افزایش چانه زنی روسها با خط لوله "قدرت سیبری"

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، قرارداد 400 میلیارد دلاری انتقال گاز روسیه به چین که توسط شرکت «گازپروم» روسیه و شرکت ملی نفت چین در می 2014 امضا شد، بزرگترین قرارداد گازی تاریخ لقب گرفته است. براساس این قرارداد، روسیه متعهد شده است به مدت 30 سال، سالانه 38 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به چین از سال 2018 صادر کند. نکته ای که در این میان مهم است اینکه، آیا کشورهای غربی باید از رشد صادرات نفت و گاز روسیه به بازارهای آسیا و شرق دور نگران باشند؟ به هر حال، بسیاری معتقدند اگرچه پوتین در حال تغییر بازارهای هدف فروش منابع بی پایان هیدروکربوری خود از بازارهای اروپایی به آسیا است، اما وی باید همچنان سرمایه گذاریهای هنگفت مورد نیاز برای ساخت هزاران کیلومتر خط لوله و زیرساخت جدید را از درآمدهای اروپایی خویش تامین کند. قرارداد 30 ساله روسیه و چین برای صادرات سالانه 38 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از سال 2018 پس از سالها مذاکره میان دو طرف در بهار سال 2014 به امضا رسید. هرچند تاکنون دو طرف بر سر قیمت فروش گاز به توافق نرسیده اند، اما به دنبال بالا گرفتن بحران اوکراین به نظر می رسد روسها با این قرارداد تلاش نمودند تا پاسخی غیرمنتظره به جبهه گیریهای غربیها در برابر سیاستهای توسعه طلبانه مسکو، دهند. بر اساس پیش بینیها، قیمت تعیین شده برای هر 1000 متر مکعب گاز فروخته شده به چینیها بین 350 تا 380 دلار خواهد بود. این عدد تقریبا برابر با قیمتهای گازپروم در بازارهای اروپایی می باشد. مدیران گازپروم اعلام نموده اند در این قرارداد، فرمول قیمت گذاری گاز طبیعی با قیمت نفت در بازارهای جهانی، مرتبط بوده و در صورت عدم آمادگی چینیها برای دریافت گاز صادراتی، پکن باید بهای آن را پرداخت کند. اما روسها برای تحقق صادرات گاز تا دیوار چین باید بیش از 55 میلیارد دلار در توسعه میادین چایاندا (در منطقه ساخایاکوتیا) و کویتکا (در منطقه ایرکوتسک) خود و ساخت شبکه خط لوله انتقال گاز طبیعی این دو میدان، سرمایه گذاری کنند. البته چینیها وامی 25 میلیارد دلاری در اختیار دوستان چشم آبی خود قرار خواهند داد، اما روسها برای پرهیز از وابستگی به یک مشتری، در نظر دارند تا مجموعه ای از تاسیسات عظیم تولید ال ان جی را نیز در ولادی وستوک راه اندازی کنند. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد در آینده نزدیک، 30 میلیارد متر مکعب دیگر به حجم گاز صادراتی روسیه در هر سال، افزوده خواهد شد. چینیها در نظر دارند تا سهم گاز طبیعی از سبد انرژی خود را از 5 درصد کنونی به 10 درصد در سال 2020 و 20 درصد در سال 2030 برسانند. بدین ترتیب، چینیها توسعه طرحهای شیل و ساخت پایانه های عظیم واردات ال ان جی را در سواحل خود دنبال می نمایند. اگرچه مدیرعامل شرکت گازپروم بارها از به کارگیری اسلحه گاز طبیعی در مناقشه اوکراین نام برده است، اما باید پذیرفت که این سلاح روسها در کوتاه مدت و میان مدت، چندان هم کارساز نخواهد بود. چرا که در دهه گذشته که روسها تلاش نمودند تا بیش از گذشته از سلاح انرژی برای تحقق اهداف پشت پرده خود بهره ببرند، به دلایل مختلف نتوانستند به بازارهای جذاب و رو به رشد آسیایی راه پیدا کنند. بدین ترتیب، همچنان روسها وابستگی همه جانبه ای به بازارهای اروپایی خواهند داشت. لذا روسیه به عنوان بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی دنیا، تقریبا هیچ حضوری در بازار گاز آسیا که از بالاترین نرخ رشد در دنیا و بالاترین قیمتهای مبادلاتی برخوردار است، ندارد. هم اینک بیش از 30 درصد گاز مصرفی اروپا از روسیه تامین می شود که در صورت تغییر در برنامه های صادرات مسکو، اروپاییها باید به استفاده از ذخایر راهبردی، خرید گاز از نروژ، خرید ال ان جی از بازارهای جهانی و یا سوزاندن زغالسنگ بیشتر روی آورند. اما در صورت قطع احتمالی جریان صادرات گاز طبیعی، روسها نیز آسیبهای زیادی خواهند دید. بیش از 90 درصد گاز صادراتی روسها به مقاصد اروپایی رهسپار می شود و فروش آن، سالانه 66 میلیارد دلار روانه کرملین می کند. این عدد 15 درصد مجموع درآمدهای کرملین را تشکیل می دهد. فراموش نکنید که از دست رفتن این رقم حتی در کوتاه مدت، اقتصاد شکننده روسها را عمیقا تحت تاثیر قرار خواهد داد. در این میان، پوتین که امیدوار است امپراتوری شوروی سابق را دیگر بار زنده کند، تنها راه گریز از این شرایط را در نگاه به شرق یافته است. اختصاص تولید میادین گازی غرب سیبری برای گاز صادراتی به چین که هم اینک تولید از آنها روانه کشورهای اروپایی می شود، نشان می دهد روسها در راهبرد جدید خود، بسیار جدی هستند. ساخت خط لوله آلتای که گاز طبیعی را به مرزهای شرقی و قلب صنعتی اژدهای زرد روانه می نماید، مهمترین برنامه کنونی کرملین محسوب می شود. هرچند اروپاییها همچنان و تا مدتها، اصلیترین مشتری گاز روسیه باقی خواهند ماند. اما چینیها علاقه ای به انعقاد قراردادهای درازمدت واردات با قیمتهای پرداختی اروپاییها ندارند و تاکنون نیز توافقی بر سر قیمت گاز با روسیه نداشته اند. چینیها که از قیمت پایین گاز فروخته شده به جمهوریهای استقلال یافته آگاهند، با اختصاص میادین گازی در نظر گرفته شده برای صادرات به اروپا جهت واردات از روسیه مخالفند. پکن اعلام نموده که گاز تولید شده از میادین عظیم اما دورافتاده شرق سیبری، باید روانه لوله های صادراتی این قرارداد که قدرت سیبری نام دارد، شود. این خط پس از عبور از شرق مغولستان سالانه 38 میلیارد متر مکعب و بیش از آلمان به عنوان بزرگترین مشتری گازی کرملین به چینیها عرضه خواهد نمود. اما مسکو امیدوار است که در گام بعدی، گاز خود را پس از تبدیل به ال ان جی در سواحل شرقی و منطقه ولادی وستوک به کره جنوبی، هند و ژاپن و سایر دولتهای شرق آسیا نیز صادر کند. این طرح عظیم و زیرساختهای آن، به بیش از 90 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیازمند است. طرحی بلندپروازانه که روسها از آن به عنوان آینده صنعت گاز طبیعی خود یاد می کنند. در سالهای طولانی پیگیری انجام مذاکرات دوجانبه روسیه و چین بر سر نهایی شدن مفاد این قرارداد، روسها خواهان پرداخت بهایی مشابه فروش گاز خود به مشتریان ثروتمند اروپایی از سوی چینیها بودند. در مقابل، چینیها خواهان قیمتی رقابتی با گاز عرضه شده توسط دولتهای آسیای میانه از اعماق دریای کاسپین و میانمار هستند. و به نظر می رسد امضای قرارداد دو طرف اندکی پس از بحران جزیره کریمه، بیش از هر چیز، انگیزه هایی سیاسی داشته است. تعبیر رسانه ها از سفر پوتین به پکن و امضای این قرارداد با عنوان پیروزی سمبلیک نیز نشان می دهد که همچنان در مورد آینده این پروژه، تردیدهایی وجود دارد. در خوش بینانه ترین شرایط، در پایان دهه کنونی می توان شاهد آغاز تزریق گاز به این خط لوله بود. و در صورت موافقت سایر کشورهای منطقه با خرید گاز از خط لوله قدرت سیبری، قدرت چانه زنی روس ها در منطقه ای که تشنه گاز طبیعی است، افزایش می یابد. باید دانست که رهبران اروپایی سالهاست به دنبال یافتن راهکارهایی هستند که وابستگی درازمدت آنها به گاز طبیعی فروخته شده توسط روسها کاهش یابد. ساخت خط لوله هایی مانند ساوث استریم از میادین اعماق آبهای کاسپین و یا وادار نمودن گازپروم به واگذاری تاسیسات زیربنایی خود در خاک اروپا به شرکتهایی دیگر، از جمله این راهکارهاست. اقدامی که روسها را وادار خواهد نمود تا به دنبال یافتن مشتریهای جدیدی برای گاز تولیدی خود باشند. «کیونویک پایک»، کارشناس مسائل انرژی منطقه شمال شرق آسیا در موسسه مطالعات انرژی آکسفورد می گوید: قطع ارتباطات تجاری روسیه و اتحادیه اروپایی در حوزه گاز، مسکو را وادار خواهد نمود که به دنبال یافتن مشتریان جدید در آسیا به عنوان جذاب ترین و رو به رشدترین بازار انرژی دنیا باشند. در این میان، ارائه تخفیف به پکن به عنوان متحد راهبردی مسکو، دور از انتظار نیست. مدیران شرکت CNPC نیز در مقابل خواهان دریافت امتیازهای بیشتر در توسعه میادین نفتی و گازی روسیه هستند. گویی با بدتر شدن شرایط برای اروپاییها، چینیها منافعی بیش از پیش به دست خواهند آورد. اما صرفنظر از عجله روسها برای امضای این قرارداد، چینیها در داخل کشور خود با مسائل داخلی متفاوتی نیز روبرو هستند. مخالفت جهانی با تداوم فعالیت نیروگاههای زغالسنگ سوز چین، تلاش برای متنوع نمودن منابع تامین انرژی، حفظ امنیت عرضه و نگرانی از قیمت بالای ال ان جی در بازارهای آسیایی، بخشی از موضوعات مورد توجه چینیها می باشد. به دنبال کشمکشهای روسیه و غرب به دنبال حوادث اخیر اوکراین، چینیها با توصیه طرفین به گفتگو تلویحا از مواضع مسکو دفاع کردند. اما بی تردید چینیها با استفاده از شرایط به وجود آمده توانستند در رایزنیهای خود، امتیازات ارزشمندی به دست آورند. چینیها که ثبات روابط تجاری خود با همه کشورهای دنیا را در دستور کار قرار داده اند، همواره از نقش آفرینی مستقیم در جبهه گیریها و کشمکشهای بین المللی پرهیز می کنند. روسها نیز نگرانند که در دام غرب و از دست دادن روابط دیرینه خود با سایر جمهوریهای استقلال یافته و متحدان اروپایی شوروی سابق نیفتند. محسن داوری/کارشناس امور بین المللی انرژی منبع:www.oilprice.com