ردپای متهم ردیف نخست آلودگی هوا در پمپ بنزین‌ها

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، متهم ردیف نخست گاه با افزایش ثروت پیدا و پنهان (افزایش آلودگی هوا) خود موجب تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها هم می‌شود و نه‌تنها به جرم بیمار کردن شهروندان محاکمه نمی‌شود بلکه موجب می‌شود شهروندان تن به طرح‌هایی چون زوج و فرد، طرح ترافیک و چیز‌هایی از این قبیل دهند تا آلودگی ایجاد شده از بنزین اندکی کاهش یابد. متهم ردیف اول همواره مدعی است که افزایش میزان خودرو وترافیک مهمترین دلیل بالارفتن میزان آلودگی هوا است بنابراین مدیریت شهری باید مسئولیت این مساله را بر عهده بگیرید. اما این در حالی است که کار شناسان معتقدند تنها با اجرای طرح‌های ترافیکی نمی‌توان این مشکل را حل کرد چراکه شهروندان مجبور خواهند شد برای رسیدن به محل کار یا خانه از موتور سیکلت که به مراتب میزان آلایندگی بالاتری به نسبت خودرو دارند، استفاده کنند جرم این متهم تنها آلودگی هوا نیست، داستان تازه از جایی شروع می‌شود که این متهم ردیف یک در باک ماشین‌ها هزار و یک مشکل را برای راننده ایجاد می‌کند؛ علی که خود کارمند است می‌گوید: بنزین مصرفی سوخت خوبی نیست و به نظر نمی‌رسد با استاندارد‌هایی که گفته می‌شود مطابقت داشته باشد. او می‌گوید این بنزین با رنو خوب کار می‌کند اما به ماشین‌هایی که برای یورو4 ساخته شده آسیب می‌زند و موجب می‌شود که سال به آخر نرسیده فیلتر موتور خراب شود. به نظر می رسد وجود سلفور نه تنها موجب بوی بد بنزین می شود فرایند خوردگی را نیز در پی دارد، همچنین لایه روبی نشدن تانکر های حمل بنزین و نیز جایگاهها از دیگر عواملی است که می تواند موجب گرفتگی فیلتر و افزایش الودگی هوا شود. اما جرایم این متهم به اینجا هم حتی ختم نمی‌شود و تازه وقتی مدتی در مخزن باقی می‌ماند عدد اکتانش نیز پایین می‌آید. این ماده که ایزومرهای بوتان است نه تنها موجب افزایش تبخیر می‌شود بلکه با قرار گرفتن در قسمت فوقانی جو مانع بارندگی‌های فصلی می‌شود و این گونه می‌شود که تهران با کم‌آبی هم روبه‌رو می‌شود. از جرایم دیگر این متهم تولید بی کیفیت آن و استفاده از افزودنیهایی برای افزایش عدد اکتان است که امروزه غیر مجاز خوانده می شوند.گرچه بنزین کنونی مدعی است سرب ندارد اما با مراجعه به جایگاهها و ملاحظه بنزین بدون سرب از معمولی این حقیقت هویدا می شود که تفاوتهای فاحشی باید در تولید این دو بنزین وجود داشته باشد که البته هیچ کدامشان به گفته کارشناسان عدد اکتان بالای 88 ندارند و هردو نوع نیز بوی بد و آزار دهنده ای را به دلیل عدم تصفیه سلفور از خود متساعد می کنند. مهم این است آنچه امروز از دایره تولید در جهان خارج شده هنوز در تولید بنزین داخلی مورد استفاده قرا می گیرد. ام‌تی‌بی‌ای یکی از افزودنی‌های مجاز به بنزین ام تی بی‌ای است که همانند سرب و ایزومرهای بوتان آثار زیست‌محیطی مخربی دارد و بر سلامتی انسان تاثیر سوء دارد. این ماده که البته به میزان 18 تا 25 واحد به بنزین افزوده می‌شود از دید برخی کارشناسان در ایران به بیشترین میزان از آن استفاده می‌شود. متیل ترت- بوتیل اتر (MTBE) یک ماده آلی اکسیژن‌دار به فرمول CH3(3COCH3) است. مایعی است فرار، اشتعال‌پذیر، بی‌رنگ و قابل حل در آب و به‌طور خفیفی نیز بوی نعنا می‌دهد. MTBE برای افزایش عدد اکتان امروزه در ایران و برخی کشورهای دیگر به بنزین بدون سرب افزوده می‌شود. متانول که خود از اجزای اصلی به‌وجودآورنده MTBE است بیشتر از گاز طبیعی و دیگر محصولات نفتی به‌دست می‌آید. پس از کنار گذاشتن تترا اتیل سرب در کشور از روش اکسیژن‌دار کردن بنزین از طریق افزودن MTBE استفاده می‌شود. در ابتدای انتخاب و استفاده از این ماده در سوخت، مزایای زیست‌محیطی آن مورد توجه بود ولی اکنون پس از گذشت چند سال از مصرف آن در دنیا مشخص شده است که MTBE دارای امکان تاثیرات سوء روی انسان بوده و دارای ظرفیت آلودگی محیط‌زیست است. MTBE مقاومت زیادی به تخریب زیستی دارد و دارای نیمه عمر و حلالیت بالایی در آب بوده و بسیار متحرک است به همین دلیل در شرایط طبیعی این ماده می‌تواند تا فواصل طولانی همراه با آب منتقل شود و همچنین با تجمع در آب‌های زیر‌زمینی و در‌نهایت استفاده در شرب و کشاورزی می‌تواند با تهدید سلامتی انسان و طبیعت باعث معضلات زیست‌محیطی شود. با توجه به مصرف گسترده MTBE در ایران و هزینه بسیار بالای تصفیه و خارج کردن MTBE از سیستم آب‌رسانی، قبل از آنکه این ماده به معضل زیست‌محیطی در کشور تبدیل شود باید راهکارهای مناسبی برای آن اندیشید. سازمان US-EPA در سال ١۹۹۷ اعلام کرده است که وجود ۴٠- ٢٠ قسمت در بیلیون (ppb) از این ماده در آب شرب منجر به آثار منفی در سلامت اشخاص خواهد شد. این ماده در دهه 80 و 90 میلادی به دلیل بالابردن عدد اکتان و کاهش خروج دی اکسید کربن از اگزوز ماشین‌ها مورد توجه قرار گرفت که بعدها با تحقیقات دانشمندان مشخص شد که آثار مخربی حتی بر آب‌های زیر‌‌زمینی دارد. خرابی موتورها با سوخت بی‌کیفیت در جایگاه سوخت سهروردی از خانمی که خود را زهرا معرفی می‌کند می‌پرسم که آیا از سوختی که در اختیارش گذاشته می‌شود راضی است؟ که پاسخ می‌دهد: وقتی پس از مدتی موتور ماشینم با مشکل روبه‌رو می‌شود مشخص است که یکی از دلایل آن سوخت بی‌کیفیت است. کاتالیست هایی برای کاهش آلودگی کارشناسان وجود کاتالیست(کنورتور)را یک ابزار تصفیه‌کننده در خودرو که ۹۰درصد گازهای سمی (منوکسید کربن،اکسیدهای نیتروژن‌دار) را بی‌اثر می‌کند، می‌دانند. به‌گونه‌ای که هیدروکربن‌های نسوخته که از موتور خارج می‌شوند را به آب و دی اکسید کربن تبدیل می‌کند. علاوه بر این، اکسید ازت را به گاز ازت تبدیل می‌کند بنابراین کاتالیست در کاهش آلودگی هوا بسیار موثر است. طول عمر مفید کاتالیست ۵٠,٠٠٠ تا ۶٠,٠٠٠ کیلومتر است. مبدل‌های کاتالیستی به طور معمول روی خودروهای جدید نصب می‌شوند (هم‌اکنون در ایران نیز بر روی بعضی از خودروهای تولیدی نصب می‌شوند) تا میزان آلایندگی آنها را کاهش دهد. پس از ۸٠,٠٠٠ کیلومتر، پر شده و در عمل کارآیی خود را از دست می‌دهد. البته این امر در شرایط دمای هوای بالا و ترافیک زودتر به حالت اشباع می‌رسد. متوسط عمر کاتالیست چیزی حدود ۴سال است و پس از مدت‌‌زمان یادشده باید این قطعه مصرفی تعویض شود. کنیستر فناوری جدیدی است که باعث جمع‌آوری بخارات بنزین می‌شود و علاوه بر آن از انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز به محیط‌زیست جلوگیری می‌کند. افزایش راندمان احتراق، ارتقای ضریب ایمنی در مسیر سوخت‌رسانی خودروها، کاهش ١٠ درصدی مصرف بنزین در خودروها و قابلیت مصرف اتانول در سیستم سوخت‌رسانی از مزیت‌های استفاده از فناوری کنیستر است. پس از اتمام دوره مصرف باید قطعه کنیستر تعویض شود. البته نصب کنیستر یکی از راه‌هایی است که مانع از انتشار ذرات بنزین در محیط می‌شود و در کنار آن چندلایه کردن باک بنزین و نصب لوله‌های استاندارد هم برای کاهش آثار مخرب آلاینده‌ها در محیط‌زیست مفید خواهد بود. در ایران، بود یا نبود کنیستر و کاتالیست‌ها در معاینه فنی خودروها سنجیده نمی‌شود و اگر در آن زمان هم مورد بررسی قرار بگیرد، نمی‌توان این قطعات را روی آن نصب کرد. شرکت‌های خودروسازی در ایران از سال ۱۳۸۲ نصب کاتالیست را در خودروهای داخلی آغاز کردند و قبل از این تاریخ خودرو‌ها استاندارد نداشتند و به همین دلیل آلایندگی این خودروها بیش از ۳۰ برابر سایر خودروها است و براین اساس منع تردد خودروهای مدل ۱۳۸۲ به پایین در سازمان حفاظت از محیط‌زیست ارائه شده است. احتمال می‌رود در تعدادی از خودروهای تولیدی 3ماهه آخر سال ۱۳۸۶ نیز قطعه کاتالیست نصب نشده باشد. به موجب طرح جامع کاهش آلودگی هوا «آزمون صحت کاتالیست کنورتور و کربن کنیستر در معاینات فنی خودرو‌ها به منظور صدور برگه و برچسب معاینه فنی از ابتدای سال ۹۱ اجباری است.» این اتهام کهبه خودرو سازی وارد است نیز هزینه بر بوده و به همین دلیل در نقاط دیگر جهان مورد استفاده قرا نگرفته که البته همانند مسائل دیگر مورد اصرار مسئولین است و طرح کهابی که می توانست ضمن کاهش آلودگی هوا مصرف بنزین را بهینه کند هنوز به طور جدی دنبال نمی شود. . با توجه به توضیح ارائه شده بی‌تردید حق با متهم است و آلودگی هوا و خرابی مرتب موتور خودروها از جای دیگری است در این بین راننده تاکسی می‌گوید: من 30سال است که راننده هستم و خوب می‌دانم که بنزین‌های کنونی بنزین مناسبی نیستند و معلوم نیست به آنها چه می‌افزایند که بوی بدی می‌دهد، کارکرد موتور نیز حاکی از این است که سوخت کنونی نه تنها کیفیت سوخت‌های قبل را ندارد بلکه روز به روز بدتر می‌شود. وی دلیل این پسرفت را استفاده از سوخت‌های داخلی به جای سوخت‌های وارداتی می‌داند. گرچه به نظر نمی‌رسد با نظر مصرف‌کننده بتوان نظر قطعی درباره سوخت مصرفی داد اما به راحتی می‌توان بی‌کیفیت بودن سوخت کشور را با موتور خودروهایی که برای سوخت‌های یورو4 و بالاتر ساخته شده‌اند سنجید. خلعتبری که خود یکی از اعضای کمسیون انرژی است، می‌گوید: کارکرد اتومبیل‌های اینچنینی نیز پس از گذشت مدتی با سوخت کنونی می‌شود چیزی شبیه پراید و پژو و... که از کیفیت و استانداردهای بالای جهانی برخوردار نیستند. بنابراین لازم است موضوع افزودنی‌هایی که گاه موجب افزایش تبخیر، کاهش عدد اکتان و بهسوزی می‌شود و همه اینها نیز تبعات شدید زیست‌محیطی دارد حل شود. با این همه به نظر می‌رسد متهم ردیف نخست آلودگی هوا قاعده بازی را خوب می‌داند و می‌داند چگونه اتهاماتش را مخفی و یا افکار عمومی را منحرف کند. به هر حال باید روشی برای اثبات ادعای تولید‌کننده و مصرف‌کننده وجود داشته باشد. آزمایش بنزین‌های مصرفی در جایی به غیراز آزمایشگاه پژوهشگاه نفت و همه واحد‌های وابسته به وزارت نفت بهترین راهکار اثبات این ادعا است.