استقلال نفتی و تغییر منافع سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ،با توجه به ظهور دوباره آمریکا در قامت یک بازیگر نفتی، ثبات تولیدکنندگان خارجی نفت برای آمریکا اهمیت کمتری در مقایسه با گذشته دارد. فارغ از فراز و نشیب دولتها، ایالات متحده یک رشته منافع ثابت و مشخص در خاورمیانه دارد که هدایتگر سیاست خارجی این کشور در منطقه است. در شرایط آشوب و تحولات گسترده در منطقه ممکن است که منافع آمریکا هم دستخوش نوسان گردد. البته باید گفت احتمالاتی مطرح می شود که جانشینان اوباما از مداخلات بیشتر احتراز کنند. منافع عمومی قابل ذکر آمریکا، نفت است که در گذشته از نظر خیزش قیمت می توانست بر اقتصاد آن تاثیرگذار باشد. بر اساس اداره اطلاعات انرژی این کشور، تولید کنندگان نفت خاورمیانه 30% از بازار جهانی را در اختیار داشته و عربستان به تنهایی از ظرفیت بالای تولید مازاد برخوردار است. علیرغم این نقش محوری، ثبات تولیدکنندگان خارجی نفت برای آمریکا، امروزه از اهمیت کمتری برخوردار است چرا که هم اکنون آمریکا به عنوان یک بازیگر نفتی مهم مطرح هست که از تولید 8 میلیون بشکه در روز طی سال 2004 به 14 میلیون بشکه در سال 2014 رسیده است. از سوی دیگر جهان به نوعی اشباع در نفت رسیده است، آنهم در حالی که قیمت هر بشکه نفت تگزاس وست اینترمدیت از 133.88 دلارا در در سال 2008 به 31.68 دلار در ژانویه 2016 رسیده است. از دیگر سو، قیمت بالای نفت حمایت کننده تولید کنندگان آمریکا به عنوان بخش مهم اقتصاد این کشور هستند در حالی که اشباع نفت، ظرفیت مازاد خاورمیانه را بی اثر می سازد، لذا به نظر می رسد که بازار نفت وارد یک معادله بی اثر شده به نحوی که جهان در دورانهای کوتاه و میان مدت توجه کمی به این بازار خواهد نمود. اسرائیل دیگر منافع اصلی و محوری آمریکا است که به صلح میان اسرائیل و فلسطینی ها مرتبط می شود اما اکنون اسرائیل با تهدیدات متعارف و سنتی اندکی مواجه است کما این که نیازی به مداخله نظامی آمریکا ندارد. مضاف براین، دخیل شدن در قضیه اسرائیل مستلزم شکل گیری مجموعه ای از تعاملات فروش تسلیحات، همکاریهای اطلاعاتی و امنیتی و حمایتهای سیاسی است. اگرچه فرایند صلح حداقل برای زمان کنونی مرده است، فلسطینی ها و اسرائیلی ها بیش از همیشه دچار شک و تردید نسبت به یکدیگر شدند و به نظر نمی رسد که در آینده نزدیک بتوان صلح را حتی با تکیه بر دیپلماسی سطح بالا برای منطقه به ارمغان آورد. از سوی دیگر آمریکا و متحدان منطقه ای اش از برخی مواضع مشترک برخوردارند بویژه در ارتباط با تهدیداتی که مطرح است. ضدیت با کمونیسم برای دهه ها عربستان و آمریکا را به هم پیوند داده بود بعد از سقوط شوروی، منافع مشترک در دربرگیری عراق و ایران و جلوگیری از هسته ای شدن ایران بود. این منبع وحدت اکنون، اندکی به سمت واگرایی میل پیدا کرده به گونه ای که متحدان منطقه ای در کل توافق هسته ای با ایران و هرگونه نزدیکی احتمالی با تهران را رد کردند. در سوریه، یمن و در کل منطقه، تفاوتها آمریکا را در جایگاه متفاوتی نسبت به متحدانش قرار داده، در حالی که دو طرف از این نتیجه در رنج هستند. دموکراسی سازی به عنوان یک هدف، همواره از اهمیت کمتری برخوردار بوده اما دشواریهای خاص خود را داشت. در برنامه آزادی جورج بوش پسر یا در بهار عربی در 2011 آمریکا ز دموکراسی در کشورهای درگیر حمایت مختصری نمود اما کودتا، جنگ داخلی و سایر ناآرامیها در ساختار نوظهور سبب شد تا دیگر دمکوراسی در لیست کسی مطرح نباشد. در شرایط جاری آمریکا و متحدان منطقه ای وارد بحث مبارزه با تروریسم و مقابله با داعش و القاعده شده اند . در این مسیر نیز تفاوت هایی وجود دارد به نحوی که متحدان از گروههای متصل به القاعده مانند جبهه النصره و القاعده شاخه سوریه حمایت می کنند اما در کل همکاری اطلاعاتی و سایر تلاشها منبعی از اتحاد به حساب می آید. هم اکنون متحدان، پایگاه آمریکا برای ضربه زدن به نیروهای داعش به شمار می ورند. بهر حال تمرکز بر مبارزه با تروریسم می تواند در بلندمدت سایر منافع آمریکا را متاثر سازد در حالی که تروریسم متاثر از جنگهای داخلی، دولتهای در حال فروپاشی و مسائل حل نشده است. فاطمه عالیشاه/دکترای روابط بین الملل منبع: Daniel L. Byman , “Shifting U.S. interests in the Middle East”, https://www.brookings.edu