۰
plusresetminus
تاریخ انتشارسه شنبه ۲ آذر ۱۳۹۵ - ۱۰:۴۹
کد مطلب : ۵۱۵۹۳
چالشهای توسعه صنعت حفاری ایران

صنعت حفاری؛ کلید توسعه میادین هیدروکربوری

صنعت حفاری به عنوان یکی از حلقه های راهبردی زنجیره ارزش نفت و گاز در دنیای امروز، همواره با بهره گیری از فناوریهای پیشرفته، استفاده از کارآترین و متخصص ترین نفرات و تجهیزات پیشرفته و اجرای کارامدترین مهارتهای مدیریت منابع انسانی و کارِ گروهی، به پیش می رود.
صنعت حفاری؛ کلید توسعه میادین هیدروکربوری
به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، اهدافی چون ایجاد ظرفیت در حوزه‌های اکتشافی، برآورد و مطالعات مخزنی برای توسعه میادین، حفظ، نگهداشت و افزایش توان تولید و در نهایت دستیابی به ظرفیتهای تولید صیانتی مجموعه راهبردهای استراتژیک صنعت نفت در سراسر جهان به شمار می‌آیند که همگی به نوعی در مسیر تحقق خود مبتنی بر توان صنعت حفاری هستند. لذا اولین گام در جهت توسعه میادین نفتی، تقویت صنعت حفاری است. حفاری، صنعتی تخصصی و سرمایه بر است که برای اکتشاف، توسعه، توصیف، ترمیم، تعمیر، تزریق و بهره برداری از مخازن نفت و گاز انجام می‌شود. تا پیش از عملیات حفاری فقط با تخیل و فرضیات مختلف، لایه‌ها و عمقهای مختلف تعیین شده و تنها در هنگام حفاری می‌توان درباره این حدسیات اطمینان حاصل کرد. ایران درحال حاضر 118 دکل خشکی در اختیار دارد که مالکیت 116 عدد آن متعلق به شرکتهای ایرانی است. در بخش دریا هم ایران حدود 37 دستگاه دکل حفاری در اختیار دارد که مالکیت 23 دستگاه آن متعلق به شرکتهای ایرانی و 14 دستگاه متعلق به شرکتهایی از کشورهای هند، چین، انگلیس، امارات متحده عربی و ژاپن است. از این 37 دستگاه دکل حفاری دریایی، 24 دستگاه در آبهای خلیج فارس و یک دستگاه در شمال کشور فعال هستند و 12 دستگاه باقیمانده درحال تجهیز، تعمیر یا انتقال هستند. دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی که اخیرا منتشر کرده، چالشها و فرصتهای پیش روی صنعت حفاری ایران را بررسی کرده است. اهمیت و گستردگی صنعت حفاری از این روست که به همراه یک دکل حفاری حدود ١٥ شرکت سرویس دهنده خدمات حفاری وجود دارد که عظیم بودن این صنعت از نظر تکنولوژی و نیروی انسانی را بیش از پیش آشکار می کند.  با این حال متوسط متراژ حفاری انجام شده در ایران در مقایسه با کشورهای پیشرفته مانند آمریکا کمتر است که از جمله دلایل این امر را می‌توان پایین بودن سطح فناوری ایران، استفاده نکردن از سیستمهای مدیریتی بکارگرفته شده در این کشورها و یکسان نبودن استاندارد تجهیرات و کالاهای مورد استفاده اشاره کرد. این گزارش هزینه حفاری را مورد توجه قرار می‌دهد: حدود ٧٠ تا ٨٠ درصد هزینه تولید به زمان حفاری وابسته است که با افزایش بهره‌وری کاهش می‌یابد.  ٣٥ عامل برون چاهی و ١٠١ عامل درون چاهی بر روی بازدهی عملیات حفاری اثرگذار است.  عوامل درون چاهی از جمله انتخاب سرمته، ترکیب گِل حفاری و .. به مهندسی بر می‌گردد و عوامل برون چاهی مانند ضوابط، نحوه خرید کالا، آموزش نیروی انسانی و عواملی از این دست به مدیریت مربوط می شود. سه عامل کاهش زمان های تلف شده حفاری، افزایش سرعت نفوذ و عملیات هوشمند در افزایش بازدهی حفاری نقش موثری دارند. بر اسسا گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، از جمله چالشهای مهم صنعت حفاری در ایران می‌توان به نبود قطعات مورد نیاز حفاری حین عملیات فوران چاه، نیروی انسانی متخصص، نبود لوازم و تجهیزات، نبود سرمایه‌گذاری و نخریدن ماشین آلات و دستگاههای حفاری از کشورهای صاحب دانش اشاره کرد.  با این توضیح و مقدمه، مهمترین چالشهای صنعت حفاری کشور از نگاه نفت ما ارائه می شود.   1.      ضعف اطلاعات زمین شناسی و اکتشافی در مورد اکثر سازندهای کشور و سرمایه گذاری اندک در مورد به روزرسانی اطلاعات میادین به ویژه در میدانهای مشترک 2.      تاسیس دهها شرکت داخلی به دنبال خروج شرکتهای صاحب نام خارجی مانند شلمبرژه و هالیبرتون پس از تشدید تحریمها همراه با عملکرد ضعیف و دارای آزمون و خطا و ارائه آموزشهای ضعیف و فقدان تجهیزات و نیروی انسانی کارا و متخصص 3.      فقدان مرکز تعمیرات و نوسازی دکلهای حفاری فراساحلی و وابستگی 30 دکل فعال در آبهای جنوبی کشور به استفاده از یاردهای ابوظبی برای تعمیرات دوره ای 4.      پافشاری نابجای تعدادی از سازمانهای وابسته به دولت در مورد امکان ساخت دکل حفاری در کشور و ارائه تصویری نادرست از ویژگیهای این دکل ها که به دلیل رسانه ای شدن موضوع، برداشتهایی نادرست و عوامانه در جامعه، مجلس و همچنین صنعت نفت در مورد این موضوع و بدون توجه به فناوریهای پیشرفته مورد نیاز و تنوع تجهیزات به کار گرفته شده در ساخت یک دکل شده است. 5.      ضعف صنعت حفاری در پایش دستاوردهای نوین علمی و فنی این حوزه مانند دانش نانو، سیالات، افزایه ها و... همراه با عدم تلاش برای بهره گیری از آنها و تداوم استفاده از فناوریهای شش دهه قبل دنیا. 6.       تاخیر درازمدت در تاسیس رشته حفاری در دانشگاههای کشور و انتصاب بسیاری از مدیران و ناظران ارشد دولتی این صنعت از میان دارندگان تخصصهای غیرمرتبط نظیر شیمی، صنایع، مکانیک و ... 7.      کمبود ناوگان نقل و انتقال دکل ها در مناطق خشکی و دریایی و عدم روزآمد نمودن روشهای جابجایی که به افزایش هزینه فرصت از دست رفته برای شرکت ملی نفت ایران، انجامیده است. 8.      فقدان شفافیت در قراردادهای حفاری منعقد شده و یک طرفه بودن مفاد آن در جهت تامین منافع پیمانکاران حفاری به ویژه به دلیل اعمال نفوذ گسترده و تنظیم مفاد آن توسط شرکتهای پیمانکاری 9.      وابستگی همه جانبه به دکلهای بی کیفیت چینی در سالهای اخیر و ضعف در تامین تجهیزات مورد نیاز که به افت شدید نرخ کارایی دکل ها، چند برابر شدن زمان تکمیل چاههای حفاری شده و بالا رفتن هزینه انتظار دکل ها به ویژه در حوزه های فراساحلی انجامیده است. 10.  نرخ بالای وقوع حوادث در دکل های کشور و نامشخص بودن راهبرد شرکتهای حفاری برای جلوگیری از تکرار حوادث مشابه 11.  نرخ بالای اجاره دکل ها در کشور و ایجاد انگیزه برای ارگانهای نظامی و اقتصادی شبه دولتی همانند سپاه، ناجا، صنایع دفاع، آستان قدس رضوی، بانکها و موسسات مالی و اعتباری و... جهت فعالیت در این حوزه با وجود فقدان تجربه و سابقه کار 12.  ضعف در بازاریابی خدمات فنی و مهندسی و تامین پرسنل مورد نیاز در بازارهای منطقه ای با وجود سابقه طولانی کشورمان در بخش حفاری 13.  سوءمدیریت ضعیف در نگهداشت کارکنان کارآمد در شرکتهای دولتی و استفاده از روشهای سنتی و غیرمنعطف که به مهاجرت گسترده هزاران نفر از کارآمدترین کارکنان شاغل در شرکتهای حفاری دولتی به شرکتهای خصوصی پیمانکاری داخلی و خارجی انجامیده است. بدین ترتیب در عمل شرکتهای دولتی به سکوی پرتاب و محل آزمون و خطا و ارائه آموزشهای مورد نیاز به کارکنان این صنعت تبدیل شده است. 14.  انتشار اخباری مبنی بر افشای اطلاعات میادین مشترک توسط پیمانکارانی که در گذشته در این میادین فعال بوده و یا دارای قرارداد همکاری بوده اند و انفعال سازمانهای دولتی در برابر این گزارشها. 15.  نامشخص بودن سیاستهای صنعت نفت در بخش حمایت از شرکتهای داخلی سازنده تجهیزات مورد نیاز در صنعت حفاری و عقب ماندگی در استفاده از فناوریهای نوین. 16.  فقدان تشکل های صنفی شرکتهای فعال در صنعت حفاری با هدف برنامه ریزی منسجم، پرهیز از دوباره کاری، بهبود قدرت چانه زنی و اجرای طرحهای مشترک. 17.  مهاجرت گسترده کارکنان مجرب و ارزشمند ایرانی به شرکتهای حفاری منطقه و فقدان سیاستهای  کارآمد جهت حفظ و نگهداشت نیروی انسانی. 18.  تغییرات مداوم و سلیقه ای در برنامه های حفاری و اختصاص دکل در میادین نفت و گاز کشور به ویژه در فازهای جدید پارس جنوبی که به خسارتهای هنگفتی منجر شده است. به عنوان مثال تاکنون سه دکل مختلف خارجی اجاره ای در فاز 15 به حفاری پرداخته که دو دکل نخست به دلیل تحریم ها و مشکلات نقل و انتقال ارز و به بهانه تعمیرات از ادامه حفاری انصراف داده و روانه کشورهای عربی شده اند. بدین ترتیب در عمل بیش از 400 روز زمان در راهبردی ترین میدان انرژی کشور از دست رفته است. 19.  عدم سرمایه گذاری مناسب در ایجاد زنجیره تدارکات و تامین کالاهای مورد نیاز در دکل های فراساحلی که خرید آب معدنی و نان و پنیر و آبمیوه و سایر موادغذایی در اکثر دکل ها از شرکتهای اماراتی نشانگر ناکارآمدی شرایط کنونی است. 20.  ضعف آموزش اثربخش نیروی انسانی فعال در صنعت حفاری و به دلایلی نظیر کهنه بودن سرفصل های ارائه شده در نظام دولتی صنعت نفت، فقدان اساتید مجرب و متخصص، عدم تاسیس شرکتهای مشاور در بخش آموزشهای مورد نیاز. 21.  استفاده کشورهای همسایه همچون قطر، امارات متحده عربی و عربستان از فناوریهای حفاری افقی و جهت دار در میادین مشترک که به افت شدید فشار مخزن در بلوکهای مرزی و از دست رفتن ثروت ملی انجامیده است. 22.  استفاده از الگوی قراردادی روز- دکل و نه پروژه ای که تقریبا همه خسارات ناشی از تاخیر در اجرای قرارداد بر دوش کارفرما خواهد بود. به عنوان مثال، در حالی که شرکتهای پیمانکار فازهای 1 تا 8 پارس جنوبی در کمتر از 40 ماه فعالیتهای حفاری و تکمیل چاهها را انجام می دادند، این عدد در فازهای 9 و 10 و 12 پارس جنوبی از مرز 100 ماه گذشته است. 23.  ضعف در انتخاب و خرید دکل مناسب حفاری از چین به دلیل فقدان شرکتهای مهندسی مشاور همراه با پشتیبانی ضعیف، فقدان نمایندگیهای سازندگان چینی در کشور، زمانبر بودن تامین قطعات یدکی و راندمان پایین دکل های خریداری شده. 24.  فقدان ناوگان لجستیک و هوانوردی مناسب در خلیج فارس در بخشهای تدارکات، امداد و نجات، انتقال سریع مصدومان به خشکی. 25.  فقدان مجلات، پایگاههای خبری و تحلیلی و کتب مرتبط در صنعت حفاری برای بالا بردن اطلاعات تخصصی و افزودن به علاقمندان به ورود به این صنعت. 26.  فقدان یگانهای دریایی و هوایی مناسب جهت اطفای حریق و یا مقابله سریع با حوادث با وجود آمده که تاکنون هزینه های مالی و انسانی هنگفتی را برجای گذاشته است. 27.  تنوع غیرقابل توجیه در نوع و سازنده 140 دکل حفاری فعال در کشور و فقدان صرفه اقتصادی جهت تامین قطعات یدکی بسیاری از دکل ها از داخل و تداوم وابستگی به کشورهای دیگر برای تامین نیازمندیها. در مجموع باید گفت که صنعت حفاری به عنوان یکی از حلقه های راهبردی زنجیره ارزش نفت و گاز در دنیای امروز، همواره با بهره گیری از فناوریهای پیشرفته، استفاده از کارآترین و متخصص ترین نفرات و تجهیزات پیشرفته و اجرای کارامدترین مهارتهای مدیریت منابع انسانی و کارِ گروهی، به پیش می رود. فراموش نکنیم که این عضو جذاب و هیجان انگیز بخش بالادستی صنعت نفت، کلید توسعه میادین هیدروکربوری در مناطق مختلف و میادین متفاوت خشکی و دریایی است.
ارسال نظر
نام شما
آدرس ايميل شما
کد امنيتی


اکسیداسیون کاتالیزوری، روشی در حال تکامل جهت گوگرد زدایی
ساسان طالب نژاد/دکتری مهندسی شیمی و کارشناس توسعه کسب و کار در حوزه پتروشیمی و‌پالایش
پتروشیمی صنعت بی سردار!
عبدالرسول دشتی