۰
plusresetminus
تاریخ انتشارجمعه ۱۹ آذر ۱۳۹۵ - ۱۲:۳۹
کد مطلب : ۵۲۱۰۰

دیپلماسی کارآمد و بازیگری ایران در امنیت جهانی انرژی

ایران از دو جهت در کانون توجه و مرکز تعاملات بین المللی قرار گرفته، موقعیت ژئوپلیتیک و دوم نقش یکی از تأمین کنندگان انرژی در جهان می باشد. در شرایط کنونی وجود یک دیپلماسی کارآمد مناسب و هماهنگ می تواند نقش ایران در حوزه امنیت انرژی جهانی را بیش از پیش برجسته تر نماید.
دیپلماسی کارآمد و بازیگری ایران در امنیت جهانی انرژی
به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، بر خلاف نگرش رایج کلاسیک، امنیت امروزه صرفاً بعد نظامی ندارد، بلکه وجه امنیت اقتصادی و امنیت انرژی افزایش روزافزون یافته و دولت هایی که بر مناطق ژئوپلیتیک و ژئو اکونومیک انرژی تسلط دارند نقش مهمی را در معادلات امنیتی نظام بین الملل و بویژه قدرتهای بزرگ ایفا خواهند کرد. در واقع انرژی کالایی استراتژیک است که تأمین امنیت آن نقش کانونی درامنیت بین الملل و اقتصاد جهانی دارد. از منابع مهم انرژی می توان به نفت و گاز اشاره کرد که ایران به عنوان یکی از کشورهای دارای ذخایر مهم انرژی در جهان محسوب می شود. امروزه، مسیرهای انتقال انرژی در شکل گیری سیاستهای منطقه ای و جهانی جایگاه مهمی به دست آورده است. هرچند برای کاهش وابستگی اقتصاد کشورهای صنعتی به نفت، تلاش وسیعی برای یافغتن جایگزینهای جدید انجام شده، ولی نفت همچنان بزرگترین منبع تامین انرژی بوده و خاورمیانه و خلیج فارس، نیز مهمترین منبع استراتژیک تامین انرژی جهان است.  با توجه به اینکه ایران در میان دو منبع بزرگ انرژی جهان یعنی حوزه دریای کاسپین در شمال و خلیج فارس در جنوب واقع شده ، از جایگاه ویژه ای در سطح بین الملل برخوردار است. در واقع ایران از دو جهت در کانون توجه و مرکز تعاملات بین المللی قرار گرفته، موقعیت ژئوپلیتیک و دوم نقش یکی از تأمین کنندگان انرژی در جهان می باشد. در واقع در این چارچوب می توان ادعا کرد که انرژی نقش مهمی در پیوند ایران با جهان خارج دارد، با توجه به چنین رویکردی ایران نقش و موقعیت بی بدیلی در امنیت جهانی انرژی ایفا می کند. کنترل ایران بر تنگه هرمز، ایفای نقش مهم آن را در تامین امنیت انرژی جهان در پی دشاته است زیرا حدود 40 درصد نفت جهانی از این تنگه عبور می کند. هرچند ایران دومین تولید کننده نفت اوپک و چهارمین صادرکننده نفت جهان به شمار می رود، عواملی چون قرار گرفتن در نقطه ای نفت خیز و بسیار حساس از خلیج فارس و خاورمیانه، وجود موقعیت گذرگاهی آن یعنی واقع شدن در مسیر سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا و دارا بودن سرزمینی پهناور و مناسب حمل و نقل، نشان می دهند افزایش سطح تاثیرگذاری انرژی خاورمیانه جز با دخالت ایران در معاملات اقتصادی منطقه امکان پذیر نمی باشد. یکی از واقعیت های پیش روی ایران اینست که اغلب مخازن نفتی کشور در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و ظرفیت تولید سالانه آنها به طور متوسط نزدیک به 200 هزار بشکه کاهش می یابد. از همین رو تحلیلگران انرژی معتقدند ایران بدون سرمایه گذاری سنگین و منابع مالی خارجی، امکان حفظ سقف تولید خود را نخواهد داشت. جذب سرمایه گذاری خارجی به میزان کافی به همراه حفظ اقتدار امری امکان پذیر است، اما در نتیجه همت های مضاعف و البته هدفمند به دست می آید. با توجه به خصوصیات ذخایر گازی ایران و اهمیت آن ها بهره برداری هر چه سریعتر از میادین گازی پارس جنوبی باید اولین اولویت بخش انرژی باشد. با توجه به شواهد می توان به این نتیجه رسید که فرصت زمانی زیادی برای تبدیل ثروت نفت به یک ثروت پایدار نداریم. در نتیجه، تولید بیشتر نفت خام و صادرات آن کاملاً به صرفه است. بهترین رویکرد برای ایران توسعه انرژی داخلی و اقتصاد غیر نفتی، و در کنار آن صادرات هرچه بیشتر نفت. همچنین احیا و تقویت موقعیت ژئوپلتیک، ژئواکونومیک و ژئوکالچر ایران در تعاملات بین المللی برای تحقق منافع استراتژیک، منوط به پیوند عناصر هویتی در سیاست خارجی با مؤلفه ایرانیت است. اهمیت ژئوپولیتیکی هر کشوری بر پایه فضای مناسبات منطقه ای و جهانی و نیز روندهای سیاست بین المللی در نوسان است، این وضعیت برای جمهوری اسلامی ایران با توجه به پویایی مؤلفه های داخلی و خارجی آن نه تنها نمود گسترده تری دارد، بلکه توجه به فضای باز ژئوپلتیک، زمینه مناسبی را برای تبدیل عوامل تهدید به فرصت و بستری را برای تأمین مطلوب اهداف استراتژیک در قالب طراحی یک استراتژی جامع ژئوپلتیک فراهم می آورد. سیاست خارجی هر کشوری از یک سو با ابعاد استراتژیک سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی ارتباط دارد و از سوی دیگر دارای اولویت های درجه بندی شده ای نسبت به مناطق مختلف است و شکل گیری رفتار خارجی آن کشور تلفیقی از این دو است. ورود ایران به اتحادیه های منطقه ای با هدف تقویت همگرایی ها در سیستم صادرات و واردات حامل های انرژی و به ویژه با تلاش برای تشکیل ساختارهایی سازمانی در قالب سرمایه گذاری های مشارکتی با سایر کشورهای دارنده محصولات انرژی (نفت، گاز و انرژی هسته ای) می تواند با توسعه همگرایی های منطقه ای و فرامنطقه ای و یارگیری بین المللی، دربرگیرنده گام هایی اساسی برای تدوین استراتژی انرژی و تحکیم حضور مؤثر ایران در تعامل مطلوب با نظام بین الملل باشد. مهمترین دستاورد این تفکر، فراهم ساختن زمینه های مقابله با استراتژی محدودیت سازی تعاملات انرژی جمهوری اسلامی ایران از سوی قدرت های معارض با اهداف استراتژیک کشور ماست. با توجه به جایگاه ژئوپلیتیک ایران برای ایجاد دسترسی مناسب برای انتقال انرژی آسیای مرکزی و قفقاز، آمریکا سیاست حذف و انزوای ایران از مسیرهای انرژی را دنبال کرده است (نمونه های قابل ذکر خط لوله باکو-تفلیس- جیهان، نابوکو، تاپی و ...). همچنین ایران فرصت عظیم تاریخی بازیگری امنیت انرژی از راه تنوع سازی مسیرهای انتقال در دوران پساجنگ سرد را به درستی شناسایی و استفاده نکرد. ایران که در برابر فشارهای آمریکا برای انزوای جهانی، به اروپا و سپس چین برای تامین نیازهای انرژی شان گرایش پیدا کرد ، به شریکی پرفایده برای روسیه تبدیل شده است. روسیه که ایران را رقیب خود در آسیای مرکزی و قفقاز می داند، برای کنترل این کشور رفتار خود را تنظیم می کند، از سوی دیگر ترکیه نیز برای تبدیل شدن به هاب انرژی از غرب دریای کاسپین در شرایط انزوا و تحریم ایران، در تحقق استراتژی متنوع سازی منابع و مسیرهای انرژی اتحادیه اروپایی منافع بسیاری به دست آورده است. بدین ترتیب، ایران که برای ایفای نقش کارآمد در تامین امنیت انرژی در منطقه و جهان و تنوع بخشیدن به مسیرهای انتقال انرژی، توانایی بازی دیپلماتیک سازنده ای را دارد، به دلیل نبود رویکرد واقعگرایانه در رفتار سیاست خارجی خود ، فرصتهای بی بدیل و بی نظیری را در این راستا از دست داده است. موقعیت برجسته ایران در میان دریای کاسپین و خلیج فارس، همچنان به عنوان ابزاری کارآمد در خدمت دیپلماسی انرژی کشور قرا دارد. هرچند که فرصتهای سوزانده شده که باعث گردیده کشورهای دیگر از آن بهره برداری کنند، با اینحال تحولات منطقه ای و بین المللی امکانات عظیمی فراروی ایران قرار داده که بر اساس برآورد واقع بینانه و ضرورتهای منافع ملی، هنوز می توان از آن بهره برداری کرد.  با توجه به ارتباط نزدیک میان امنیت تولید و عرضه انرژی در ایران با ثبات سیاسی و روابط متعامل با کشورهای دارای فناوری و یا مصرف کننده انرژی به نظر می رسد که همکاری بیشتر بخش نفت و گاز کشور با وزارت امورخارجه و تصمیم گیران سیاست خارجی ایران ضرورت دارد. همکاری انرژیک ایران و اروپا باید سرلوحه بخش صادرات نفت و گاز ایران باشد.ایران یکی از نزدیکترین منابع گازی برای قاره اروپاست. اروپای متحد همزمان با توسعه به سوی شرق، به منابع انرژی بیشتری نیازمند است. دوکشور ایران و روسیه می توانند مهم ترین تأمین کنندگان گاز مصرفی اروپا باشند. اگرچه روسیه در مواقعی به دلایل سیاسی و اقتصادی سعی در تأثیرگذاری در روند تأمین انرژی اروپا در جهت منافع ملی خود داشته است اما چنین رویکردی زمان و فضای مناسبی را برای ایران در جایگزینی رفع نیاز انرژی اروپا خواهد داشت که با تدابیر لازم در بخشهای مختلف منافع ایران بیش از پیش تأمین شده و متقابلاً امنیت انرژی هر دو طرف عرضه کننده و تقاضا کننده حاصل می گردد. در شرایط کنونی وجود یک دیپلماسی کارآمد مناسب و هماهنگ می تواند نقش ایران در حوزه امنیت انرژی جهانی را بیش از پیش برجسته تر نماید. فاتیما رضایی/نفت ما
ارسال نظر
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی


اکسیداسیون کاتالیزوری، روشی در حال تکامل جهت گوگرد زدایی
ساسان طالب نژاد/دکتری مهندسی شیمی و کارشناس توسعه کسب و کار در حوزه پتروشیمی و‌پالایش
پتروشیمی صنعت بی سردار!
عبدالرسول دشتی