‌سازی بلبرینگ‌ها و بوش‌ها باعث کاهش اصطکاک و افزایش عمر مفید این قطعات می‌شود، که به عملکرد بهتر و روان‌تر سیستم آسانسور کمک می‌کند.
4. کابل ها و طناب‌ها (Cables and Ropes): روان‌کننده‌ها برای محافظت از کابل‌ها در برابر سایش و زنگ‌زدگی استفاده می‌شوند، که به افزایش ایمنی و دوام آنها کمک می‌کند.
5. سیستم‌های هیدرولیک (Hydraulic Systems): در آسانسورهای هیدرولیک، استفاده از روغنهای هیدرولیک مناسب برای اطمینان از عملکرد صحیح پمپ‌ها و سیلندرها بسیار مهم است که قصد داریم در این مورد توضیحاتی به اختصار را در اختیار علاقمندان قرار بدهم.
قطعا انتخاب صحیح و استفاده مناسب از روانکار تخصصی در قالب برند معتبر میتواند به کاهش خرابی‌ها و نگهداری‌های غیرضروری کمک کرده و همچنین ایمنی و کارایی آسانسور را بهبود ببخشد و با عنایت به اینکه هرگونه خطا در این خصوص میتواند بعضا باعث حوادث بسیار ناگوار و غیر قابل جبران گردد لذا داشتن اطلاعات کافی برای نگهداری و تعمیرات احتمالی آن ضروری است. روانکاری ریل‌های راهنمای آسانسور برای حفظ عملکرد صحیح و افزایش عمر مفید آسانسور بسیار مهم است. در اینجا یک راهنمای کلی برای روانکاری ریل‌های راهنمای آسانسور ارائه می‌شود:
سیستم هیدرولیک آسانسور
تنظیم واحد قدرت در یک آسانسور هیدرولیک یک وظیفه حیاتی است که مستقیماً بر عملکرد، قابلیت اطمینان، و کارایی آسانسور تأثیر می‌گذارد.
. انتخاب پمپ و موتور درآاسانسور بسیار کلیدی است. پمپ‌های رایج مورد استفاده در آسانسورهای هیدرولیک شامل پمپ‌های چرخ‌دنده‌ای، پمپ‌های تیغه‌ای، و پمپ‌های مارپیچی هستند. هر نوع دارای مزایای خاص خود است؛ پمپ‌های تیغه‌ای بی‌صدا تر هستند و پمپ‌های مارپیچی جریان یکنواختی ارائه می‌دهند. همچنین موتوری که پمپ را به کار می‌اندازد میتواند AC یا DC باشد که البته موتورهای AC به دلیل استحکام و نیاز به نگهداری کمتر رایج‌تر هستند.
روغن هیدرولیک
نوع روغن هیدرولیک باید بر اساس ویسکوزیته، پایداری دمایی و سازگاری با سیل‌ها و قطعات سیستم انتخاب شود. روغنهای معدنی رایج هستند، اما گزینه‌های سنتتیک وهمچنین سازگار با محیط زیست یا زیست‌تخریب‌پذیر نیز استفاده می‌شوند.
روغن هیدرولیک آسانسور باید دارای خواص ضد سایش عالی، پایداری اکسیداسیون، و افزودنی‌های ضد زنگ و خوردگی باشد تا طول عمر و عملکرد بهینه‌ای داشته باشد یکی از فاکتورهای مهم در انتخاب هیدرولیک مناسب اینست که مواد اولیه و روغن پایه مصرف شده در تولید آن دارای فاکتور ناس مناسب بوده باشدکه در ادامه پیرامون این شاخص که به عنوان فاکتور آلودگی نیز معروف است توضیحاتی ارائه می شود.
شیرهای کنترل جریان سرعت و جهت جریان هیدرولیک را تنظیم می‌کنند و کنترل دقیق برای حرکت نرم و دقیق آسانسور ضروری است.
شیرهای اطمینان فشار تجهیزاتی ایمنی هستند که از سیستم در برابر فشار زیاد محافظت می‌کنند و اجازه می‌دهند تا مایع اضافی به مخزن بازگردد و مخزن باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا مایع کافی برای کل سیستم را نگه دارد، وبرای انبساط حرارتی نیز ظرفیت کافی محاسبه شده داشته باشد.
فرآیند خنک‌سازی در سیستم‌هایی که دفع حرارت یک مسئله است فاکتور مهمی است و مخازن ممکن است دارای عناصر خنک‌کننده یا سیستم‌های خنک‌کننده خارجی باشند تا دمای مایع را حفظ کنند.
آنالیز محاسبه شده عناصر و مواد مورد استفاده برای لوله‌ها و اتصالات باید با مایع هیدرولیک سازگار و قادر به تحمل فشار و دمای سیستم باشند. و چیدمان و اندازه‌گیری مناسب لوله‌ها برای حداقل‌سازی افت فشار و اطمینان از جریان کارآمد مایع ضروری است.
در آکومولاتور انرژی هیدرولیک را ذخیره شده و نوسانات سیستم را هموار میگردد. همچنین میتواند در صورت قطع برق امکانات پایین‌آوری اضطراری فراهم کند. انواع رایج آن شامل آکومولاتورهای کیسه‌ای، پیستونی و دیافراگمی هستند.
اهمیت فیلترو فیلتراسیون مناسب برای حذف آلاینده‌ها از مایع هیدرولیک حیاتی است که در صورت نداشتن کیفیت مناسب میتواند باعث سایش و آسیب به قطعات شود.
حال با توجه به حساسیت قطعات و لوازم مورد استفاده در سیستم هیدرولیکی آسانسور دریافتیم که سیال مورد استفاده در این سیستم نیز بایستی بدقت انتخاب شده و از فرمولاسیون حرفه ای بهره ببرد.
فاکتور NAS یا آلودگی و نقش آن در روغن هیدرولیک آسانسور
سطح تميزي در يك سيال هيدروليك يكي از پارامترهاي مهم است كه در ارزيابي تجهيزات و سيستم هاي هيدروليكي مورد بررسي قرار مي گيرد، و معمولا سطح تميزي مشخصي مد نظر مي باشد به همین روی فاکتور ناس (NAS: National Aerospace Standard) یا سطح آلودگی در روغنهای هیدرولیک نقش بسیار مهمی در عملکرد و عمر مفید سیستم‌های هیدرولیک، از جمله آسانسورها، ایفا می‌کند. فاکتور ناس یک استاندارد است که سطح آلودگی ذرات در روغنهای هیدرولیک را مشخص می‌کند. این استاندارد به منظور کنترل و کاهش آلودگی‌های ذراتی که می‌توانند به سیستم هیدرولیک آسیب بزنند، به کار می‌رود.
استاندارد بين المللي ISO 4406 براي نشان دادن سطح آلاينده در سيالات انتقال قدرت صنعتي است که عمدتا مورد استفاده قرار مي گيرد.
نقش آلودگی در روغن هیدرولیک آسانسور
. سایش و خرابی قطعات: آلودگی‌های ذراتی می‌توانند باعث سایش و خرابی قطعات داخلی سیستم هیدرولیک شوند. ذرات معلق در روغن می‌توانند به سطح فلزی قطعات آسیب رسانده و باعث سایش و خراشیدگی شوند، که این امر به کاهش عمر مفید قطعات و افزایش هزینه‌های نگهداری منجر می‌شود.
کاهش کارایی سیستم: آلودگی در روغن هیدرولیک میتواند باعث انسداد فیلترها، شیرها و لوله‌ها شود، که این موضوع میتواند به کاهش جریان روغن و کاهش کارایی سیستم منجر شود. این امر میتواند باعث عملکرد ناپایدار و ناامن آسانسور گردد.
. اکسیداسیون و تجزیه روغن: ذرات معلق و آلودگی‌ها می‌توانند به فرآیند اکسیداسیون روغن هیدرولیک کمک کرده و باعث تجزیه و تخریب روغن شوند. این موضوع میتواند به کاهش خواص روان‌کنندگی و افزایش احتمال خرابی سیستم منجر شود.
. هزینه‌های تعمیر و نگهداری: سیستم‌های هیدرولیک که دارای روغن آلوده هستند نیاز به تعمیر و نگهداری بیشتری دارند. تعویض مکرر روغن و فیلترها، تعمیر قطعات سایش‌یافته و خرابی‌های ناشی از آلودگی می‌توانند هزینه‌های عملیاتی را افزایش دهند.
روشهای کنترل و کاهش آلودگی
استفاده از فیلترهای مناسب و با کیفیت برای حذف ذرات معلق و آلودگی‌ها از روغن هیدرولیک بسیار مهم است. فیلترهای با کارایی بالا می‌توانند به طور موثر ذرات را از روغن جدا کرده و از ورود آنها به سیستم جلوگیری کنند.
استفاده از روغن هیدرولیک با سطوح کیفی بالا و فاکتور ناس پایین می تواند طول عمر کارکرد روانکار را افزایش چشمگیری بدهد . بدیهی است که فرمولاسیون طراحی شده برای این نوع هیدرولیک ها از مواد افزودنی با کامپونندهای مناسب و خاص بهره می برد چرا که نوع ترکیبات موجود در مواد افزودنی به کار رفته نیز می تواند نقش بسیار مهمی در کنترل فاکتورهای خوردگی و دوام کارکرد روانکار داشته باشد.
بدیهی است که بررسی و نگهداری منظم سیستم، شامل تعویض دوره‌ای روغن و فیلترها، میتواند به کاهش آلودگی‌ها و حفظ عملکرد بهینه سیستم کمک کند. تعویض به موقع روغن و فیلترها باعث می‌شود که آلودگی‌ها و ذرات معلق از سیستم حذف شوند.
فرمولاسیون روغن هیدرولیک آسانسور
روغنهای هیدرولیک مورد استفاده در سیستم‌های آسانسور باید دارای ویژگی‌های خاصی باشند که به بهبود عملکرد و افزایش عمر مفید سیستم کمک کنند. فرمولاسیون این روغن‌ها شامل ترکیبات و افزودنی‌هایی است که به آنها خواص مورد نیاز را می‌بخشند. در زیر به برخی از اجزای کلیدی و افزودنی‌های موجود در فرمولاسیون روغنهای هیدرولیک برای آسانسورها اشاره می‌شود:
روغن پایه base oil
1. روغن پایه معدنی (Mineral Base Oil):روغنهای پایه معدنی گروه یک از پالایش نفت خام به دست می‌آیند و بخش عمده‌ای از فرمولاسیون را تشکیل می‌دهند. این روغن‌ها دارای پایداری حرارتی و اکسیداسیونی مناسبی هستند البته دارایم قداری واکس و گوگرد بجا مانده از پالایش می باشند و قیمت ارزانتری به روغنهای گروه دو با شاخص های کیفی بالا تر دارند.
2. روغنهای سنتتیک (Synthetic Oils):روغنهای سنتتیک از ترکیبات شیمیایی مصنوعی ساخته می‌شوند و به دلیل پایداری حرارتی و شیمیایی بالاتر، برای شرایط عملیاتی سخت‌تر مناسب‌تر هستند.که قیمت آن از روانکارهای معدنی بالاتر می باشد.
مواد افزودنی Additives
1. افزودنی‌های ضد سایش (Anti-wear Additives): این افزودنی‌ها به کاهش سایش و خراشیدگی قطعات کمک می‌کنند و باعث افزایش عمر مفید قطعات داخلی سیستم می‌شوند. رایج‌ترین افزودنی ضد سایش، ZDDP (Zinc Dialkyl Dithiophosphate) است.
2. افزودنی‌های ضد اکسیداسیون (Antioxidants): این افزودنی‌ها از اکسیداسیون روغن و تشکیل لجن جلوگیری می‌کنند. افزودنی‌های آنتی‌اکسیدان مانند فنول‌ها و آمین‌ها معمولاً به فرمولاسیون اضافه می‌شوند.
3. افزودنی‌های ضد زنگ و خوردگی (Rust and Corrosion Inhibitors):این افزودنی‌ها از زنگ‌زدگی و خوردگی قطعات فلزی محافظت می‌کنند. ترکیباتی مانند سولفونات‌های کلسیم به عنوان مهارکننده‌های زنگ و خوردگی استفاده می‌شوند.
4. افزودنی‌های بهبود دهنده ویسکوزیته (Viscosity Index Improvers):این افزودنی‌ها به پایداری ویسکوزیته روغن در دماهای مختلف کمک می‌کنند و عملکرد روغن را در شرایط حرارتی متغیر بهبود می‌بخشند.
5. افزودنی‌های ضد کف (Anti-foam Agents):این افزودنی‌ها از تشکیل کف در روغن جلوگیری می‌کنند که میتواند باعث اختلال در عملکرد سیستم شود. پلی‌سیلوکسان‌ها و اکریلات‌ها از جمله افزودنی‌های ضد کف هستند.
6. افزودنی‌های پاک‌کننده و پراکنده‌کننده (Detergents and Dispersants): این افزودنی‌ها به حفظ پاکیزگی روغن کمک کرده و ذرات آلاینده و لجن را در حالت معلق نگه می‌دارند تا از رسوب آنها بر روی قطعات جلوگیری شود.
7. فرمولاسیون نمونه روغن هیدرولیک آسانسور: معمولا در شرایط عادی یک فرمولاسیون هیدرولیک میتواند به صورت درصدهای تقریبی زیر باشد که قسمت اعظم آن از روغن پایه تشکیل خواهد شد. :
روغن پایه معدنی و سنتتیک : 85-90%
افزودنی‌های ضد سایش: 0.5-1.5%
افزودنی‌های ضد اکسیداسیون: 0.1-0.5%
افزودنی‌های ضد زنگ و خوردگی: 0.1-0.5%
افزودنی‌های بهبود دهنده ویسکوزیته: 5-10%
افزودنی‌های ضد کف: 0.01-0.1%
افزودنی‌های پاک‌کننده و پراکنده‌کننده: 0.5-1%
سطح کیفیت و گرید مورد استفاده در روغن هیدرولیک آسانسور بستگی به شرایط کارکرد و فشار و سرعت محیط عملیات داشته که در دفتر راهنمای تولید کننده تجهیزات به دقت اشاره خواهد شد.
در هیدرولیک‌های اسانسور، ویسکوزیته از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا بر توانایی سیستم در عملکرد صحیح و پایدار تأثیر می‌گذارد. ویسکوزیته به میزان مقاومت سیال در برابر تغییر شکل و روانی آن اشاره دارد و در هیدرولیک‌های اسانسور، سیال به عنوان عامل انتقال نیرو استفاده می‌شود، لذا از عوامل مهم در انتخاب ویسکوزیته معرفی شده برای هیدرولیک آسانسورها میتوان فاکتورهای دما و پایداری برشی روغن و خواص تکمیلی مانند مقاومت در سایش و اکسیداسیون و شوک ها و ارتعاشات در محیط کارکرد نام برد.
روغنهای هیدرولیک مورد استفاده در آسانسور باتوجه به سطح کیفیت و خواص افزودنی‌ها به دو دسته تقسیم می شوند : HLP و HVLP
هیدرولیک در سطح کیفی HLP علاوه بر افزودنی‌های ضد خوردگی و ضد اکسیداسیون، دارای افزودنی‌های ضد سایش نیز هستند و توانایی بالایی در حفاظت از قطعات در برابر سایش دارند. پایداری حرارتی و اکسیداسیون بهتری نسبت به روغنهای HL دارند که جهت سیستم های آسانسور توصیه نمی شوند و معمولا در سیستم‌های هیدرولیکی با فشار و دمای کاری بالا که نیاز به حفاظت بیشتری در برابر سایش دارند از هیدرولیک با سطح کیفی HLP استفاده می نمایند.
روغنهای هیدرولیک با سطح کیفیت HVLP از تمامی ویژگی‌های روغنهای HLP بهره بردار بوده و علاوه بر آن دارای شاخص ویسکوزیته بالا هستند. این نوع سیالات دارای مقاومت بیشتری در برابر تغییرات دما دارند، یعنی ویسکوزیته آنها در دماهای مختلف کمتر تغییر می‌کند و عملکرد بهینه در شرایط دمایی مختلف و تغییرات شدید دما از خود نشان می دهند. بنابراین در سیستم‌های هیدرولیکی که در شرایط دمایی متغیر و شدید کار می‌کنند و نیاز به روغنی با پایداری ویسکوزیته بالا دارند مورد استفاده قرار می گیرند.
به طور خلاصه، تفاوت اصلی بین این دو سطح کیفیت روغن هیدرولیک در افزودنی‌ها و شاخص ویسکوزیته آنها است. روغنهای HLP و HVLP نسبت به HL دارای افزودنی‌های ضد سایش هستند و روغنهای HVLP علاوه بر آن، شاخص ویسکوزیته بالاتری دارند که عملکرد بهتری در دماهای مختلف را فراهم می‌کند.
برای هیدرولیک اسانسورها، استفاده از روغن‌هایی که با استانداردهای ISO (International Organization for Standardization)مطابقت دارند، بسیار مهم است.
استانداردهای ISO 68618 برای روغنهای هیدرولیک شامل خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و عملکردی مورد نیاز برای کاربردهای مختلف صنعتی است.
در پایان به اختصار میتوان دریافت که ایمنی آسانسورها واستهلاک تجهیزات این سیستم وابستگی کامل به انتخاب روانکار مناسب دارد که توسط سازنده توصیه خواهد شد و انتخاب تولید کننده حرفه ای روانکارها به اندازه انتخاب موتور و تجهیزات آسانسور نصب شده برای دوام و ایمنی آسانسور اهمیت خواهد داشت.
کارشناس ارشد روانکارهای صنعتی و خودرویی
