اتحاد یا افتراق طرفهای برجام در برابر تحریمهای آمریکا علیه ایران

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، سوالی که دونالد تاسک، رئیس شورای اتحادیه اروپایی در مراسم افتتاحیه اجلاس سران در صوفیه مطرح کرد این بود: «با وجود دوستانی مانند اینها باید از خود بپرسیم دشمنان دیگر که هستند». این نشانه ای است دال بر حالت احتضار آنچه از ناتو تاکنون باقی مانده است. محوری که به واسطۀ تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از برجام به شدت دچار شکاف گردیده است. بدین ترتیب اجلاس سران اتحادیۀ اروپا به صحنه ای تبدیل می گردد که در آن آشفتگی ناشی از این امر آشکار می شود. ایران ناگهان به نماد جدید وحدت اروپا تبدیل می شود و توافق هسته ای و روابط تجاری شرکت های اروپایی قادر به بیدار کردن مجدد روح اروپایی ترزا می که تاکنون فقط به خروج از اتحادیه اروپا فکر می کرد و نزدیکی مجدد امانوئل مکرون و آنگلا مرکل که تا دیروز قصد داشتند برای سلطه طلبی در بروکسل از هم سبقت بگیرند، گردید.
وعدۀ دفاع از توافق هسته ای با ایران و انجام معاملات با تهران توسط موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیۀ اروپا در خلال دیداری با ظریف مورد تأکید قرار گرفت. ولی به نظر نمی رسد تلاش موگرینی شرکت های اروپایی را متقاعد سازد. شرکت توتال که نماد فرانسه در بخش انرژی و پرچمدار بازگشت به تهران در سال ٢٠١٦ بود، اولین شرکتی است که اعتماد نکرده است و اعلام کرد که تا ٤ نوامبر قصد خروج از بازار ایران را دارد. چنانچه شرکتی که نماد شکوه فرانسه در بخش انرژی است حاضراست یک قرارداد 2 میلیارد دلاری در مورد گاز ایران را به شرکای چینی واگذار نماید، شرکت های دیگری مانند شرکت های ایتالیایی که فاقد هر گونه حفاظت دولتی هستند، چه تصمیمی خواهند گرفت. دقیقاً به همین دلیل کمیسیون اروپا نشستی را مقرر نمود تا در آن در خصوص نحوۀ تعمیم آیین نامۀ دفاع از شرکت های اروپایی به ایران که در سال ١٩٩٦ به امضا رسیده بود، تصمیم گیری کند. یانکر، رئیس کمیسیون اروپا گفت که ما باید اکنون وارد عمل شویم زیرا تصمیمات آمریکا در خصوص توافق هسته ای با ایران بدون پیامد نخواهد بود بنابراین به قانون سال ١٩٩٦ توسل می جوییم . قانونی که بر خنثی کردن اثرات اقدامات آمریکا در خارج تأکید دارد. مسکو و پکن با لغو و یا تغییر توافق هسته ای مخالف هستند. وزارت امور خارجه روسیه در رابطه با ادامه همکاری ها با دیگر شرکت کنندگان در برجام و توسعه همکاریها با ایران اعلام آمادگی کرده است. چین نیز اعلام کرده که ضمن رعایت حقوق بین الملل، به روابط اقتصادی و تجاری عادی خود با ایران ادامه خواهد داد. در همین حال، اتحادیه اقتصادی اوراسیا به ریاست روسیه قراداد موقتی را با ایران پیرامون همکاری تجاری منعقد کرده است. این سند در اجلاس اقتصادی در آستانه امضا شد. بعد از سه سال، قرار است، توافق کاملی پیرامون تشکیل شعاع تجارت آزاد منعقد شود. کارشناسان این گام مسکو را در ضدیت با امریکا پیرامون خروجش از توافق هسته ای با ایران ارزیابی می کنند. اتحاد اقتصادی اوراسیا متشکل از روسیه، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و بلا روس است. هدف از این همکاری – افزایش حجم مبادلات تجاری است. برای بسیاری از کالاها کاهش و یا حذف مالیات گمرکی اعمال خواهد شد. دولت روسیه به خاطر اعمال تحریم های آمریکا علیه ایران، تجارت خود در ایران را در خطر می بیند. با توجه به این که حساب ها و پرداخت ها برای تجارت خارجی با ارز دلار انجام می گیرد، چنین خطراتی وجود دارد. از این رو، روسیه به دنبال شرایط و امکانات برای ادامه همکاریهای خود با ایران است. امضای توافق تجاری اتحاد اقتصادی اوراسیا با ایران – گام نمایشی مسکو در قبال این قرار می باشد. در شرایطی که امریکا ایران را تحت فشار قرار می دهد، روسیه آماده است تا از ایران حمایت کند و برای تحقق این هدف خود، اعضای اتحاد اقتصادی اوراسیا را نیز جذب کرده است. افزون بر آن، توافق با ایران – پیام ولادیمیر پوتین به اروپایی ها است که از موضع ترامپ در قبال ایران ناراضی هستند. این پیام حاوی این نکته است که اروپا می تواند به رغم موضع ترامپ، از ایران حمایت کند. روسیه علیرغم چهرۀ قدرتمند پوتین به خوبی می داند که جذبۀ قدرتمندانۀ شوروی قابل تکرار نیست به همین علت در جست و جوی یک وضعیت تعادل در خاورمیانه است.
بر اساس پیش بینیهای کارشناسان، لغو توافق هسته ای می تواند ضربه جدی به رژیم منع گسترش تسلیحات هسته ای وارد کند، به آغاز مناقشه میان تهران با غرب منجر شود، روابط آمریکا و اروپا را پیچیده تر و اوضاع جاری در خاور نزدیک را وخیم تر کند. افزون بر آن، خروج آمریکا از توافق هسته ای پیامدهای اقتصادی جدی را نیز به همراه خواهد داشت. در رابطه با تحریم های اعمالی از سوی آمریکا، دیگر کشورها باید روابط تجاری خود را با ایران قطع کنند و یا خود مورد اعمال تحریم ها قرار گیرند. از جمله شرکت هایی که از اعمال مجدد تحریم ها ضربه خواهند دید، می توان به بویینگ، ایرباس، توتال، رنو و زیمنس اشاره کرد. ویتالی نااومکین، مدیر علمی انستیتوی خاور شناسی آکادمی علوم روسیه معتقد است اعمال تحریم های جدید در مقایسه با تحریم های قبلی بسیار جدی تر است. مساله اینست که آیا روسیه و چین این تحریم ها را رعایت خواهند کرد و در رابطه با اتحادیه اروپا باید گفت که گذشت زمان عملکرد آنها را نشان خواهد داد. اعمال تحریم های جدید ضربه جدی به ایران وارد خواهد کرد. در آینده، همه چیز به عملکرد ایران منوط خواهد بود.
یوگنی کوگان، رئیس شرکت «شرکای مسکو» می گوید به احتمال زیاد، ایران ناگزیر خواهد شد، سیاست خود را نرم تر کند و در خصوص موارد جدید به توافق برسد. این وضعیت برای روسیه سودهای مالی به همراه خواهد داشت.
آلکسی مالاشنکو، مدیر انستیتوی مطالعات علمی روسیه نیز معتقد است در صورت لغو توافق هسته ای، موضع جناح اصول گرا در ایران قدرت خواهد گرفت، زیرا تصمیم ترامپ به مواضع رییس جمهور روحانی ضربه وارد خواهد کرد و به تضعیف وی منجر خواهد شد. بقیه کشورها هم به تلاش خود برای اجرای توافق هسته ای ادامه خواهند داد.