۰
plusresetminus
تاریخ انتشارچهارشنبه ۵ مهر ۱۳۹۶ - ۱۵:۴۶
کد مطلب : ۷۰۴۶۶

ژئوپلیتیک انرژی و استقلال اقلیم کردستان

جدایی کامل بین بغداد و اربیل موضوعی است که دست کم در شرایط کنونی و حتی در درازمدت به علت برخورد منافع و پیچیدگی مساله مرزها و نفت و گذرگاهها و دیگر مسائل، تقریبا غیرممکن است. شرایط منطقه ای و بین المللی برای استقلال کردستان مساعد نیست و به نظر می رسد که هدف بارزانی و اقلیم کردستان، اجرای بی کم و کاست خودمختاری و کسب همه حقوق اقتصادی و سیاسی است که این خودمختاری به همراه دارد.
به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، کردهای ساکن اقلیم کردستان عراق در روز دوشنبه ٢٥ سپتامبر ٢٠١٧ به رغم فشارهای بغداد و تهدیدهای ترکیه و ایران و هشدارهای بین المللی درباره احتمال شعله‌ور شدن کشمکشهای بیشتر در منطقه، راهی مراکز رای گیری شدند تا در همه پرسی درباره استقلال منطقه کردستان شرکت کنند. هدف از این همه پرسی غیرالزام آور، دادن اختیارات به مسعود بارزانی رئیس منطقه کردستان برای انجام دادن گفتگوهایی در زمینه جدایی از عراق است که اقدامی پرخطر و پیچیده به شمار می رود. دولت عراق نیز در واکنش به این اقدام، از شرکتهای خارجی خواسته از همکاری با منطقه کردستان در بخش نفت خودداری کنند و از مقامات این منطقه خواست مدیریت فرودگاههای بین المللی و گذرگاههای مرزی با ایران و ترکیه و سوریه را به دولت مرکزی بسپارند. ترکیه نیز هشدار داده اگر همه پرسی در منطقه کردستان عراق برگزار شود، تدابیری از جمله متوقف کردن جریان نفت از شمال عراق به بازارهای جهانی از طریق خاک ترکیه را در پیش خواهد گرفت. اما در این میان تولید نفت و رکود اقتصادی اقلی کردستان و اختلافات سیاسی داخلی این اقلیم در تشدید بحران موثر است. منطقه کردستان عراق منطقه ای نفت خیز محسوب می‌شود که از سال ١٩٩١ از خودمختاری برخوردار است و از اعضای اصلی ائتلاف بین المللی در جنگ با داعش به شمار می رود. جمعیت این منطقه که کوهستان های شمال عراق را شامل می‌شود 4.7 میلیون نفر است (بین ١٥ تا ٢٠ درصد کل جمعیت عراق) و بخش اعظم آنها کرد و مسلمان سنی هستند. هرچند اقلیت ترکمان نیز در این منطقه سکونت دارد. در منطقه کردستان عراق دو زبان رسمی عربی و کرد وجود دارد و از سه استان دهوک و اربیل و سلیمانیه تشکیل شده است. کردها با دولت بغداد بر سر سیطره بر مناطق دیگری به ویژه کرکوک که استانی چند نژادی و نفت خیز و تابع دولت مرکزی است مناقشه دارند. نیروهای پیشمرگه کرد پس از فروپاشی نیروهای ارتش عراق در سال ٢٠١٤ در حمله داعش عملا کنترل استان کرکوک را به دست گرفتند. منابع غنی نفتی کردستان با برآوردی حدود 45 میلیارد بشکه توجه شرکتهای بزرگ نفتی را به خود جلب کرده است. ذخیره نفت‌ خام اقلیم کردستان با ذخیره نفت‌خام در لیبی و گاز طبیعی اقلیم نیز با ذخیره گاز کشور قزاقستان برابری می‌کند. منابع نفتی این منطقه به‌ قدری غنی است که کارشناسان، نفت اقلیم کردستان را به اقیانوس تشبیه کرده‌اند، به طوری که هم‌اکنون میدان نفتی شیخان به ‌عنوان یکی از بزرگترین میدان‌های نفتی کشف ‌شده جهان در خشکی ظرف 20سال گذشته توصیف می‌شود. میزان ذخایر نفت خام موجود در میدان نفتی شیخان 14میلیارد بشکه ارزیابی شده است. عظمتی که منابع رسمی عراق نیز بر آن صحه گذاشته‌اند، تا آنجا که وزارت نفت عراق تصریح کرده ذخیره نفت در عراق در حال حاضر به 150میلیارد بشکه رسیده‌ که این میزان 11درصد ذخیره نفت در کل جهان است و ذخیره نفت اقلیم کردستان عراق نیز 50 درصد ذخایر کشف شده عراق و 5 ‌درصد ذخیره کل جهان را شامل می‌شود. ذخایر اثبات شده گاز طبیعی عراق بالغ بر 112 تریلیون فوت مکعب ( حدود 3.172 تریلیون متر مکعب ) گزارش شده است که این کشور را در رده دوازدهم در بین کشورهای دارای بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان قرار می دهد. گاز طبیعی اقلیم کردستان برای صادر شدن به بازارهای جهانی باید راه درازی را بپیماید اما این مساله در مورد نفت صادق نیست. بیش از 60 درصد از این ذخایر در جنوب عراق قرار گرفته است و سه چهارم از منابع گاز طبیعی عراق را گازهای طبیعی همراه نفت تشکیل می دهد. اکثریت گاز طبیعی غیر همراه نفت عراق در میادین مختلفی در شمال این کشور متمرکز شده است که از جمله این میادین می توان به اجیل، بایحسن، جمبور، کرمر، الاحمر، القاعده، منصوریه، خاشم و جمجمال  اشاره کرد. پس از امضای توافقنامه کشف نفت میان اکسون موبیل و اقلیم کردستان عراق در ژانویه 2013 که مخالفت بغداد را برانگیخت، دولت مرکزی عراق به این شرکت اعلام کرد که باید میان دو گزینه لغو قرارداد با منطقه کردنشین و ماندن در عراق یا کناره گیری کامل از میدان قرنه غربی ، یکی را انتخاب کند که  با تصرف کرکوک توسط اقلیم کردستان، تنش بالا گرفت. حکومت اقلیم کردستان با بکارگیری روشهای جدیدی را برای دور زدن بغداد و صادرات مستقل نفت به کار گرفت و تعدادی از نفتکش‌های کوچکتر و همچنین نفتکش‌های 1 میلیون بشکه‌ای خود را برای دور زدن تلاشهای بغداد برای جلوگیری از فروش‌ این محموله‌ها به کار گرفت. این صادرات جدید عصبانیت بغداد را که حق کردستان برای صادرات مستقل نفت به رسمیت نمی‌شناسد، بیشتر کرد. دولت اقلیم کردستان عراق ادعا می‌کند بر اساس قانون اساسی فدرال عراق، حق بهره برداری و صدور نفت این منطقه، به این دولت تعلق دارد. به طور کلی، وزارت نفت عراق اصرار دارد تمام قراردادهای هیدروکربنی در گستره سرزمینی عراق باید به وسیله دولت ملی این کشور امضا شود و تمام نفت تولیدشده در منطقه حکومت اقلیم کردستان از طریق سازمان دولتی بازاریابی نفت عراق (SOMO)، به‌عنوان بازوی صادراتی نفت این کشور حمل‌ونقل شود. طبق قانون اساسی عراق در صورتیکه صادرات روزانه نفت از اقلیم کردستان بیشتر از 100 هزار بشکه در روز باشد درآمد آن بین دولت اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق تقسیم خواهد شد اما اگر صادرات کمتر از 100 هزار بشکه باشد سهم کردستان عراق کمتر خواهد بود.این در حالیست که حکومت اقلیم کردستان، در سال ٢٠٠٧، قانون هیدروکربن‌های خود را در غیاب یک قانون ملی حاکم بر سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز عراق، به تصویب رسانده است. منطقه کردستان به رغم ثروت نفتی، شرایط اقتصادی دشواری دارد که علت آن سقوط قیمت نفت و افزایش هزینه های نظامی به منظور تامین نیازهای جنگ با گروه داعش است. نیروهای کرد «پیشمرگان» هم پیمان اصلی ائتلاف بین المللی به فرماندهی آمریکا علیه گروه داعش محسوب می‌شوند و این نیروها با حمایت ائتلاف آمریکا توانستند داعش را در مناطق مرزی کردستان شکست دهند. کارشناسان تاکید دارند تشکیل کشور کردستان عراق بیش از آنکه به واقعیت تبدیل شود یک رویا باقی خواهد ماند و جدایی کامل بین بغداد و اربیل موضوعی است که دست کم در شرایط کنونی و حتی در درازمدت به علت برخورد منافع و پیچیدگی مساله مرزها و نفت و گذرگاهها و دیگر مسائل، تقریبا غیرممکن است. از اینرو پیش بینی می شود مذاکرات بعد از اعلام نتایج همه پرسی ماهها و حتی سالها طول بکشد تا راه حلی برای این روند سیاسی پیچیده پیدا شود. شرایط منطقه ای و بین المللی برای استقلال کردستان مساعد نیست و به نظر می رسد که هدف بارزانی و اقلیم کردستان، اجرای بی کم و کاست خودمختاری و کسب همه حقوق اقتصادی و سیاسی است که این خودمختاری به همراه دارد. چشم انداز نشان می دهد که اقلیم کردستان عراق، می تواند به رقیب نفتی آینده ایران تبدیل شود. از اینروست که مقامات نفتی کشور نباید بی‌توجه و غافل از تحولات حوزه انرژی اقلیم کردستان باشند، زیرا توسعه گسترده اقلیم در این حوزه ممکن است بازار انرژی ایران را در ترکیه به تنگنا آورد، هرچند ترکیه تا زمانی که با این شتاب در مسیر توسعه صنعتی قدم برمی‌دارد نیازش به انرژی و واردات آن افزوده خواهد شد، اما وجود رقیبی همچون اقلیم برای ایران اگر هم بازار ایران را به تنگنا درنیاورد، قدرت چانه‌زنی ایران را در مسیر تعیین قیمت و ارزش انرژی صادراتی تخفیف خواهد داد. فاتیما رضایی/نفت ما
ارسال نظر
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی


اکسیداسیون کاتالیزوری، روشی در حال تکامل جهت گوگرد زدایی
ساسان طالب نژاد/دکتری مهندسی شیمی و کارشناس توسعه کسب و کار در حوزه پتروشیمی و‌پالایش
پتروشیمی صنعت بی سردار!
عبدالرسول دشتی