عبدالله انتظام کیست؟+عکس

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ،عبدالله انتظام در سال 1274ش، در تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در مدرس اقدسیه و تحصیلات متوسطه را در دبیرستان ایران و آلمان در تهران به پایان رسانید و زبانهای آلمانی، انگلیسی و فرانسوی را فرا گرفت و برای ادام تحصیلات عالیه رهسپار آمریکا شد و در دانشگاه لاسال به تحصیلات خود در رشته علوم سیاسی ادامه داد. عبدالله انتظام وزیری پس از بازگشت به تهران در سال 1297ش، به استخدام وزارت امور خارجه در آمد. ابتدا به کارآموزی، در ادار سوم سیاسی وزارت امور خارجه پرداخت. مدّتی هم به عضویت ادارات مرکزی وزارت امور خارجه در آمد. سپس نایب سوم در سفارتخانه های لاهه و واشنگتن شد. پس از بازگشت از مأموریت خویش، مدیر دفتر کل سیاسی وزارت امور خارجه گردید و بعد به سِمت نایب اول در سفارتخانه های ورشو و بِرن-سوئیس- و سرانجام به شارژدافری(کارداری) سفارت بِرن منصوب گردید. همچنین در مدّتی که نمایند ایران در جامع ملل متحد در ژنو بود، سِمت مدیریت دایر اطلاعات وزارت امور خارجه ایران و ریاست ادار سوم سیاسی آن وزارتخانه را عهده دار بود. انتظام وزیری در سال 1315ش، به عنوان کنسول ایران در پراگ برگزیده شد. از اردیبهشت 1317 تا آذرماه 1319ش، به عنوان کاردار ایران در سوئیس مشغول به کار بود. در سال 1321ش، به عنوان وزیر بهداری در دولت قوام السلطنه انتخاب شد. در فروردین ماه 1325ش، یعنی یک سال پس از پایان جنگ جهانی دوم (1945-1939م/ 1324-1318ش)، با سِمت وزیر مختاری، سرکنسول ایران در اشتوتکارت شد و به عنوان نماینده ایران نزد شورای عالی متفقین انتخاب گردید و تا مردادماه 1330ش، در این سمت بود. انتظام وزیری در کابینه اول حسین علاء انتظام وزیری، در کابینه اول حسین علاء، به مدّت یک ماه از فروردین تا اردیبهشت 1330ش ، برای بار سوم، وزیر امور خارجه شد. سپس با سقوط کابین حسین علاء، با سِمت مشاور عالی سیاسی و نایب نخست وزیر به فعالیت خویش ادامه داد. با وقوع کودتای 28 مرداد 1332ش، و سرنگونی دولت مصدق و روی کار آمدن کابین کودتا کابینه سپهبد فضل الله زاهدی در 20 شهریور 1332ش، به سِمت وزیر امور خارج این کابینه انتخاب شد و تا فروردین 1334ش، در این سمت بود. انتظام وزیری، در سال 1336ش، با فوت مرتضی قلی خان بیات (سهام السلطان) که رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت ملّی نفت ایران بود به جانشینی او انتخاب شد و تا سال 1342ش، در این سمت باقی ماند. ریاست شرکت ملی نفت ایران روز 15 خرداد سال 1342ش، منزل امام خمینی(ره) محاصره شد و ایشان دستگیر و بازداشت شدند. به دنبال انتشار این خبر، مردم تظاهرات و اعتراضات وسیعی برپا کردند که توسط نیروهای گارد شاهنشاهی سرکوب شدند. انتظام، در آن زمان رئیس شرکت ملّی نفت ایران بود، در جلسه ای که در دفتر حسین علاء وزیر دربار تشکیل شده بود از رفتار و عملکرد محمّدرضا شاه انتقاد نمود و درباره عواقب تندرویهای اسدالله علم نخست وزیر وقت و رویارویی با روحانیت به شاه هشدار داد و شاه را از این گونه اقدامات برحذر داشت. مراتب، توسط سپهبد یزدان پناه به شاه گزارش شد و شاه از اینکه عده ای از رجال مملکت به خود جرئت داده اند که از روش حکومت وی انتقاد کنند خشمگین شد. به دنبال این واقعه، محمدرضا شاه، دستور برکناری حسین علاء از وزارت دربار و انتظام وزیری را از ریاست شرکت ملی نفت ایران صادر کرد. عبدالله انتظام، از زمانی که از ریاست شرکت ملی نفت بر کنار شد به مدت پانزده سال خانه نشین گشت و در این مدّت با مطالعه و خواندن کتاب روزگار را سپری می نمود و هفته ای یک بار دوستان درویش وی به دیدار او می آمدند. وی سالها از صحن سیاست به دور بود و چون به لحاظ معیشت در سختی و تنگنا بود، در منزل خویش یک کارگاه آهنگری و پنجره سازی کوچک برپا کرده بود و ضمن رفع مخارج خویش، به کودکان بی بضاعت، کارهای مربوط به آهنگری را یاد می داد عبدالله انتظام وزیری، از افراد مؤثر در لژ فراماسونری بود که در لژهای وفا و صفا فعالیت می کرد و حتی لقب استاد بزرگ هم به وی اعطا شد. تا قبل از تشکیل لژ ستاره سحر که اولین لژ منظم و شناخته شد تابع فراماسونری آلمان به شمار می آمد، فراماسونهای سرشناس ایرانی که در آلمان به فراماسونری پیوسته بودند لژی به نام مهر تشکیل دادند و عبدالله انتظام هم یکی از اعضای مؤسس لژ آلمانی مهر و لژ مستقل ملّی ایران بود. لژ «مستقل ملّی ایران» لژی مبنی بر اتحاد تمام لژهای فراماسونری ایران و عدم الحاق آنها با فراماسونریهای جهان بود. دیپلماتی درویش مسلک و صوفی منش انتظام دیپلماتی درویش مسلک و صوفی منش بود. به عبارتی دیگر وی مقام دیپلماتیک را با روحی درویشی در هم آمیخته بود. وی مشرب تصوف داشت و حتی خانه اش را هم شبیه خانقاه در آورده بود. انتظام مدتی ریاست «انجمن اخوت» را هم برعهده داشت. انتظام در زمینه های مربوط به شعر و ادب فارسی مطالعه داشت. وی کتاب سرنوشت بشر اثر «پیر لوکنت دونوئی» را برای اولین بار ترجمه و منتشر کرد که بارها چاپ شد. از دیگر نوشته های او سلسله مقالات «نظری تازه به تصوف و عرفان» است که با امضای «لا أدری» در مجله وحید منتشر می شد. انتظام در دوران جوانی با چند تن از دوستان نزدیک خود مجله ای را به نام عهد ترقی که بیشتر در زمینه مباحث علمی و اجتماعی بود منتشر نمود. ابتکارات انتظام عبدالله انتظام، زمانی که بار دوم در منصب وزارت امور خارجه قرار داشت، به کارمندانی که در سفارتخانه ها در دیگر کشورها در حال انجام مأموریت خویش بودند اعلام می کرد که راجع به مسائل سیاسی، اقتصادی و ژئوپولیتیک کشور محل مأموریت خود، گزارشاتی تهیه کنند. انتظام تهی این گزارشها را شرط ارتقای کارمندان وزارت امور خارجه، به مقام بالاتر قرار داده بود. این اقدام از جمله ابتکارات انتظام به شمار می رفت و سبب می شد که هر کدام از سفیران و کارمندان ایرانی که به خارج از کشور برای انجام مأموریت می روند ضمن اینکه از وضعیت سیاسی کادر وزارت خارجه محل مأموریت خود مطلع می شوند، در انجام کارهایی که به آنها محوّل می شود، بهتر بتوانند به نفع کشور و مصلحت مردم تصمیم گیری و اقدام نمایند. انتظام، همواره به طرز برخورد شایسته و رفتار صحیح کارمندان وزارت امور خارجه با مراجعه کنندگان تأکید می کرد و می گفت نحوه رفتار و عملکرد کارمندان وزارت امور خارجه از هر نظر باید برای سایر کارمندان دولت نمونه و سرمشق باشد. برقراری احیای روابط سیاسی ایران و انگلیس از اقدامات عبدالله انتظام در دوران وزارت امور خارجه، در زمان نخست وزیری سپهبد زاهدی، برقراری احیای روابط سیاسی ایران و انگلیس بود. وی در کمیسیون قرارداد کنسرسیوم بین المللی نفت قرارداد فروش نفت و گاز نیز عضویت داشت. در زمان نخست وزیری حسین علاء قرار شد ایران وارد پیمان بغداد شود. اما عده ای از رجال سیاسی آن زمان از جمله عبدالله انتظام وزیر امور خارجه وقت، با این کار موافق نبودند و از «سیاست بی طرفی» جانبداری می نمودند و تا روزی که وزیر امور خارجه کابینه حسین علاء بود، زیر بار امضای این پیمان نرفت. انتظام، انعقاد چنین پیمانی را موجب تحریکات شدید شوروی بر ضد ایران می دانست و چون زیر بار امضای الحاق ایران به پیمان بغداد نرفت، از سِمت وزارت امور خارجه برکنار شد. حل و فصل اختلافات مرزی و مالی با دولت شوروی یکی از اقدامات انتظام، حل و فصل اختلافات مرزی و مالی با دولت شوروی بود که سرانجام باعث برگرداندن یازده تُن طلای ایران و از همه مهّم تر تثبیت خط مرزی بین دو دولت ایران و شوروی شد. سیاست دولت شوروی پس از کودتای 28 مرداد، به این گونه بود که از خود چهره ای جدید نشان دهد؛ در همین راستا، یازده تن طلای ایران را که سالها از دادن آن خودداری کرده بود به دولت ایران پس داد. نپذیرفتن مقام نخست وزیری محمدرضا شاه، در سال 1357ش، که خطر سقوط سلطنت خویش را احساس می کرد، از انتظام خواست که مقام نخست وزیری را بپذیرد اما وی قبول نکرد. در روزهای آخر 1357ش، شاه، انتظام را بعد از فرار هوشنگ انصاری، دوباره در رأس شرکت ملی نفت قرار داد که دیگر کاری از وی ساخته نبود. انتظام در هنگام فرار شاه از ایران از اعضای شورای سلطنت بود. انتظام بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بار دیگر خانه نشین شد و خانه او در کوچه ای جنب میدان 24 اسفند میدان انقلاب فعلی محل تجمع برکنارشدگان از عرص سیاسی بود. سرانجام عبدالله انتظام در دوم فروردین ماه 1362ش در سن 88 سالگی در تهران درگذشت.

عبدالله انتظام وزیر امور خارجه نفر دوم از بالا سمت چپ، به همراه دکتر علی امینی وزیر دارایی نفر دوم از سمت راست و سپهبد زاهدی نخست وزیر نفر سوم از سمت راست