به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی "نفت ما"،اوکراین با بیش از ۲۲ هزار کیلومتر خط لوله گاز طبیعی، چندین دهه، یک بازیگر کلیدی در بازارهای انرژی اروپا بوده، اما تا پایان امسال، با انقضای قرارداد ترانزیت گاز روسیه، این دارایی‌های استراتژیک ممکن است بی‌ارزش شوند.
 هر چند مذاکرات در آستانه فرا رسیدن فصل گرمایش، فشرده شده، توافق میان مسکو و کی‌یف برای ترانزیت گاز روسیه به اروپا، بعید است قبل از انقضای قرارداد فعلی در دسامبر، تمدید شود. چنین امری، به توقف ترانزیت گاز روسیه از اوکراین خواهد انجامید  که در طول بیش از دو سال جنگ ادامه داشت.
مارگاریتا بالماسیدا، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه «ستون هال» که متخصص در سیاست انرژی جمهوری‌های شوروی سابق است، می‌گوید: پایان ترانزیت از طریق اوکراین، به منزله پایان دورانی است که به تدریج در حال شکل‌گیری است.
این اتفاق برای بازارهای انرژی این قاره، به معنای ابهام بیشتر است، در حالی که روسیه یکی از دو مسیر خط لوله باقی مانده به اروپا را برای گاز خود از دست خواهد داد اما اوکراین ممکن است ضرر بیشتری متحمل شود، زیرا درآمد حاصل از ترانزیت گاز به تامین مالی حفظ زیرساخت‌های انرژی و موقعیت استراتژیک این کشور به عنوان مجرای انرژی مقرون به صرفه برای متحدان غربی کمک می‌کرده است.
جریان گاز، به مدت بیش از پنج دهه،  یکی از ویژگی‌های کلیدی مرتبط کننده روسیه، اوکراین و اروپا بوده است. از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، تنش بر سر ترانزیت، بخشی از روابط روسیه و اوکراین بوده است. اختلافات، به کاهش عرضه در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۰۹ منجر شد و باعث شد چندین مشتری اروپایی در دمای منجمدکننده، روزها در سرما بمانند.
قرارداد ترانزیت فعلی میان شرکت انرژی دولتی نفتوگاز اوکراین و گازپروم روسیه، در اواخر سال ۲۰۱۹ توافق شد. در آن هنگام، نقشه انرژی اروپا کاملا متفاوت به نظر می‌رسید. اکنون، جریان گاز از این مسیر، کمتر از پنج درصد از واردات این منطقه را تشکیل می‌دهد، اما هنوز برای تاثیرگذاری بر امنیت انرژی کافی است.
منافع اوکراین در قرارداد ترانزیت گاز روسیه
واقعیت تلخ فعلی برای اوکراین این است که هیچ کس به اندازه کی‌یف به تمدید توافق ترانزیت گاز نیاز ندارد. طبق برآورد میخائیلو سویشچو، تحلیلگر شرکت اوکراینی «اکسپرو کانسالتینگ»، اوکراین از نظر مالی، سالانه ۸۰۰ میلیون دلار از درآمدهای ترانزیت را از دست خواهد داد و این حدود یک سوم درآمدی است که سابق بر این داشت. با این حال، این تغییر کوچکی در مقایسه با میلیاردها دلاری است که روسیه از زمان آغاز جنگ در اوکراین در سال ۲۰۲۲ با از دست دادن مشتریان اروپایی خود، از دست داده است.
اکثر مشتریان گاز روسیه، موفق شده اند منابع دیگری را به جای واردات گاز روسیه از طریق خط لوله، جایگزین کنند. آلمان که قبل از جنگ، برای بیش از نیمی از نیازهای انرژی خود، به گاز روسیه متکی بود، واردات خطوط لوله‌ای از نروژ و واردات گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) از سراسر جهان را افزایش داد و اکنون از واردات از طریق خطوط لوله اوکراین، بی‌نیاز است.
با این حال، درهای این کشور به روی گاز روسیه کاملا بسته نشده است. در شرایطی که بخش تولید آلمان تحت فشار است، برخی احزاب مخالف و مدیران تجاری خواستار بازگشت به واردات ارزان‌تر گاز روسیه از طریق خط لوله هستند. پس از خرابکاری و انفجار در شاه لوله‌های زیردریایی نورد استریم به آلمان در سپتامبر ۲۰۲۲، مسیر اوکراین، مقرون به صرفه‌ترین مسیر خواهد بود.
اتریش و اسلواکی، دریافت کنندگان اصلی گاز روسیه هستند که هنوز از طریق اوکراین جریان دارد. این دو کشور می‌گویند آماده حذف واردات گاز روسیه از طریق خطوط لوله هستند. بزرگترین تامین‌کننده گاز اسلواکی (SPP) اعلام کرد در آستانه زمستان، در وضعیت مناسبی از نظر تامین گاز قرار دارد. اتریش با این فرض پیش می‌رود که واردات گاز از طریق اوکراین، در ژانویه متوقف می‌شود و دولت در وین امیدوار است که اجازه یابد قرارداد با گازپروم را برهم بزند.
انگیزه قوی مسکو برای تمدید قرارداد ترانزیت
 مسکو مسیرهای دیگری نیز برای فروش گاز دارد که شامل خطوط لوله از طریق ترکیه و گسترش زیرساخت انرژی با چین و محموله‌های ال‌ان‌جی است. با این حال، بر اساس محاسبات بلومبرگ، خطوط لوله به اروپا محدود هستند و با توجه به اینکه شبکه‌های خط لوله پس از جنگ، به دلیل آسیب یا تحریم‌ها بسته شده اند، از دست دادن حجم گاز ارسالی از طریق اوکراین، معادل ۶.۵ میلیارد دلار در سال بر مبنای قیمت فعلی است. این یک انگیزه قوی برای کرملین برای تمدید توافق ترانزیت است.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، هفته گذشته درها را باز گذاشت و گفت آماده است ترانزیت گاز از طریق اوکراین را پس از سال ۲۰۲۴ ادامه دهد.
اوکراین خط قرمز خود را دور می‌زند؟
با وجود اینکه اوکراین مشتاق است ارتباط شبکه را حفظ کند، اما تلاش می‌کند به خطوط قرمز پایبند باشد. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین وعده داده است «مولکول‌های روسی» را از شبکه ترانزیت کشور حذف کند تا جریان پول به کرملین را قطع کند. در عوض، کی‌یف به دنبال تامین‌کنندگان دیگری است که به او کمک کنند تا از این دارایی‌ها استفاده کند، اما کمبود گاز روسیه در این سیستم می‌تواند شبکه خطوط لوله گاز را حتی بیشتر از قبل، به یک هدف نظامی تبدیل کند.
اوکراین مذاکرات ترانزیتی را با جمهوری انجام داده است. جمهوری آذربایجان، در حال حاضر، به هشت کشور اروپایی گازرسانی دارد. الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان هفته گذشته خبر داد مذاکرات برای فروش گاز به حداقل سه بازار دیگر در اروپا در جریان است.
اما آن سوفی کوربو، محقق مرکز سیاست انرژی جهانی در دانشگاه کلمبیا، می‌گوید واقعیت این است که تولید گاز جمهوری آذربایجان به عنوان جایگزین کامل در کوتاه مدت، کافی نیست و هرگونه قرارداد جایگزینی، احتمالا شامل تغییر مسیر گاز روسیه خواهد شد. او گفت: جریان‌ گاز در سطوح مشابه که برچسب آذری می‌خورند، سفید شویی تمام عیار گاز روسیه خواهد بود.
قراردادها با قزاقستان و سایر صادرکنندگان آسیای مرکزی، می‌تواند یک گزینه باشد اما زمان برای طرح ریزی یک برنامه قبل از  انقضای توافق ترانزیت، محدود است.
بر اساس گزارش بلومبرگ، از آنجا که توازن میان عرضه و تقاضا بسیار شکننده است، از دست دادن مسیر واردات گاز از طریق اوکراین، می‌تواند نوسان شدیدی را در بازارهای اروپایی ایجاد کند. اختلال در عرضه نروژ یا مشکلات مربوط به واردات ال‌ان‌جی اگر با سرمای شدید همراه شوند، قیمت گاز را به شدت بالا خواهند برد.