قیمت نفت برای عربستان، مساله مرگ و زندگی است

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، نفت عین سیاست است، زیرا نفت پیوند نزدیکی با قدرت دارد. کنترل منابع نفتی و مسیرهای انتقال آن رابطه مستقیمی با وزن سیاسی یک کشور و میزان تاثیر آن در عرصه سیاست جهانی دارد. اقتصاد جهان بدون این ماده استراتژیک سیاه و چسبنده عمل نمی‌کند. مطمئنا عربستان و کویت کشورهایی ناشناخته می‌‌ماندند اگر در بیابان‌های پر گرد و غبار آن‌ها بعد از کمی حفاری نفت فوران نمی‌کرد و اگر نفت نبود هیچ‌کس به این فکر نمی‌افتاد که تعداد زیادی سرباز، هواپیماهای جنگی یا ناوهای هواپیمابر به منطقه اعزام کند تا جنگ‌ها را هدایت کنند. این وضع شامل کشورهایی مانند نیجریه، ونزوئلا و جمهوری آذربایجان هم می‌شود که جایگاه سیاسی آنها در جهان، ارتباط مستقیم با نفت دارد. به همین خاطر مسئله عرضه و تقاضا و بهای نفت همیشه به معنی جنگ قدرت سیاسی هم هست. روسای جمهور آمریکا از دهه پنجاه میلادی تاکنون، جریان آزاد نفت از خاورمیانه به سوی غرب را جزو منافع حیاتی ایالات متحده آمریکا دانسته‌اند و این منافع در صورت لزوم، حتی به زور اسلحه حفظ شده‌اند. اما نفت برای سعودی ها مساله مرگ و زندگی است. برای دربار سعودی نفت عین هویت است. نفت است که مسیر سیاست خارجی و داخلی این رژیم را تعیین می کند. اوضاع دربار سعودی خوب نیست. شاید کمتر کسی فکر می کرد روزی کفگیر سعودی ها هم به ته دیگ بخورد. رکورد کسری بودجه عربستان شکسته شده، دولت عربستان رسما اعلام کرده است که کسری بودجه آن در سال 2016 به رقم بی‌سابقه 327 میلیارد ریال سعودی (87 میلیارد دلار) رسیده که این رقم در 10 سال گذشته عربستان بی سابقه بوده است. عربستان 73 درصد از درآمد خود را از طریق فروش نفت تامین می‌کند، در همین سپتامبر گذشته بود که وزارت دارایی عربستان اعلام کرد در حال تشدید تلاش های خود برای پایین آوردن کسری بودجه است که بالاترین کسری بودجه در بین کشورهای گروه ۲۰ محسوب می شود. بدین منظور ریاض قصد دارد بیش از ۲۰ میلیارد دلار از پروژه های خود را لغو نماید و بودجه وزارتخانه های مختف خود را به میزان یک چهارم کاهش دهد. قیمت مطلوب نفت برای عربستان بشکه ای 80 دلار است. بی شک ترس سعودی ها از افزایش نارضایتی ها و فروپاشی، نقش مهمی در توافق اخیر نفتی اوپک و مجاب شدنشان به کاهش میزان تولید بود به امید افزایش قیمت نفت بوده است. این چهارمین سال پیاپی است که درآمدهای عربستان کفاف هزینه هایش را نمی دهد. واقعیت این است که عربستان در ماه های اخیر متاثر از سیاست های توطئه آمیز آمریکا و برای مقابله با ایران و روسیه به کاهش قیمت نفت روی آورده بود، اما خود عملا شاهد تاثیرات منفی این سیاست بر اقتصادش بوده است. کاهش اخیر بهای نفت اگرچه تاثیرات مقطعی بر اقتصاد برخی کشورهای صادر کننده نفت داشته است اما در نهایت این اقتصاد تک محصولی عربستان است که بیش از همه از دور جدید ماجراجویی های عربستان در بازارهای نفتی متضرر شده است. در بورس نیز شاخص سهام عربستان در 12 ماه گذشته حدود 30 درصد کاهش یافت و دولت سعودی ناچار شد برای مقابله با کسری بودجه و مشکلات مالی دیگر ده ها میلیارد دلار از ذخایر مالی خود را برداشت کند. آمارها نشان می‎دهد عربستان در ماه های اخیر با تشدید مشکلات اقتصادی مواجه است به طوری که مقامات این کشور به فروش حدود 27 میلیارد دلار اوراق قرضه در سال گذشته مبادرت کرده و به دنبال فروش سهام آرامکو بوده است. اما اوضاع نابسامان تر از این حرفهاست. عربستان از یک طرح ریاضتی بزرگ خبر داده است. بنا بر برخی گزارش‌ها، افزایش بیش از ۵۰ درصدی قیمت فروش بنزین در بازار داخلی بخشی از آن است. در یکی از گزارشهای وزارت دارایی عربستان تغییرات عمده‌ای در نحوه بودجه‌بندی دیده می‌شود، تغییراتی که حکومت سعودی پیش از این به خاطر حساسیت سیاسی از آنها پرهیز می‌کرد. بنا بر این گزارش، کاهش هزینه‌ها، «اصلاح» یارانه بنزین، افزایش مالیات‌ها به‌ویژه در مورد نوشابه و دخانیات، و خصوصی‌سازی از اقدامات اعلام‌شده توسط حکومت سعودی است. دربار سعودی پیشتر نیز اعلام کرده بود برای جبران کسری بودجه اجرای پروژه‌ها را به تاخیر می‌اندازد. بنا بر اعلام وزارت دارایی عربستان، قرار است یارانه‌های پرداختی برای آب، برق و مشتقات نفتی به مدت پنج سال کاهش پیدا کنند. این طرح‌ها نشان‌دهنده این است که عربستان امیدی به افزایش دوباره بهای نفت در ماه‌ها و احتمالاً سال‌های پیش رو ندارد. بی جهت نیست که صندوق بین‌المللی پول هشدار داده بود که تداوم تراز مالی منفی در عربستان و سایر کشورهای صادرکننده نفت، می‌تواند به تغییرات سیاسی منجر شود. تغییراتی که به اعتقاد بسیاری می تواند آغاز گر موج دوم بیداری اسلامی در منطقه باشد. صندوق بین المللی پول پیش بینی می کند کسری بودجه عربستان در سال ۲۰۱۷ به زیر ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی اش برسد. عربستان برای اولین بار در تاریخ خود برای جبران کسری بودجه که به 87 میلیارد دلار رسیده از بازارهای جهانی وام می گیرد. "جان هانا" ، مشاور امنیتی دیک چنی و عضو ارشد "بنیاد دفاع از دموکراسی‌" اخیرا در مطلبی برای فارین پالیسی هشدار داده است: "اگر که فکر کنید مشکلات کافی برای نگرانی در خاورمیانه وجود ندارد، این را باید گفت که عربستان سعودی در حال حرکت به سمت یک دردسر واقعی است. سقوط قیمت جهانی نفت ، اشتباهات سیاست خارجی(ریاض) و تنش های رو به افزایش با ایران؛ چالش های جدی برای رژیم سعودی به همراه دارد. این چالش ها اگر به نحو درستی مدیریت نشوند، می‌تواند به تدریج به یک توفان کامل مبدل شده و خطر بی ثباتی در درون پادشاهی را به طرز قابل توجهی افزایش دهد که این موضوع عواقب ناگفته‌ای بر بازارهای جهانی نفت و امنیت در خاورمیانه خواهد داشت". از نظر هانا "شکاف در درون خاندان سلطنتی"، "جنگ یمن"، "مشکلات اقتصادی"، "تشدید تنش با ایران" و "کاهش دخالت و سرمایه‌گذاری آمریکا در امور خاورمیانه" تهدیدات جدی پیش روی عربستان سعودی است؛ تهدیداتی که احتمال فروپاشی نظام سیاسی حاکم در عربستان را به دنبال دارد. دکتر علیرضا رضاخواه/ کارشناس امور بین الملل