عدم ازدیاد برداشت باعث بر باد رفتن ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه کشور می شود

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، هرچه به قدمت میدان‌های نفتی اضافه می‌شود برداشت نفت از آنها با چالش بیشتری روبه‌رو می‌شود؛ چالشی که اگر برطرف نشود، میلیاردها دلار سرمایه در زیرزمین کشور مدفون و یا با خاک یکسان شده یا نصیب کشورهای همسایه می‌شود. یکی از اولویت‌های مهم صنعت نفت در دوره‌های مختلف همواره «ازدیاد برداشت» از میدان‌ها نفتی بوده است، موضوعی که هرچند از اهمیت بالایی برخوردار بوده و بالا رفتن سن مخازن نفتی روز به روز بر اهمیت آن می‌افزاید، اما شواهد و قرائن حاکی از آن است که تا مرحله اجرایی و عملیاتی این موضوع در کشور ما، همچنان راهی طولانی در پیش است. ازدیاد برداشت نفت به مجموعه روش‌ها و فرآیندهایی گفته می‌شود که در آن با استفاده از انرژی یا مواد خارج از میدان نفتی، میزان نفت خامی را که استخراج آنها با روش‌های معمولی امکان‌پذیر نبوده یا تولید آن اقتصادی و مقرون به صرفه نیست، استخراج و مورد بهره‌برداری قرار می‌دهند. از آنجایی که عمر بیشتر مخازن نفتی دنیا به نیمه دوم خود رسیده است و ایران نیز با سابقه بیش از ۱۰۰ ساله صنعت نفت از این قاعده مستثنی نیست، میزان برداشت نفت از آنها به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته، به همین دلیل شرکت‌های نفتی از روش‌های ازدیاد برداشت با بکارگیری فناوری‌های جدید برای بهره‌وری بیشتر در برداشت از ذخایر نفتی استفاده می‌کنند. بعد از اینکه دامنه اهمیت ازدیاد برداشت از میدان‌ها نفتی در ایران هم گسترده شد، طرح افزایش یک درصدی ضریب بازیافت در مخازن هیدروکربوری در مدیریت شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب در اوایل سال ۱۳۹۱ به وزارت نفت ارائه شد. در قالب قانون برنامه ۵ ساله پنجم توسعه کشور، وزارت نفت موظف به ارائه برنامه جامع صیانتی و ازدیاد برداشت از مخازن هیدروکربوری به منظور افزایش ضریب بازیافت مخازن کشور شده بود؛ وظیفه‌ای که براساس گفته مسئولان نفتی، ایران نتوانسته به آن جامه عمل بپوشاند. با روی کار آمدن دولت یازدهم، ازدیاد برداشت باز هم به عنوان یک هدف مهم و ملی موردتوجه دولت قرار گرفت و زنگنه، وزیر نفت کشورمان از زمانی که سکان وزارت را بر عهده گرفت مدام بر اهمیت افزایش ضریب بازیافت از میدان‌ها تاکید کرده و چندی پیش گفت: «امیدوارم ازدیاد برداشت به یک خواست ملی بدل شود». وی محور و هدف اصلی صنعت نفت در اجرای قراردادهای جدید نفتی را ازدیاد برداشت از مخازن عنوان کرد. وی میدان‌های مشترک و افزایش بازیافت نفت از میدان‌ها را به عنوان دو حوزه مهم کاری وزارت نفت اعلام کرده و توضیح داده بود اگر ازدیاد برداشت در زمان مقرر انجام نشود، این ثروت زیرزمینی از دست می‌رود. اهمیت میدان مشترک از این حیث است که تاخیر در برداشت، برداشت بیشتر طرف مقابل و از دست رفتن منافع ما را به همراه دارد. به گفته وزیر حدود ۸۳۰ میلیارد بشکه نفت کشف شده در ایران وجود دارد که یک درصد افزایش ضریب بازیافت آن، به افزایش ۸میلیارد و ۳۰۰ میلیون بشکه‌ای برداشت نفت منجر می‌شود. همسایگان از ایران پیشی گرفتند درحالی که اهمیت ازدیاد برداشت در ایران در حد صحبت و تذکر مانده، به نظر می‌رسد همسایگان کشورمان که در بسیاری از میدان‌های نفتی با ما مشترک هستند کم‌کم گوی سبقت را در این زمینه از ایران می‌ربایند. در این زمینه، براساس گفته علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، عراق که از کشورهای رقیب ایران در چند میدان مشترک به شمار می‌رود، برای افزایش ظرفیت تولید نفت خود برنامه‌های بسیاری دارد و می‌تواند تولید روزانه خود را در آینده‌ای نزدیک به ۶ میلیون بشکه برساند. به گفته وی باید یک درصد ضریب برداشت را افزایش می‌دادیم اما در دوره‌های قبل موفق به این کار نشدیم. برای افزایش برداشت باید با EOR و IOR در قالب قراردادهای جدید به یک میلیون بشکه برسیم. همچنین غلامرضا منوچهری، معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران بر ضرورت افزایش ضریب بازیافت از مخازن نفتی کشور تاکید کرده و گفته بود ضریب بازیافت ۵،۵ تا ۶ درصدی در میدان‌های بزرگی مانند آزادگان و یادآوران برای این شرکت قابل قبول نیست. وی متوسط ضریب بازیافت میدان‌های نفتی ایران را بین ۲۵ تا ۲۷ درصد عنوان و اظهار کرده بود این رقم در ایران نسبت به دیگر کشورها پایین‌تر است و از آنجا که هر یک درصد افزایش ضریب بازیافت صدها میلیارد دلار برای کشور درآمدزایی می‌کند، بنابراین این مهم باید به طور جدی در دستور کار قرار گیرد. ۹۳درصد نفت آزادگان از دست می‌رود اهمیت افزایش ضریب بازیافت درحالی همواره مورد تاکید قرار گرفته که وزیر نفت در جدیدترین اظهارات خود در این باره از بر باد رفتن بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه کشور درصورت اقدام نکردن در زمینه ازدیاد برداشت خبر داد. زنگنه مهم‌ترین چالش بخش بالادستی صنعت نفت ایران را که در دنیا نیز به آن پرداخته می‌شود افزایش بازیافت از میدان نفتی عنوان کرده و گفته بود برای مثال میدانی مانند آزادگان وجود دارد که حدود ۳۴ میلیارد بشکه نفت در آن کشف شده، اما برآوردهایی که می‌شود نشان می‌دهد ۹۳ درصد این نفت زیر زمین می‌ماند و فقط ۷ درصد را می‌توانیم با این روش‌های کنونی استخراج کنیم یعنی ۹۳ درصد آن از دست می‌رود یا با هزینه‌های بسیار بالا باید آن را برداشت کنیم. وی بر این موضوع که ایران در زمینه افزایش ضریب بازیافت موفق نبوده است تاکید کرده و ادامه داده بود این عدم موفقیت دلایل مختلفی دارد که بخشی از آن شعار دادن است. ضریب بازیافت میدان‌ها نفتی در ایران حدود ۳۰ درصد است که باید افزایش پیدا کند. همسایه‌ها بیشتر از ما برداشت می‌کنند. شک نکنید رقم ازدیاد برداشت از میدان‌ها نفتی باید بالا برود و بالا هم می‌رود؛ اکنون میدان‌های آزادگان و یادآوران که ضریب بازیافت آن ۶ تا ۷ درصد است خیلی‌ها می‌گویند می‌تواند به بالای ۲۰ درصد هم برسد. البته در برخی میدان‌های ایران ضریب بازیافت بالای ۵۰ درصد و در بیشتر مخازن زیر ۲۰ درصد است که می‌توان با فناوری‌های نو این رقم را بالا برد. زنگنه درباره اینکه میانگین جهانی ضریب بازیافت چه رقمی است، توضیح داده است که نمی‌توان میانگین جهانی برای ضریب برداشت در نظر گرفت زیرا ضریب برداشت هر میدان تابع مشخصات سنگ مخزن و خیلی از مسائل دیگر مربوط به مخزن است اما به‌هرحال همسایگان‌مان از ما بیشتر برداشت می‌کنند. یک درصد افزایش ضریب بازیافت برابر با ۳۵۰میلیارد دلار درآمد استفاده از برترین فناوری‌های روز، رشد فناوری شرکت‌های داخلی، تقویت بخش پژوهشی دانشگاه‌ها، تاسیس شرکت‌ها و نهادهای لازم، ارتقا و حفظ تعامل با فناوری‌های روز دنیا از جمله پیشنهادهای وزیر نفت برای افزایش ضریب بازیافت از میدان‌ها نفتی است. به گفته زنگنه برداشت صیانتی ایران خوب نبوده است و افزایش بازیافت قابل ملاحظه‌ای نداشتیم. همیشه در برنامه‌های توسعه‌ای هدف‌گذاری کردیم که سالانه یک واحد درصد افزایش بازیافت داشته باشیم که این مورد زیاد تحقق نیافته است. افزایش بازیافت بیش از سرمایه‌گذاری نیازمند فناوری است و باید در این راه تلاش کرد زیرا این سرمایه‌گذاری اشتغال، ثروت و توانمندی ملی ایجاد می‌کند، اگر تولید ما با همسایگان توازن نداشته باشد این نبود توازن فقط در حوزه اقتصاد نمی‌ماند و در بقیه بخش‌ها هم خود را نشان می‌دهد. وی میزان ذخایر نفت درجای ایران را ۷۰۰ میلیارد بشکه عنوان کرده و گفته بود یک درصد افزایش برداشت این میزان برابر با ۷ میلیارد بشکه برداشت است که با قیمت‌های کنونی نفت، ۳۵۰ میلیارد دلار درآمد اضافه را برای کشور به همراه خواهد داشت.