جاده ابریشم جدید با موضوعیت انرژی و محوریت ایران

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، آقای روحانی رییس جمهور امروز در هجدهمین نشست سران عضو سازمان همکاری شانگهای، با بیان اینکه برای منطقه ای امن تر، با ثبات تر، توسعه یافته تر، پررونق تر، باید اشتراکات و منافع مشترک دراز مدت مبنای تعامل و دستور کار در سطح منطقه قرار گیرد، تصریح کرد: ایران به عنوان شریکی مستقل و مطمئن آماده گسترش همکاریهای اقتصادی منطقه ای و بین المللی است. وی افزود: «بی تردید یکجانبه گرایی اقتصادی، سیاسی و حقوقی در مسیر تضعیف همگرایی منطقه ای است. در این زمینه، تلاش ایالات متحده برای تحمیل سیاست های خود بر دیگران، خطری در حال گسترش است.» در نشست این سازمان در سال 2016 در «تاشکند»، نمایندگان هند و پاکستان یادداشتهایی را برای عضویت ثابت در سازمان همکاری شانگهای‌ امضا کردند و در هفدهمین نشست در آستانه قزاقستان این دو کشور به عضویت کامل این سازمان پذیرفته شدند. اکنون جمهوری اسلامی ایران، افغانستان، مغولستان و بلاروس نیز از اعضای ناظر این سازمان هستند. با توجه به عضویت کامل دو عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای یعنی هند و پاکستان در نشست این سازمان در تاشکند، موضوع عضویت ایران ابعاد مهمتری یافته است. استراتژی ژئوپولیتیک این سازمان گسترش دامنه نفوذ و توسعه سازمان، به عنوان موضع محوری در دستور کار این سازمان تا یک دهه آینده قرار گرفته است. ایران به دنبال پیوستن به سازمان همکاری شانگهای، برای دستیابی به مزایای دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی است. با اینوجود ایران در راه عضویت کامل خود باید بر یکسری موانع اساسی غلبه کند حتی اگر برجام به طور کامل اجرایی شود. ج.ا.ا. در سال 2005 به عنوان عضو ناظر به سازمان همکاری شانگهای پیوست و یک سال پس از آن، برای عضویت کامل در این سازمان درخواست داد. تا قبل از عضویت هند و پاکستان در نشست اخیر در تاشکند این سازمان عضو جدید نمی پذیرفت و مکانیزم خاصی برای گسترش و افزایش اعضای دایمی سازمان وجود نداشت، و تنها اعضای ناظر خود را افزایش می داد. ولی هم اکنون این امکان برای عضویت کامل فراهم شده است. ج.ا.ا.، سازمان همکاری شانگهای را به عنوان باشگاهی از کشورهای هم فکر می بیند که برای منافع ژئواستراتژیکش در آسیای مرکزی مهم می باشد. ج.ا.ا. از همان سال 2005 تاکنون در تمامی نشستهای سران سازمان همکاری شانگهای، چه در سطح رئیس جمهور چه معاون رئیس جمهور شرکت کرده است. ایران بسیار علاقمند است روابط خود را با روسیه و چین گسترش دهد، چون این دو کشور دارای اقتصاد قوی هستند و در زمینه مسائل منطقه ای و بین المللی مواضع نزدیکتری با ج.ا.ا. دارند. ایران با پیوستن به این سازمان می تواند موقعیت خوبی در آن به دست آورد. ایران توانایی میانجیگری بین گروههای اپوزیسیون اسلامی و دولتهای روسیه و چین را دارد و بنابراین می تواند تنشهای منطقه ای را کاهش دهد و به صلح و ثبات جهانی کمک کند. همچنین در حوزه اقتصادی ایران می تواند از مزایای اقتصادی سازمان همکاری شانگهای مانند مناطق معاف از مالیات، کاهش تعرفه ها و مشارکت در پروژه های نفت و گاز بهره مند شود، ایران در شاهراه و گذرگاه انرژی جهان قرار گرفته که موقعیت بی بدیلی برای در تامین امنیت انرژی جهان فراهم کرده است. ایران در مناقشه اتمی نیز به دنبال حمایت این دو کشور به عنوان اعضای دایم شورای امنیت بوده است. بنابراین در صورت پیوستن به این سازمان، ایران می تواند موقعیت چانه زنی بین المللی خود را بهتر کند. حضور ایران در سازمان همکاری شانگهای، این فرصت را برای ایران فراهم می کند تا از طریق این سازمان منطقه ای به بسط و گسترش نفوذ خود در آسیای مرکزی بپردازد. یکی از مهمترین مشترکات ایران-روسیه-چین، مقابله با یکجانبه گرایی آمریکا در نظام بین الملل بوده است. سازمان همکاری شانگهای این امکان را برای ایران فراهم می سازد تا شکل دادن محور ایران-روسیه-چین این هدف مشترک را محقق سازند. از آنجا که کشورهای عربی امکان ایفای نقش ایران را در منطقه خلیج فارس به شدت محدود کرده اند، و از آنجا که ایران هم یک قدرت و هم یک بازیگر منطقه ای موثری است، پس ایران به دنبال فضای حیاتی بیشتری می گردد و آسیای مرکزی پس از فروپاشی شوروی بهترین فضای حیاتی را در اختیار ایران قرار می دهد و ایران به دلیل نداشتن ابزارهای کافی و مخالفت آمریکا، تنها از طریق عضویت در سازمان همکاری شانگهای می تواند به این آرزوی خود دست یابد. در هر حالت بررسی هزینه و فایده پذیرش و عضویت دایمی ایران در سازمان همکاری شانگهای، می تواند برای اقتصاد و موقعیت بین المللی ایران مفید باشد. نقش ایران شامل میانجیگری در مناقشات و کاهش تنشها در منطقه است و می تواند در زیر ساختهای اقتصادی منطقه هم سرمایه گذاری کند که منجر به تقویت پیوندهای سیاسی می شود. سرمایه گذاری در پروژه های نفت و گاز و استفاده از جاده ابریشم به عنوان سیستم حمل و نقل قوی می تواند بهترین حوزه ها برای ایران باشد. حضور ایران در سازمان همکاری شانگهای می تواند پتانسیل رقابت را در منطقه، در سطحی به همکاری تبدیل کند. همچنین سازمان همکاری شانگهای می تواند با سازمان همکاری اقتصادی (اکوECO) همپوشانی داشته باشد و به رفاه و ثبات در منطقه منجر شود. در واقع حضور ایران در سازمان همکاری شانگهای می تواند به مفهوم حلقه اتصال حوزه خاورمیانه با حوزه آسیای مرکزی و قفقاز باشد. به عبارت بهتر جاده ابریشم جدید می تواند بر موضوع انرژی با محوریت ایران شکل بگیرد. سازمان همکاری شانگهای به لحاظ سیاسی، اقتصادی و امنیتی یک مجموعه بالقوه است و عضویت ج.ا.ا. در این پیمان می تواند موجب تحول جدی در روابط منطقه ای و بین المللی اش شود. به نظر می رسد ایران برای ارتقای سطح امنیت ملی خود علاوه بر عضویت در سازمان شانگهای باید به فکر استفاده از بازیگران دیگر و مکانیزمهای دیگر نیز باشد، سیاستی که در دولت کنونی مورد توجه و پیگیری جدی قرار گرفته است. در مورد آسیب شناسی پیوستن ایران به این سازمان براین اساس عضویت ایران در این سازمان، این کشور از جایگاه ژئواستراتژیکی(بری-بحری) و هویت منطقه ای خود دور می سازد و از نقش متوازن کننده و تعادل بخش آن خواهد کاست. همچنین چون حیات سیاسی،اقتصادی و امنیتی ایران در خلیج فارس و جنوب غربی آسیا شکل گرفته است، این کشور نسبت به قلمرو جغرافیایی سازمان همکاری شانگهای دارای موقعیت پیرامونی و حاشیه ای است، و در نتیجه عضویت در این سازمان منافع پایدار ژئوپلیتیکی نصیب ایران نخواهد کرد. کشورهایی همچون چین و هند مستقیما انرژی مورد نیاز خود را از ایران تامین می کنند و محروم سازی ایران از عضویت در این سازمان نمی تواند مانع عمده برای تعمیق همکاری انرژی و اقتصادی باشد. مهمتر از همه عضویت ایران در این سازمان، قبول بازیگری این کشور در منطقه اوراسیاست که چندان مطلوب روسیه و چین در بلند مدت نخواهد بود. سازمان همکاری شانگهای هم نمی تواند تواناییهای ایران را نادیده بگیرد. در مجموع ایران با استفاده از شرایط موجود نظام بین المللی، با عضویت در سازمان همکاری شانگهای، به دنبال مقابله با هژمونی آمریکاست که جزو سیاستهای اصلی روسیه و چین نیز می باشد. این عضویت می تواند قدرت هژمونیک ایران در خاورمیانه را نیز تقویت کند. این امر نشان می دهد که تردیدهای محافل علمی و دیپلماتیک در مورد پیامدهای منفی عضویت ایران در این سازمان از بین رفته است. با توجه به لغو تحریمهای سازمان ملل، ج.ا.ا. می تواند عضو کامل سازمان همکاری شانگهای شود و نظر به حمایت برخی اعضا همچون روسیه از این عضویت، عضویت ایران در این سازمان، منافع متقابل در برخواهد داشت. نادعلی بای