نگاهی به بازار جهانی سکوهای شناور FPSO

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، سکوهای FPSO مخفف واژگان Floating Production Storage and Offloading (شناور فرآوری، تولید، ذخیره و تخلیه نفت ) است و به سکوهای شناوری اطلاق می شود که کاربری‌های عملیات تولید (Production)، ذخیره (Storage) و تخلیه (Offloading) هیدروکربن خام، که در تولید نفت و گاز طبیعی در مناطقی بدون زیر ساختهای کافی (چون غرب آفریقا) یا حوزه‌های نفتی کوچک(در دریای شمال) کاربرد بسیار دارد. سازه های FPSO موضوعی کاربردی در حوزه استخراج نفت است و در بحث سازه های دریایی بحثی مهم و قابل توجه تلقی می شود. امروزه شناورهای FPSO به بخش لاینفکی از صنعت فراساحل تبدیل شده‌اند و توسعه بسیاری از میادین نفت و گاز دریایی، بدون بهره گیری از این شناورهای پیشرفته مقرون به صرفه نمی‌باشد. این شناور چهار منظوره، همانطور که از نام آن پیداست، نوعی کشتی مخصوص است که به منظور فرآوری ترکیبات هیدروکربنی، ذخیره سازی و نیز انتقال آن به تانکرهای نفت‌کش به کار می‌رود. این کشتی طوری طراحی شده که قادر است هیدروکربن تولید شده را از تجیهزات زیر آب و سکوهایی که در نزدیکی آنها کناره می‌گیرد دریافت، پالایش و ذخیره سازد. شناورهای FPSO به دلیل سهولت در انجام فرآیند سه گانه فوق، در صنایع فراساحلی ارجحیت و اولویت دارند زیرا با استفاده از آنها دیگر نیازی به ساخت تاسیسات زیر بنایی مانند سکو، جکت و خطوط لوله برای بهره‌برداری از میادینی که ذخیره چندانی ندارند، نخواهد بود و همین عامل سبب می‌شود تا بهره‌برداری از میادین کوچک که در فواصل بسیار دوری از خشکی قرار گرفته‌اند برای شرکتهای نفتی مقرون به صرفه باشد. البته ابعاد این شناور به حدی بزرگ است که تمام تجهیزات فرآوری، تولید، ذخیره سازی و انتقال نفت را به راحتی در خود جای می‌دهد و هم در سطح عرشه و هم در زیر بدنه این شناورها، انواع گوناگونی از تاسیسات جا سازی شده‌اند. برای اینکه بتوانیم در ذهن خود بزرگی یک شناور FPSO را تصور کنیم فقط کافی است بدانید که سه بوئینگ 747 غول پیکر، به راحتی بر روی عرشه این شناور قرار می‌گیرند. نکته دیگر اینکه، این شناورها برای تثبیت موقعیت خود بر روی امواج دریا از یک سیستم پیشرفته لنگر اندازی استفاده می‌نمایند که این عملیات نیز طی چند مرحله و به کمک چندین سیستم لنگر انداز انجام می‌پذیرد. لنگرها در وسط کشتی تعبیه شده‌اند تا شناور بتواند به راحتی حول محور آنها بچرخد و با تغییر جریانهای زیر آبی یا در شرایط طوفانی، به راحتی موقعیت خود را در دریا تثبیت نماید. یکی دیگر از نکات قابل توجه در خصوص شناورهای FPSO اینست که این کشتیها می‌توانند در یک زمان به چندین چاه نفت در عمق آب متصل شوند و از طریق لوله‌های سیار، هیدروکربن (نفت و گاز) را جمع آوری کرده و به مخازن موجود در سطح کشتی منتقل نمایند. تاسیسات پالایشی روی عرشه دقیقا مشابه با تاسیسات پالایشگاههای ساحلی است. این تاسیسات شامل بر تجهیزات جداسازی و تزریق آب، تصفیه و فشرده سازی گاز، و سایر تکنولوژیهای مرتبط می‌باشد. شرکتهای پتروبراس، توتال، شورون، شل، اگزون موبیل و بی.پی فعا‌لترین شرکتهای نفتی جهان در زمینه استفاده از شناورهای FPSO به شمار می روند. موسسه داگلاس وست وود در جدید ترین گزارش خود پیش بینی نموده که شناورهای FPSO تا سال 2020 به بازاری 81 میلیارد دلاری دست خواهند یافت. بدین ترتیب، با وجود کاهش قیمت نفت و تلاش برای کاستن از هزینه های غیرضروری، شرکتهای فعال در این صنعت، استفاده از شناورهای تولید، ذخیره سازی و انتقال نفت را همچنان در دستور کار خود خواهند داشت. در این گزارش با اشاره به رشد 73 درصدی این بازار در نیمه دوم دهه کنونی در مقایسه با سالهای 2010 تا 2014، اعلام شده که هم اکنون در مناطق مختلف دنیا، 87 شناور FPSO در مراحل مختلف ساخت و راه اندازی قرار دارند. شرکت پتروبراس را باید رهبر این بازار دانست که تا سال 2018 ، بهره برداری از 20 شناور FPSO را به ویژه در سازند سانتوس آغاز خواهد نمود. در همین حال، ظرفیت ذخیره سازی و پالایش این شناورها در حال افزایش می باشد. 22 درصد این بازار نیز به آفریقایی ها تعلق دارد. اروپای غربی نیز با تصاحب 15 درصد این بازار در رده بعدی قرار دارد. سرانجام، آسیایی ها برای تصاحب 13 درصد این بازار در تکاپو هستند. هرچند همچنان موانع موجود بر سر چگونگی تامین مالی خرید و یا اجاره این شناورها، تا پایان سال 2016 می تواند بر این بازار، سایه افکند. در مورد کاربرد سکوهای شناور FPSO و مزایا ،معایب و محل مناسب این سکوها در ایران باید گفت که در خلیج فارس به دلیل داشتن عمق کم برای استخراج نفت از این نوع سکوها صرفه اقتصادی ندارند، بنابراین از سازه های جکت و یا ثابت به علت صرفه اقتصادی استفاده می شود. با اینحال، شرکت ملی نفت ایران در شهریور 1390 ، با کنار گذاشتن یک شرکت نفتی نروژ، قرارداد 260 میلیون دلاری خرید کشتی اف.پی.اس.او را با یک شرکت چینی برای توسعه میدان مشترک لایه نفتی پارس‌جنوبی امضا کرد که هدف از آن، فرآوری، تولید، ذخیره و تخلیه نفت به منظور تکمیل مراحل توسعه‌ای لایه نفتی پارس جنوبی در آبهای خلیج فارس بوده است. در نقطه مقابل خلیج فارس، در قسمت شمالی کشور و دریای خزر به علت عمق بالا، این سکوها دارای صرفه اقتصادی هستند اما به دلیل نداشتن مکان و یارد مناسب برای ساخت کشتی FPSO و یا انتقال کشتی FPSO، نبودن راه آبی مناسب به دریای خزر فعلا استفاده از این سکوها امکان پذیر نیست. همچنین باید در نظر داشت که سکوهای شناور FPSO ، باید نفت استخراج شده را به نفتکش تحویل داده تا آن را به آبهای بین المللی انتقال دهند، ولی با وجود محدودیت اتصال دریای خزر به آبهای بین المللی و نبود کشتی مناسب و بزرگ برای انتقال نفت، استفاده از این فناوری به صرفه نیست. جلال بهمنی/نفت ما