چشم انداز پرچالش منابع گازی مدیترانه شرقی

به گزارش آژانس رویدادهای مهم نفت و انرژی " نفت ما " ، در واپسین روزهای سال 2010، شرکت نوبل انرژی، دستیابی به یکی از بزرگترین میادین گازی کشف شده در دنیا در قرن بیست و یکم و به ارزش 100 میلیارد دلار را اعلام کرد: میدان گازی لویاتان با 450 میلیارد متر مکعب ذخیره درجا که در 4500 فوتی بستر دریای مدیترانه و 80 مایلی ساحل حیفای اسرائیل قرار گرفته است. «لویاتان» بر اساس اسطوره‌های کتاب مقدس یهودیان، نام غولی دریایی است. این شرکت از سالها پیش، عملیات لرزه نگاری سه بعدی خود را در آبهای مدیترانه آغاز نموده بود که تداوم این فعالیتها می تواند به اکتشاف میادین گازی جدیدی برای رهبران قبرس و اسرائیل، بینجامد. اما آیا این موفقیتها تصادفی بوده است؟ اگر به سالهای دورتر بازگردیم، رهبران تل آویو در سالهای 1999 و 2000 دو میدان آشگلون و ماری-بی را کشف نموده بودند. در سال 2004 نیز گاز تولید شده در میدان فراساحلی ماری-بی روانه بازار مصرف داخلی این کشور شد. البته بر اساس آمار انتشار یافته از سوی تل آویو، از سال 1958، استفاده از گاز طبیعی در این کشور آغاز شده است. بر اساس مطالعات زمین شناسی، سازند لویاتان با مساحت 32000 کیلومتر مربع، یک سازند دارای منابع قابل توجه هیدروکربن محسوب می شود که در محدوده خشکی و فلات قاره مناطقی مانند نوار غزه، اسرائیل، لبنان، سوریه و قبرس، گسترده شده است. بر اساس پیش بینی موسسه مطالعات زمین شناسی ایالات متحده در این سازند، 1.7 میلیارد بشکه نفت قابل استحصال و 122 تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی قابل برداشت وجود دارد. با وجود مساحت اندک جغرافیایی و مصرف پایین حجم انرژی این رژیم، باید دانست که همه این ذخایر به اسراییلی ها تعلق ندارد. در مجموع با توجه به برنامه ریزیهای رهبران تل آویو، بخش اعظم این گاز در بازار داخلی مصرف می شود و سهم اندکی برای صادرات باقی خواهد ماند. هم اکنون رقابت شدیدی میان اسرائیل و کشورهای منطقه بر سر میدانهای گازی کشف شده به وجود آمده است. این میدانهای گازی از فلات قاره نزدیک آبهای سوریه در شرقی ترین نقطه مدیترانه آغاز می شود و تا آبهای لبنان و اسراییل و تا آبهای غزه و مصر که خود یک کشور صادر کننده گاز است، ادامه دارد. با این حال به نظر می رسد مشکلات زیادی فرا روی اکتشاف و بهره برداری از این منابع وجود دارد. اسرائیل با داشتن 7.4 میلیون نفر جمعیت و رشد 1.6 درصدی جمعیت خود، در هر سال 148.3 میلیارد فوت مکعب گاز مصرف می کند و پیش بینی می شود که تا سال 2030، حجم مصرف گاز آنان 4 برابر شود. بر اساس پیش بینی ها ، دو میدان گازی لویاتان و تامار تا 50 سال آینده می توانند نیاز این کشور را به گاز طبیعی تأمین نمایند. از سوی دیگر، در پایان سال جاری میلادی ، تولید از میدان گازی ماری-بی آغاز می شود. هزینه توسعه این میدان 2.8 میلیارد دلار تخمین زده می شود. در همسایگی اسرائیل دولت مصر قرار دارد که بر اساس آمار آژانس بین المللی انرژی از ذخایر 58.5 تریلیون فوت مکعبی گاز که این عدد دو برابر حجم ذخایر کشف شده اسرائیل است، برخوردار می باشد. با آغاز بهار عربی و سرنگونی حکومت حسنی مبارک، مهمترین هم پیمان اسراییلی ها در منطقه و قطع صادرات گاز مصر به اسرائیل، رهبران تل آویو با چالش بزرگی در تامین انرژی مورد نیاز خود روبرو شده بودند. بر اساس یک قرارداد 2.5 میلیارد دلاری قرار بود مصر به مدت پانزده سال به اسرائیل گاز صادر کند که آینده این قرارداد پس از به قدرت رسیدن اسلام گرایان اخوان المسلمین در مصر و اعلام لغو صادرات گاز به بهانه پرداخت رشوه اسراییلی ها به رهبران سابق مصر و پایین بودن قیمت تعیین شده، در هاله ای از ابهام قرار گرفته بود. تا پیش از بهار عربی و وقوع 14 انفجار در خط لوله صدور گاز مصر به اسرائیل ، حدود 40 درصد نیاز اسراییلیها به گاز طبیعی از مصر تامین می گردید که از آن بیشتر در تولید برق استفاده می شد. یکی از بندهای پیمان صلح اسرائیل و مصر نیز، فروش نفت و گاز و مشتقات آن به این کشور بوده است. از پیامدهای منفی قطع صادرات گاز مصر به اقتصاد اسرائیل، می توان به افزایش قیمت برق و دیگر منابع انرژی مرتبط با گاز، یاد کرد. چشم انداز ژئوپلیتیکی خاورمیانه در سایه اخلاف نظر بر سر مالکیت این ذخایر گاز، با تغییرات فراوانی روبرو خواهد شد. لبنان نیز اعلام نموده که میدان گازی لویاتان در آبهای این کشور قرار دارد. حزب الله لبنان نیز که یک گروه تحت حمایت ایران و سوریه به شمار می رود، هشدار داده است که به اسرائیل اجازه نخواهد داد اموال دریای لبنان را چپاول کند. اسرائیل نیز اعلام کرده از توان نظامی خود برای دفاع از این میدان گازی استفاده خواهد کرد. ایران نیز که به دنبال افزایش نفوذ خود در منطقه است، پیشنهاد کرده است لبنان را در توسعه این میادین گازی کمک کند. روسیه نیز این پیشنهاد را مطرح کرده است که این امر موجب پیچیده شدن مسائل استراتژیک ناشی از کشف این میدانهای گازی شده است. اینکه شرکتهای خارجی آماده ریسک سرمایه گذاری در این منطقه پرتنش و ناآرام هستند خود یک سئوال است به ویژه اینکه دشمنان و رقبای اسرائیل نمی خواهند شاهد تقویت این رژیم بر اثر ذخایر تازه کشف شده در سرزمین موعود باشند. محسن داوری/کارشناس امور بین المللی انرژی منبع:www.offshoreenergytoday.com