متانول (متیل الکل) ساده ترین نوع از الکل ها بوده و به عنوان یکی از مواد پایه صنعت پتروشیمی طبقه بندی می شود.

 متانول از گاز سنتز به دست می آید که گاز سنتز نیز از منابع مختلفی از جمله گاز طبیعی (متان)، زغال سنگ و سوخت های مایع تولید می شود. کشورهای مناطق مختلف براساس مزیت خوراک خود اقدام به تولید متانول می کنند. به عنوان مثال کشورهای خاورمیانه تقریبا ۱۰۰ درصد از متانول خود را از طریق گاز طبیعی، کشورهای آسیای شمال شرقی و در صدر آنها یعنی چین، بخش عمده تولید خود را از طریق خوراک زغال سنگ به دست می آورند. در این میان آمریکای شمالی نیز اخیرا و با توجه به اقتصادی شدن استحصال گاز از منابع گازی شیل، حدود ۹۵ درصد از تولید خود را از طریق خوراک گاز طبیعی تامین می نماید. 
 
کرونا و کاهش تقاضای بازار جهانی متانول
 
متانول یکی از محصولات پایه ای مهم در صنعت پتروشیمی است که به عنوان خوراک برای واحدهای تولید الفین نیز مورد استفاده قرار می گیرد. تقاضای متانول طی ۵ سال اخیر با رشد سالانه ۴.۴ درصد به ۸۳ میلیون تن در سال ۲۰۱۹ رسید و پیش ‌بینی می ‌شود که در ۵ سال آتی با رشد سالانه ۲.۲ درصد به روند صعودی خود ادامه دهد. چین با ۳۶ میلیون تن تولید در سال بزرگترین تولیدکننده و با مصرف ۴۸ میلیون تن در سال بزرگترین مصرف‌کننده متانول دنیا به شمار می رود. اگر چه میزان ظرفیت تولید متانول در چین بیشتر از تقاضای این کشور است اما سالانه میلیون‌ها تن متانول وارد می‌کند زیرا شکست قیمت در بازار، اجازه رقابت به بسیاری از تولیدکنندگان چینی را نمی‌دهد.  
در سال ٢٠١٩ ظرفيت توليد متانول جهان حدود ١٥٣ ميليون تن بوده و توليد واقعي به مراتب كمتر از ظرفيت اسمي یعنی 83 میلیون تن بوده است. بررسی‌ ها نشان می ‌دهد که تقاضای جهانی متانول پس از شیوع کرونا در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال قبل از آن با افتی ۴ میلیون تنی مواجه شد و به ۷۸ میلیون تن رسید. دلیل این موضوع، کاهش تقاضای متانول در تمام بخش ‌های پایین‌ دست آن به غیر از واحدهای تبدیلی متانول به الفین (MTO/P) است. 
منطقه شمال شرق آسیا با محوریت چین قطعا مؤثرترین منطقه در بازار جهانی متانول است زیرا که چین بزرگترین تولیدکننده، مصرف‌کننده و واردکننده متانول در دنیاست. کشورهای ژاپن، تایوان و کره جنوبی، تقریبا ۱۰۰ درصد از نیاز خود به متانول را از طریق واردات از دیگر کشورها تامین می نمایند. 

چین؛ پیشتاز زنجیره ارزش متانول  
در بین مواد میانی و کلیدی صنعت پتروشیمی، الفین های سبک (اتیلن و پروپیلن) از اهمیت بسیار زیادی در توسعه زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی برخوردار هستند. فرآیندهای فعلی تولید الفین ها به دلیل بازدهی پایین در تولید پروپیلن و وابستگی به نوسانات قیمت نفت خام طی سال های اخیر دچار تحولاتی شده است. فناوری تولید الفین های سبک مبتنی بر سایر منابع از جمله زغال سنگ و گاز طبیعی در سال های گذشته توسعه داده شده است. 
 با توجه به بازده پایین فرآیندهای فعلی تولید پروپیلن، طی یک دهه  اخیر، فرآیندهای جدیدی همچون تبدیل کاتالیستی متانول به الفین ها (MTO/P) و تبدیل پروپان به پروپیلن (PDH) جهت تامین پروپیلن مصرفی توسعه داده شده اند. پیش بینی می شود روش های با بازدهی بالا در سال های آتی رشد قابل توجهی در منطقه آسیای جنوب شرقی داشته باشند و چین نقش محوری در آن دارد. واحدهای تبدیلی MTO/P در راستای تأمین تقاضای روزافزون الفین‌ ها در چین به وجود آمده ‌اند و متانول تولیدی یا وارداتی را به انواع الفین تبدیل می‌ کنند. این واحدها عمدتا به صورت یکپارچه می ‌باشند؛ به این معنا که الفین ‌های تولید شده در واحدهای MTO در ادامه به پلی الفین ها (پلی اتیلن و پلی پروپیلن) تبدیل می ‌شوند.  
طبق برنامه ریزی های انجام شده چین قصد دارد تا 10 سال آینده 36 واحد دیگر نیز جهت تبدیل متانول به الفین طراحی و احداث نماید. کشور چین در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۰.۱ میلیون تن متانول وارد کرده است و حدود ۲۴ درصد از مصرف متانول (معادل۱۱.۸ میلیون تن) در چین به تأمین خوراک واحدهای MTO/P مربوط می ‌شود. سهم واحدهای تبدیلی متانول از کل تقاضای متانول چین در سال ۲۰۲۴ حدود ۲۹ درصد (معادل ۱۵.۹ میلیون تن) خواهد شد.
 
فرصتهای متانول با ارزش افزوده در ایران
  اگر نگاهی به زنجیره ارزش پتروشیمی کشور بیندازیم با این واقعیت که زنجیره محصولات الفینی (به ویژه اتیلن) و گاز سنتز (متانول و آمونیاک)، از گستردگی بیشتری برخوردار هستند؛ مواجه می شویم. همواره یکی از معضلات صنعت پتروشیمی کشور، توسعه نامتوازن صنعت پتروشیمی بوده است. به لطف خوراک ارزان قیمت گاز طبیعی، پتروشیمی کشور بر پایه اتیلن و گاز سنتز بنا شده است و در خصوص گاز سنتز و مشتقات آن طرح های توسعه ای بیشتری نیز در دست ساخت و برنامه ریزی است.
همین امر سبب شده است که مسوولان از خوراک متانول برای توسعه زنجیره الفینی با احداث طرح های MTO/MTP، اقدام نمایند.  
فرآیند MTA (تبدیل متانول به محصولات آروماتیک)، می تواند کلید ارتباط میان این زنجیره ارزش باشد. گرچه این فرآیند برای چین نسبت به دیگر مناطق از مزیت بیشتری برخوردار است ولی بر اساس مستندات اولیه تنها دو کشور ایران و ایالات متحده نیز می توانند از این فرآیند به لطف منابع فراوان گاز طبیعی استفاده ببرند. دلیل توجه بیشتر چین به این فرآیند، وجود منابع بالقوه زغال سنگ برای تولید گاز سنتز می باشد. دلیل دیگر نیز می تواند افزایش نیاز این کشور به مصرف پارازایلن باشد که با توجه به کاهش حجم سرمایه گذاری در واحدهای پالایشی این کشور، با سرعت کمتری از تقاضا پیشرفت داشته باشد. می توان با رویکرد صادرات محور به توسعه یکپارچه واحدهای MTA، اقدام به عرضه آن نمود. به عنوان مثال چین بزرگترین مصرف کننده پارازایلن جهان است که نیمی از آن را از مسیر واردات تامین می نماید. مصرف عمده پارازایلن برای تولید پلی استر می باشد که با وجود اشباع پایین دست زنجیره PET در این کشور ولی این کشور بزرگترین وارد کننده است. 
ایران یکی از مهم ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان متانول در دنیاست. مهم ‌ترین بازار صادراتی متانول برای تولیدکنندگان جهانی و بالتبع تولیدکنندگان ایرانی، بازار متانول کشور چین است. ایران نیز با داشتن منابع هیدرکربوری متنوع خود و با توجه به برنامه ریزی های صورت گرفته در برنامه ششم و افق 1404، طرح های متعددی را به منظور افزایش تولید پروپیلن از یک میلیون و 114 هزار تن به دو میلیون و 374 هزار تن در دستور کار دارد. عمده افزایش ظرفیت تولید پروپیلن در کشور به روش تبدیل پروپان به پروپیلن (PDH) است. هر چند مطالعات و اقدامات اولیه متعددی نیز جهت تعریف طرح های تبدیل گاز طبیعی به الفین نیز در کشور در حال انجام است. 
با توجه به مزیت نسبی و رقابتی کشور در منابع نفت و گاز، نسبت به سایر کشورهای دنیا در صورت وجود یک برنامه ریزی جامع، ایران قادر خواهد بود علاوه بر متانول، در تولید و عرضه الفین های سبک مخصوصا پروپیلن نیز اثربخش ترین کشور در منطقه و دنیا باشد. هر چند سایر کشورها و مناطق از جمله ایالات متحده، چین و عربستان و قطر نیز برنامه های توسعه ای را در دستور کار خود قرار داده اند. 
قیمت صادراتی متانول به چین علیرغم لحاظ کردن مسافت میان این کشور با هند و برخی کشورهای جنوب شرق آسیا، به مراتب کمتر است. در واقع چین از طریق مدیریت تقاضای متانول، تعیین کننده قیمت است و یکی از تهدیدهای بازار متانول به حساب می آید. لیکن این تنها چالش پیش روی صنعت متانول کشور نیست! یکی دیگر از چالش های پیش روی این بازار که در بلند مدت می تواند خود را بزرگ تر نشان دهد؛ رشد ظرفیت تولیدی آمریکا به مدد شیل گس و مثبت شدن تراز تجاری این کشور است. در واقع افزایش شدت رقابت در این بازار که در کنار دو منطقه آسیای شرقی و خاورمیانه این ایالات متحده است که بازار جذاب چین و دیگر کشورهای آسیای شرقی را با توجه به منایع شیل گازی، هدف گذاری کرده است. 
با افتتاح پروژه های متانول همچون سبلان، سیراف و ... تا سال ۱۴۰۰ ظرفیت محصول استراتژیک متانول به حدود ۱۵.۵ میلیون تن افزایش پیدا خواهد کرد. این بدان معناست که ایران بازیگری مهم در عرصه این صنعت به شمار می رود و در حال حاضر بیشترین ظرفیت تولیدی متانول منطقه را در اختیار دارد. بنابراین سهم بیشتری در تولید محصولات پتروشیمی کشور به محصول استراتژیک متانول اختصاص خواهد یافت. 
از طرفی، با در مدار توليد قرار گرفتن واحدهاي كاوه متانول، كيمياي پارس خاورميانه، سبلان و فاز 1 پتروشیمی بوشهر و تكميل ظرفيت مرجان حدود ٩ ميليون تن در سال و معادل حدود ٦ درصد به ظرفيت اسمي جهان افزوده خواهد شد، از طرف ديگر صنايع چين كه چند سالي است كه براساس مقررات سخت گيرانه محيط زيست اصلاحات فرايندي زيادي روي فرآيند CTO ( توليد الفينها از زغال سنگ) انجام داده و در حال انجام دارند.  
ضمن اينكه كل واردات متانول چين كمتر از ١٠ ميليون تن در سال مي باشد. هر چند شرايط كرونايي حاكم بر جهان و كاهش شديد مصارف حاملهاي انرژي و پلاستيك ها، كاهش شديد مصرف و بالتبع آن توليد را در دنيا تحت تاثير خود قرار داده است ولي بايد توجه داشت كه با فرض شرايط عادي (عدم وقوع و انتشار كرونا ويروس) راه اندازي واحدهاي جديد متانول در كشور افت شديد قيمت را در دنيا به همراه خواهد داشت،  به طوريكه بعيد به نظر مي رسد ديگر قيمتهاي بالاي ٣٥٠ دلار بر تن را تجربه كنيم و لذا هر چند فرصت سوزيهاي فراواني شد ولي باز هم دير نشده است و راهي جز  تكميل خوشه هاي متانول و تكميل زنجيره ارزش نداريم اگر مي خواهيم ضمن تداوم توليد، پرهيز از خام فروشي، سود معقولي هم نصيب سرمايه گذار و سهامدار شود.
لذا تشکیل کنسرسیوم تولیدکنندگان متانول برای جلوگیری از بروز دامپینگ و با هدف فروش و بازاریابی یکپارچه این محصول و تقویت زنجیره پایین دستی با ارزش افزوده بیشتر، ضروری به نظر می رسد.
همچنین تشكيل انجمن، اتحاديه توليد كنندگان متانول ايران كه يكي از اهداف آن زبان مشترك در بازارهاي بين المللي خواهد بود كه البته از سال ٩٥ اين پيشنهاد ارائه و اقدامات خوبي انجام شد كه نيازمند تكميل و پیگیری است.
ایجاد انستيتو متانول و خوشه هاي متانول ايران و ضرورت تكميل زنجيره ارزش از جمله زنجيره اسيد استيك، زنجيره فرمالين و ... می تواند مسیر روشنتر و با ارزش افزوده بیشتری را نصیب کشور نماید.