به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی "
نفت ما " ، با تصمیمات عجیب وزارت نفت طی شش سال گذشته بخش بزرگی از درآمد‌هایی که باید به خزانه ریخته می‌شد به رقیب ایران در بزرگ‌ترین میدان نفتی کشور واریز شد!
در ابتدای دهه ۷۰ بود که بزرگ‌ترین میدان نفتی ایران کشف شد؛ میدان آزادگان که بعد‌ها به با کشف میدانی دیگر در شمال آن، به آزادگان جنوبی مشهور شد. میدانی مشترک با ۳۶ میلیارد بشکه نفت درجا که میان ایران و عراق مشترک بود. ازآنجاکه عراق به دلیل تحریم‌های بین‌المللی، مشکلات داخلی و وقوع جنگ، برنامه‌ای برای توسعه این میدان نداشت، موضوع توسعه آزادگان جنوبی از اهمیت خاصی برخوردار نبود. سال ۱۳۷۶ بود که رئیس‌جمهور وقت به ژاپن سفر کرد و در حاشیه این سفر، موضوع توسعه میدان آزادگان توسط شرکت اینپکس جدی‌تر شد.
از ابتدای سال ۸۱ تا روی کار آمدن دولت نهم، هیچ اقدام مهمی از سوی ژاپنی‌ها صورت نگرفت و شرکت ملی نفت هم از ظرفیت‌های قراردادی خود برای معطلی چندساله استفاده نکرد. در دوره اصلاحات ژاپنی‌ها خواستار افزایش سقف قرارداد شدند که مذاکراتشان با وزارت نفت بی‌نتیجه باقی ماند. هشت سال وقت‌کشی وزارت نفت در آن دوره موجب شد تا سهام اینپکس در آزادگان جنوبی با تصمیم اخذشده از ۹۰ درصد به ۱۰ درصد برسد تا نیکو سهامدار اصلی این قرارداد باشد.
آغاز تولید با توان داخل
در دولت نهم اینپکس کنار گذاشته شد و توسعه اولیه آزادگان جنوبی به شرکت مناطق نفت‌خیز جنوب واگذار شد. این شرکت طی شش ماه توانست با حفاری ده‌ها چاه و احداث تأسیسات جانبی مانند خط لوله، تولید از این میدان مشترک را به میزان ۵۰ هزار بشکه در روز آغاز کند که این تولید تا به امروز بیش از ۱۰ میلیارد دلار با فرض میانگین نفت ۶۰ دلاری، عایدی برای کشور داشته است. در سال ۸۹ که تولید آزادگان ادامه داشت، مذاکره با چینی‌ها به مراحل پایانی نزدیک شد تا در نهایت چینی‌ها با پیشنهاد ۶۸۰/ ۵ میلیارد دلاری، تعهد بدهند تولید از آزادگان را در دو فاز اول و دوم به ۶۰۰ هزار بشکه در روز برسانند؛ ۳۲۰ هزار بشکه در فاز اول و ۲۸۰ هزار بشکه در فاز دوم.
MOU نخست با چینی‌ها در سال ۱۳۸۹ در چین امضا شد تا پس از چکش‌کاری‌های بسیار و تغییر MDP میدان، قرارداد رسمی میان طرفین در زمان وزارت رستم قاسمی امضا شود. سال ۹۱ این قرارداد نافذ شد و همزمان چینی‌ها توسعه آزادگان شمالی و یادآوران را نیز بر عهده گرفتند. باوجود توسعه فاز اول میادین آزادگان شمالی و یادآوران، آزادگان جنوبی از پیشرفت فراوانی برخوردار نبود تا وزیر نفت چند صباح پس از روی کار آمدن، شرکت ملی نفت چین یا همان CNPC را از این میدان اخراج کند همین موضوع موجب شد تا چینی‌ها ادعای خسارت یک میلیارد دلاری را مطرح کرده و دست بالا را در این اختلاف بگیرند.
دولت یازدهم تصمیم می‌گیرد در یک اقدام عجیب، حفاری چاه‌ها را به‌صورت کاملاً شلخته خردکرده و حفاری چاه‌ها را میان شرکت‌های حفاری تقسیم کند. حدود ۱۴۰ حلقه چاه حفاری شد، اما پس از پایان حفاری تولید از آن‌ها شروع نشد؛ چراکه نه خط لوله انتقالی برای آن احداث شده بود و نه کارخانه بهره‌برداری.
با این‌وجود و با توجه به تأسیسات موجود، تولید از آزادگان جنوبی به ۸۰ هزار بشکه در روز رسید ولی مشکل اصلی در این‌باره نبود کارخانه فراورش یا CTEP بود. در مرداد ۹۳ مناقصه‌ای برای احداث این کارخانه برگزار می‌شود که در نهایت شرکت کیسون برنده می‌شود، اما به ناگهان این پروژه به بهانه‌های مختلف از کیسون گرفته می‌شود، بدون آنکه توضیح روشنی دراین‌باره از سوی مسئولان منتشر شود.
چندی بعد مناقصه دیگری برگزار می‌شود که باز هم کیسون برنده می‌شود، اما باز هم خبری از واگذاری ساخت کارخانه بهره‌برداری به این شرکت ایرانی نیست؛ در همان زمان گفته شد که برای توسعه میدان آزادگان جنوبی مناقصه بین‌المللی برگزار خواهد شد و شرکت‌های بزرگ نفتی جهان برای توسعه این میدان که واحد CTEP را نیز شامل می‌شود، به رقابت با یکدیگر خواهند پرداخت.
وعده‌های بسیار وزیر نفت و مدیران شرکت ملی نفت هیچ‌گاه محقق نشد و موضوع ساخت کارخانه فراورش آزادگان جنوبی به محاق رفت تا اینکه در سال ۱۳۹۶، شرکت ملی نفت تصمیم می‌گیرد باز هم برای این کارخانه مناقصه برگزار کند.
نفت آزادگان جنوبی نفت سنگین است و به همین دلیل، بخشی از نفت آزادگان جنوبی پس از ورود به کارخانه جفیر می‌سوزد و دود سیاهی را متصاعد می‌کند. در واقع به دلیل تفاوت نفت آزادگان جنوبی با نفت جفیر، بازدهی آن برای آزادگان جنوبی بسیار پایین است که همین موضوع موجب می‌شود استهلاک کارخانه جفیر نیز سرعت بیشتری بگیرد. هم‌اکنون آزادگان جنوبی با حفاری‌های انجام‌شده و به شرط اجرای تعدادی پروژه روی چاه‌ها، می‌تواند روزانه حدود ۱۲۰ هزار بشکه نفت تولید کند، اما میزان تولید فعلی آن حدود ۹۰ بشکه در روز است. یکی از دلایل کاهش تولید جدای از مشکلات بخش حفاری، نبود ظرفیت فراورش است که شرکت ملی نفت باید توضیح دهد چرا پس از گذشت شش سال هنوز خبری از CTEP آزادگان نیست.
مناقصه جدید و پتروپارس
در جدیدترین مناقصه‌ای که برای CTEP برگزار شد، دو شرکت حضور داشتند؛ یکی پتروپارس و دیگری یک کنسرسیوم متشکل از شرکت‌های «دُرریز» و «APS». پاکت‌های مناقصه که باز شد کنسرسیوم مورد اشاره، با مبلغ ۳۰۷ میلیون دلار برنده مناقصه شد و پتروپارس حتی برنده دوم هم نشد. برای درک بهتر اتفاق رخ‌داده باید گفت یک مناقصه ممکن است برنده دوم هم داشته باشد که اگر برنده نخست نتوانست به تعهدات خود عمل کند، برنده دوم جایگزین آن شود.
طبق قانون رایج در مناقصات، چنانچه اگر فاصله قیمتی نفر اول و دوم از مبلغ «تضمین» بیشتر باشد، عنوانی به نام برنده دوم وجود ندارد که دقیقاً همین اتفاق برای پتروپارس رخ داد و اگر برنده اول، نمی‌توانست به موضوع «تضمین انجام تعهدات» عمل کند، مناقصه باید دوباره برگزار شود.
به دلیل خارجی بودن یکی از اعضای کنسرسیومی که برنده مناقصه شده بود، ارائه تضمین انجام تعهدات با مشکلاتی همراه شد که در نهایت شرکت ملی نفت رأی به فسخ داد تا مناقصه دیگری برگزار شود. این اتفاقات با واگذاری MC پروژه آزادگان جنوبی به پتروپارس مصادف شد و این شرکت توانست شرکت ملی نفت را متقاعد کند تا قرارداد ساخت CTEP این میدان را نیز انجام دهد آن‌هم بدون مناقصه!
شرکتی که در مناقصه اخیر برنده دوم هم نبود توانست اجرای CTEP را از آن خود کند و برای ساخت و بهره‌برداری از آن ۲۴ ماه زمان تعیین شد؛ این عدد برای بیشتر کارشناسان یک شوخی است، زیرا حداقل زمان برای ساخت و بهره‌برداری از یک واحد ۲۸۰ هزار بشکه‌ای در ایران حداقل چهار سال است، اما شرکت ملی نفت، این قرارداد را با پتروپارس و در سکوت خبری امضا کرد.
ورود دستگاه‌های فراورش سیار
شرکت ملی نفت، اما طی سال‌های گذشته، چند دستگاه فراورش سیار از یک کشور اروپایی اجاره کرده‌است تا روزانه ۵۰ هزار بشکه نفت فراورش کند. این دستگاه‌ها بابت فراورش هر بشکه نفت ۲/ ۱ دلار دریافت می‌کنند، با در نظر گرفتن ۵۰ دلار برای هر بشکه نفت، سالانه ۲۲ میلیون دلار برای هر دستگاه پرداخت می‌شود که در چهار سال رقمی معادل ۸۸ میلیون دلار را خروجی می‌دهد.
اگر فرض بگیریم آزادگان جنوبی هم‌اکنون بتواند روزانه ۱۵۰ هزار بشکه در روز نفت تولید کند، به سه دستگاه فراورش سیار نیاز است که حداقل برای چهار سال باید در منطقه باقی بماند، این بدان معناست که طی این چهار سال بیش از ۲۶۰ میلیون دلار– به‌شرط ثابت ماندن اجاره – پرداخت می‌شود که با پول آن می‌شد چه در سال ۹۳ و چه امروز یک واحد CTEP مدرن احداث کرد.
فرصت‌سوزی‌ها
مشکل امروز آزادگان جنوبی میزان تولید نیست، بلکه نبود کارخانه فرآوری است که اگر بود، دسترسی به تولید ۲۲۰ هزار بشکه امکان‌پذیر بود. چنانچه در سال ۹۳ عملیات احداث کارخانه CTEP آزادگان جنوبی آغاز می‌شد، با توجه به حفاری بیش از ۱۸۰ حلقه چاه و همچنین لغو تحریم‌ها که سرعت پروژه را افزایش می‌داد، از سال ۹۵ تا پایان سال ۹۸ روزانه ۲۲۰ هزار بشکه نفت به این کارخانه می‌رفت که با میانگین قیمت نفت ۵۰دلاری، به معنای درآمد ۱۶ میلیارد دلاری بود.
یکی دیگر از فرصت سوزی‌ها فسخ قرارداد به شرکت CNPC چین بود؛ اگر وزارت نفت در یک اقدام کاملاً اشتباه، قرارداد خود را با چین فسخ نمی‌کرد و از ابزار قراردادی خود برای تولید ۳۲۰ هزار بشکه در فاز نخست بهره می‌برد، وضعیت این‌گونه نبود. فاصله «تولید فعلی» آزادگان جنوبی با «هدف تولیدی» قرارداد چینی‌ها ۲۲۰ هزار بشکه در روز است که این بدان معناست با فسخ قرارداد با CNPC، از درآمد سالانه ۴ میلیارد دلار صرف‌نظر کردیم کما اینکه آخرین آمار‌ها نشان می‌دهد میزان تولید از آزادگان جنوبی کمتر از ۱۰۰ هزار بشکه در روز است.
اگر وزارت نفت تصمیم درستی می‌گرفت، تولید از آزادگان جنوبی حداکثر در پایان سال ۹۶ به ۳۲۰ هزار بشکه در روز می‌رسید که قطعاً با نبود کارخانه فراورش نفت تا چهار سال دیگر- سال ۱۴۰۲- هیچ‌گاه تولید نفت آزادگان بیشتر از ۱۵۰ هزار بشکه نخواهد بود. با کسر ۱۵۰ هزار بشکه از ۳۲۰ هزار بشکه، مابه‌التفاوت ۱۷۰ هزار بشکه‌ای باقی می‌ماند که به فرض ساخت چهار ساله CTEP، بیش از ۵/۱۸ میلیارد دلار از درآمد‌های بالقوه کشور از دست می‌رود.
این ضرر ۵/۱۸ میلیارد دلاری در کنار ضرر ۱۶ میلیارد دلاری که در سطور بالا بدان اشاره شد، به معنای از کف رفتن ۳۵ میلیارد دلار از درآمدی است که متهم اصلی آن وزارت نفت است. وزیر نفتی که امروز وی را قهرمان توسعه میادین مشترک می‌نامند، در هشت سال نخست وزارت خود، حتی یک چاه نیز در آزادگان حفاری نکرد و در دوره دوم وزارت خود نیز، با فسخ قرارداد توسعه با چینی‌ها و همچنین عدم احداث کارخانه CTEP، کشور را از درآمد ۳۵ میلیارد دلاری محروم کرد. به بیان ساده‌تر، وزیر نفت نه‌تن‌ها هیچ‌کار مهمی در بزرگ‌ترین میدان نفتی ایران انجام نداد، بلکه کار‌های انجام‌شده را نیز لغو کرد تا عراقی‌ها با خیالی راحت، به بهره‌برداری از این میدان مشغول باشند.
میدان آزادگان، میدان نفتى مشترک بسیار مهمى که با اعمال سیاست درست و در عین حال ساده و معمول و با اتکا به توان داخلى می‌توانست حداکثر ظرف هشت سال در دو فاز به‌طور کامل توسعه یافته و به حداکثر تولید برسد و بیش از ۵۰ میلیارد دلار عاید کشور کند باسیاست‌های غلط، خودمحوری و در انتظار اروپایی‌ها بودن پس از گذشت ٢٢ سال سیاست ناموفق و تصمیمات یک فرد ظرف ١٤ سال و از بین بردن تصمیمات و اقدامات مؤثر دیگر آن، اینک با تأخیر‌ها و تصمیمات اشتباه مکرر مواجه شده‌است که خسران غیرقابل‌جبران آن باید با پاسخگویی شخص وزیر نفت همراه باشد.
منبع: روزنامه جوان
دریافت صفحه با کد QR