طرح «عربستان ۲۰۳۰»یعنی اوپک بی عربستان

به گزارش نفت ما ،قیمت نفت از میانه‌های سال 2014 شروع به کاهش کرد. از آن زمان عربستان سلسله اقداماتی انجام داده که نتیجه همه آنها کاهش قدرت اوپک بوده است. حال در آخرین اقدام جانشین ولیعهد این کشور طرحی اقتصادی به نام «چشم‌انداز سعودی 2030» تعریف کرده که براساس آن علاوه بر اینکه اقتصاد عربستان غیرنفتی می‌شود، شرکت ملی نفت این کشور از حالت ملی و دولتی بودن خارج شده و خصوصی می‌شود. کارشناسان بر این باورند که این اقدام عربستان موجب نحیف شدن هرچه بیشتر بدنه اوپک می‌شود و از این پس یا باید اوپک را نابود شده بدانیم یا اینکه اوپکی بدون عربستان تصور کنیم. در حالی که اوپک از ابتدا در دهه 60 میلادی تنها برای کنترل بازار نفت و جلوگیری از نوسانات شدید قیمتی به منظور حمایت از کشورهای تولیدکننده که از نوسانات قیمت آسیب می‎دیدند، تشکیل شد. این سازمان طی بیش از 50 سالی که از عمرش می‌گذرد همواره نقش متوازن کننده بازار نفت را داشته است و عربستان به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده اوپک همواره نقش رهبر این سازمان را داشته و با وجود اینکه این کشور همواره سیاست‌های کلی حفظ سهم بازار را دنبال می‌کرده است، اما پیش از این هر گاه قیمت نفت با افت شدید مواجه می‌شد، عربستان همراه با دیگر کشورهای این سازمان اقدام به کاهش تولید نفت خود می‌کردند، سیاستی که در سه سال گذشته خلاف آن اقدام کرده است. اقدامات یکجانبه عربستان که موجب تضعیف اوپک شده در حالی است که دیگر کشورهای این سازمان شرایط مساعدی ندارند. در واقع برخی از کشورهای فقیر عضو اوپک زمانی که قیمت نفت بالای 100 دلار بوده اقدام به گرفتن وام‌های کلانی کرده‌‌اند و به جای آن به کشورهای وام دهنده نفت می‌داده‌اند، اما حال که قیمت‌ها ریزش کرده است این کشورها برای پرداخت بدهی‌های خود با مشکل مواجه شده‌اند. این مشکلات موجب شده است شکاف بین اعضای اوپک و عربستان بیشتر از قبل شود. 4 گام عربستان که موجب کاهش تاثیر اوپک شد اواسط سال 2014 که قیمت‌ها شروع به کاهش کردند، همه منتظر بودند که اوپک به نقش سنتی خود یعنی متوازن‌کننده بازار عمل کند و با کاهش تولید خود موجب افزایش قیمت‌ها شود، اما نشست 166 اوپک در آخرین روزهای سال 2014 با مخالفت عربستان با کاهش سقف تولید همراه شد و نتیجه این اقدام افت بیشتر قیمت‌ها بود. در آن زمان سناریوهای مختلفی برای این اقدام عربستان تعریف شد؛ برخی انگیزه این کشور را سیاسی و برای فشار آوردن به ایران و روسیه و در راستای سیاست‌های آمریکا اعلام می‌کردند و حتی عده‌ای بر این باور بودند که عربستان به دنبال صدمه زدن به تولید نفت شیل در آمریکا و فشار به این کشور برای همراهی بیشتر در سیاست‌های منطقه‌ای خود است. در مقابل برخی کارشناسان مخالفت عربستان با کاهش تولید نفت را با انگیزه کاملا اقتصادی می‌دانستند و بر این باور بودند عربستان به دنبال حفظ سهم خود از بازار نفت است. بعدها مشخص شد که این کشور برنامه‌های اقتصادی خود را دنبال می‎کرده، هرچند این اقدامات با اهداف سیاسی این کشور نیز کاملا همراستا بوده است. در اقدام بعدی این کشور در نشست 168 اوپک در آذر سال پیش به دلیل اختلاف با ایران بر سر افزایش سقف تولید، موجب شد که سقف تولید اوپک به کلی حذف شود. عربستان با این اقدام تولید نفت خود را افزایش داد. سومین اقدام عربستان مخالفت با طرح فریز تولید در نشست مشترک بین کشورهای عضو و غیرعضو اوپک بود که ماه پیش در دوحه برگزار شد و این اقدام نشست دوحه را به شکست کشاند. اما آخرین گام این کشور به معنای نادیده گرفتن محض اوپک است. اجرای برنامه «عربستان 2030» می‌تواند اقتصاد این کشور را نجات دهد، اما حضور عربستان به‌عنوان کشوری که بیش از 30 درصد از تولید اوپک را در دست دارد در این سازمان معنای خود را از دست می‌دهد و قدرت اوپک بیش از پیش کاهش می‌یابد. به گزارش بلومبرگ، طرح «عربستان 2030» به این معنا است که اوپک دیگر نقشی نخواهد داشت یا باید اوپکی بدون عربستان داشته باشیم. بر‌اساس طرح جدید اقتصادی که به چشم‌انداز 2030 معروف و از سوی محمد بن سلمان، فرزند پادشاه کنونی مطرح شده است، دولت عربستان قصد دارد وابستگی اقتصاد این کشور را به درآمدهای نفتی کاهش دهد، بنابراین نیاز به کنترل قیمت نفت برای این کشور به حداقل می‌رسد. علاوه بر این طرح خصوصی‎‌سازی آرامکو این کشور را به تنها عضو اوپک تبدیل خواهد کرد که مالکیت کامل شرکت ملی نفت خود را در اختیار ندارد.سث کلینمن، کارشناس ارشد موسسه سیتی گروپ در این باره به بلومبرگ می‌گوید: «نتیجه اصلی طرح سعودی 2030 این است که اوپک دیگر نقشی برای ایفا کردن نخواهد داشت، یا شما می‌توانید اوپکی بدون عربستان داشته باشید.» شاهزاده 30 ساله سعودی ماه گذشته در گفت‌وگو با بلومبرگ اعلام کرد که کشورش به قیمت نفت اهمیتی نمی‌دهد و نفت 30 دلاری یا 70 دلاری برای آنها تفاوتی ندارد، چراکه قصد دارند برنامه‌های اقتصادی خود را دنبال کنند که فارغ از قیمت نفت است. همچنین تغییر وزیر نفت عربستان بعد از 20 سال شاید به معنای تغییر در نوع روابط ریاض با اوپک باشد. نابسامانی در کشورهای فقیر اوپک در حالی که شاهزاده سعودی با برنامه‌های بلند‌پروازانه خود موجب تغییر ساختار اوپک شده برخی دیگر از کشورهای عضو اوپک شرایط نامساعدی را می‌گذرانند که این مساله موجب افزایش نارضایتی این کشورها از عربستان شده است. به گزارش رویترز، برخی کشورهای فقیراوپک که در دوره نفت گران وام‌های کلانی گرفته‌اند و اکنون که قیمت‌ها کاهش یافته، برای بازپرداخت آن بدهی‌ها باید 3 برابر دوران نفت‌گران، نفت بفروشند. این مساله موجب بروز مشکلات شدید مالی برای کشورهایی نظیر آنگولا، ونزوئلا، نیجریه و عراق و افزایش اختلافات در داخل اوپک شده است. آنگولا، بزرگ‌ترین‌ تولیدکننده آفریقایی نفت، از سال 2010 تاکنون 25 میلیارد دلار از چین وام گرفته است. این بدهی شرکت نفت دولتی این کشور را ناگزیر کرده که تقریبا کل تولید نفت خود را در سال جاری صرف بازپرداخت آن کند. در مجموع کشورهای آنگولا، نیجریه، عراق، ونزوئلا و اقلیم کردستان عراق باید در سال جاری بین 30 تا 50 میلیارد دلار از طریق فروش نفت به طلبکاران خود بازپرداخت کنند. بازپرداخت 50 میلیارد دلار بدهی در طول یک سال اگر قیمت نفت حدود 120 دلار باشد، تنها به صادرات کمی بیش از یک میلیون بشکه نفت نیاز دارد، اما در حال حاضر که قیمت‌ها به حدود 40 دلار رسیده، برای بازپرداخت این رقم حداقل روزی 3 میلیون بشکه نفت باید صادر کنند. آمریتا سن، تحلیلگر موسسه انرژی اسپکتس در اینباره به رویترز می‌گوید: این کشورها برای امور جاری خود این وام‌ها را گرفته‌اند و اگر متعهد شده باشند که در قبال آن کل تولید خود را به کشورهای وام دهنده بدهند، نمی‌توانند برای حفظ سطح تولید خود سرمایه‌گذاری کنند و از افزایش قیمت‌ها در آینده نیز سودی نخواهند برد. منبع: دنیای اقتصاد