خط لوله؛ مطلوب‌ترین روش صادراتی گاز ایران

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ،با توجه به افزایش تولید گاز کشـور ناشـی از بهره‌برداری از فازهای میدان گازی پارس جنوبی و توسعه دیگر میادین گازی کشور، به نظر می‌رسد در سال‌های آتی کشور با مازاد گاز مواجه باشد؛ بنابراین در حال حاضـر ضـروری اسـت جوانـب و تبعـات، صادرات گاز به هریک از دو روش ال.ان.جی و خط لوله مورد ارزیابی دقیق کارشناسـی قـرار گیـرد تـا بتوان منافع ملی کشور را حداکثر نمود. در گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس تهیه‌کرده است ابتدا یک تحلیل اقتصادی از روش‌های صـادرات گاز بر مبنای هزینه‌های هر روش انجام‌شده است. در ادامه با توجه به تفـاوت قیمـت گـاز در بازارهـای مختلف، سود خالص حاصل از صادرات این منبـع انـرژی بـه هـر یـک از مقاصـد صـادراتی محاسـبه و اقتصادی‌ترین گزینه‌های صادرات گاز ایران تعیین‌شده است. در ادامه تبعات ژئوپلیتیکی صـادرات گـاز به هر یک از دو روش ال.ان.جی و خط لوله مورد ارزیابی قرارگرفته است. در ایـن قسـمت دو موضـوع «جهانی‌شدن بازار گاز» و آثار آن برطرف تقاضـا و طـرف عرضـه و همچنین «اثرگـذاری بـر معـادلات سیاسـی منطقه» به‌وسیله ابزار صادرات گاز بررسی‌شده است. به‌عنوان جمع‌بندی با توجه به تحلیل اقتصـادی و ژئوپلیتیک صادرات گاز به دو روش ال.ان.جـی و خـط لولـه، در شـرایط کنـونی، مطلوب‌ترین گزینـه صادراتی گاز ایران، صادرات گاز به روش خط لولـه بـه بـازار کشـورهای منطقـه خواهـد بـود. بنـابراین ضروری است راهبرد کشور در حوزه صادرات گاز به نحوی اتخاذ شود که با افزایش تجـارت (صادرات و واردات) گاز با کشورهای منطقه به «هاب انرژی» منطقه تبدیل شود. گاز: آینده جهان انرژی بر اساس پیش‌بینی‌های مراکز معتبر بین‌المللی، گاز طبیعی موثرترین نقش را در آینده انرژی جهان ایفا خواهد کرد. ازآنجاکه ایران دارای بزرگ‌ترین ذخایر گاز طبیعی جهان است، این منبع انرژی می‌تواند به‌عنوان مزیت اصلی ایران در عرصه داخلی و بین‌المللی موردتوجه قرار گیرد. در این میان یکی از گزینه‌های پیش روی کشور برای تخصیص گاز طبیعی، صادرات این منبع انرژی است. از دیگر سو با توجه به اینکه صادرات گاز علاوه بر منافع اقتصادی، دارای منافع سیاسی-امنیتی فراوانی برای کشور است، تعیین مقاصد و روش صادراتی گاز، همواره یکی از مسائل اصلی پیش روی حوزه انرژی کشور بوده است. هدف اصلی این گزارش مقایسه بین دو روش اصلی صادرات گاز (خط لوله و ال.ان.جی) بر مبنای تحلیل اقتصادی و ژئوپلیتیک و تعیین مطلوب‌ترین روش صادراتی برای ایران است. باوجوداین به دلیل وابستگی بین روش صادراتی و بازارهای هدف صادرات گاز، به‌طور ضمنی بازارهای مطلوب برای صادرات گاز ایران نیز ارزیابی و تعیین خواهند شد. مطلوبیت اقتصادی استفاده داخلی از گاز به‌منظور تعیین اقتصادی‌ترین بازارهای صادراتی گاز ایران، ابتـدا هزینـه صـادرات گاز به دو روش خط لوله و ال.ان.جی برحسب مسافت هر بازار محاسبه‌شده اسـت. بـر ایـن مبنـا نقطـه سربه‌سر هزینه‌های این دو روش 4000 کیلومتر به‌دست‌آمده است. ازآنجاکه بازار گاز طبیعی یـک بـازار منطقه‌ای است؛ قیمت گاز طبیعی در بازارهای مختلف تفاوت زیادی دارد؛ بنابراین نقطه سربه‌سر هزینه‌ها نمی‌تواند معیار مناسبی برای تعیین اقتصادی‌ترین گزینه‌های صادرات گاز را مشخص کند. بر ایـن اسـاس بایستی با کسر هزینه صادرات گاز به دو روش خط لوله و ال.ان.جی از قیمت گاز در هر بازار، سود خـالص حاصل از صادرات گاز به هر مقصد صادراتی تعیین شود. حال با مقایسه سـود خـالص حاصـل از صـادرات گاز به مقاصد مختلف، می‌توان اقتصادی‌ترین گزینه‌های صادرات گاز ایران را تعیین کرد. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نتایج نشان می‌دهد اولاً صادرات گاز نسبت به صادرات نفت دارای سود پایین‌تری است؛ چراکـه صادرات گاز (به هر دو روش خط لوله و ال.ان.جی) نسبت به صادرات نفـت فرآیند هزینـه‌بـری اسـت؛ بنابراین در مقایسه صادرات نفت و گاز، صادرات نفت اولویت دارد؛ لذا به‌طورکلی هرچه گـاز در داخـل کشور به مصارف مختلف انرژی برسد مطلوبیت بیشتری دارد. ثانیاً اقتصادی‌ترین گزینه صادراتی ایـران، صادرات گاز به روش خط لوله به بازار منطقه به دلیل نزدیکی جغرافیایی و درنتیجه کاهش هزینه‌های صادرات است. پس‌ازآن صادرات به روش ال.ان.جی به شرق آسیا به دلیل قیمت‌های بـالای خریـد گـاز در این منطقه ارجحیت دارد. ثالثاً صادرات گاز به اروپا در قیمت‌های فعلی نفت اقتصـادی نیسـت و در قیمت‌های بالای نفت نیز نسبت به دیگر گزینه‌ها دارای کمترین منافع اقتصادی است. شک گیری بازار جهانی به نفع تولیدکنندگان گاز نیست در ادامه گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تبعات ژئوپلیتیکی هر دو روش صادرات گاز بررسی‌شده است. بر این اساس استفاده از هر یک از دو روش خـط لولـه و ال.ان.جـی بـرای صـادرات گـاز، تبعات ژئوپلیتیکی خاصی را به دنبال دارد که در سطح تعیین راهبرد صادراتی برای کشوری بـا ظرفیت صادراتی ایران، بسیار حائز اهمیت است. به‌طورکلی صـادرات گـاز بـه روش خـط لولـه باعث حفظ و تقویت ساختار «منطقه‌ای» بازار گاز و در مقابل، افزایش صادرات ال.ان.جـی موجـب «جهانی‌شدن» بازار گاز می‌شود. جهانی‌شدن بازار گاز به‌نوبه خود تبعاتی را در سـمت عرضـه و تقاضـای ایـن منبـع انرژی به دنبال دارد؛ به‌نحوی‌که این موضوع موجب تامین پایدار گاز (تامین امنیـت انـرژی) برای کشورهای طرف تقاضا و کاهش قیمت گاز در سطح جهان می‌شود؛ بنابراین افزایش تجارت بـه روش ال.ان.جی و به‌تبع آن جهانی‌شدن بازار گاز یک راهبرد مطلوب برای کشورهای طرف تقاضا است. با توجه به اینکه عمده کشورهای طرف تقاضا متحدان استراتژیک آمریکا هستند؛ آمریکا نیـز به‌شدت از جهانی‌شدن بازار گاز حمایت می‌کند و خود نیز به دنبال ورود به جمع صادرکنندگان ال.ان.جـی بـرای ایجاد یک منبع تامین پایدار این محصول برای متحدان خود در اروپا و شرق آسیا است. این در حالی است که افزایش تجارت ال.ان.جی در سمت عرضه اثرات معکوس بـه دنبـال خواهـد داشت، به‌نحوی‌که علاوه بر کاهش قیمت گاز صادراتی، باعث می‌شود امنیت عرضه و درنتیجه قـدرت سیاسی این کشورها در تعامل با واردکنندگان گاز با چـالش جـدی مواجـه شـود. یکـی از تبعـات ایـن موضوع به‌ویژه برای کشوری با مختصات سیاسی ایران، افزایش احتمال اعمال تحریم بـر صـادرات گـاز (به روش ال.ان.جی) است. فارغ از بحث جهانی‌شدن بازار گاز، با توجه به موقعیت استراتژیک ایران در منطقـه، تجـارت (صادرات و واردات) گاز با کشورهای منطقه می‌تواند موجب شکل‌گیری یـک بـازار موثر منطقه‌ای بـه محوریت ایران شود. این موضوع علاوه بر ایجاد وابستگی متقابل انرژی بـا کشـورهای منطقـه و تقویـت امنیت ملی کشور، موجب اثرگذاری ایران بر قیمت‌گذاری این بـازار و درنتیجه حداکثر کردن منـافع اقتصادی کشور می‌شود. با توجه به تحلیل اقتصادی و ژئوپلیتیکی ارائه‌شده در این گزارش، می‌توان گفـت ضروری است راهبرد صادراتی گاز کشور، تبدیل‌شدن به «هاب انرژی» منطقه ‌ باشـد. راهکـار دسـتیابی این هدف، واردات حداکثری گاز از کشورهای ترکمنستان و آذربایجان و صـادرات آن بـه کشورهای منطقه (کشورهای حوزه خلیج‌فارس، پاکستان، هند، عراق و ترکیه) به روش خط لوله است. همچنین در حال حاضر و با شرایط کنونی، به‌جز تکمیل طرح ایران ال.ان.جی، صـادرات گـاز بـه روش ال.ان.جـی برای کشور توصیه نمی‌شود. منبع: روزنامه همدلی