بی ثباتی قیمت نفت و افزایش نشستهای کشورهای تولیدکننده-مصرف کننده

به گزارش نفت ما ،اقدامات عربستان و وزیر نفتش «علی النعیمی» در اوپک یادآور شوک کاهش قیمت نفت دهه 1980 است. به دلیل کاهش جهانی قیمت نفت از سال 1985 به بعد، به دلیل کاهش جهانی تقاضا، سیاست پیشنهادی «احمد زکی یمانی» وزیر نفت وقت عربستان مبنی بر لزوم افزایش تقاضای نفت و امنیت عرضه بلند مدت اجرا شد. این الگو که در اصطلاح «سهم بازار آزاد» نامیده می شود باعث افزایش تقاضا شد اما قیمت نفت 5 دلار در هر بشکه شکست. این شرایط فرصت مناسبی برای توسعه ذخایر و فناوری عربستان فراهم آورد. در سال 1982 اوپک سهمیه های تولید را برای اعضا تعیین کرد و جلسات منظمی را برگزار نمود و تصمیمات موثری را اتخاذ می کرد، ضمن اینکه هر عضو از حق وتو برخوردار بود. از 1990 به بعد سهمیه بندی اوپک بر اساس ظرفیتها صورت گرفت و نه میزان تولید. در نتیجه نه مقدار تولید قابل کنترل بود نه قیمتها. بنابراین اوپک از ساختار کارتلی خارج شد. شرایط امروز نیز همانگونه است. قبلا برای تعیین میزان تولید امضای هر 12 عضو لازم بود اما پس از برقراری شرایط جدید دیگر اینگونه نبود. تحولات بعدی همچون قیمت گذاری بر اساس قیمت برگشتی، قیمت گذاری بر اساس شاخص نفت برنت و نفت تکزاس غربی، باعث شد کالای نفت تبدیل به نوعی سرمایه شود. اینها همه مواردی هستند که نشان دهنده ضعیف تر شدن نقش اوپک در مبادلات نفتی هستند اما با اینوجود هرچند اوپک نقش حاکمیتی در بازار ندارد اما تاثیرگذاری زیادی دارد. در این زمینه مدل سازی رفتار اوپک،تبیین رفتار اوپک، مدل رفتار قیمت اوپک، مدل درآمد اوپک قابل بررسی است. امروزه نفت ارزان تنها بستگی به هزینه های استخراج و فناوری ندارد بلکه بازار، سیاست،ملاحظات ژئو استراتژیک، و خیلی عوامل دیگر در آن دخیل است. امروزه ژئوپلیتیک نفت در حال تحولی اساسی است. گرچه قیمت نفت اهمیت خود را در اقتصادهای ملی و بین المللی حفظ می کند، روابط تولیدکنندگان و مصرف کنندگان نیز پابرجا خواهد ماند. بی ثباتی شدید قیمت چه در جهت افزایش و چه کاهش، علاقمندی به گفتگو را در این دو طرف احیا کرده و نیروی محرکی برای نشستها و مذاکرات فراهم خواهد ساخت. اما متاسفانه منفعت طلبی شخصی اساسی برخی کشورها در بازار، همواره آب سردی از واقعیت را بر اشتیاق گفتگو و همکاری خواهد ریخت و نمونه آن بی نتیجه ماندن نشست اخیر دوحه بود. بدیهی است که بازارهای جهانی نفت نیاز به اصلاحات دارد. در واقع، داستان اوپک عمدتاً سیاسی است تا اقتصادی. نکته غیر قابل انکار، شکافهای کنونی است که در درون اوپک متاثر از سیاست خارجی و منافع اقتصادی متفاوت میان اعضاء شکل گرفته است و همبستگی و توانایی این سازمان را به عنوان یک واحد یکپاچه دستخوش پریشانی کرده است. بر این اساس، قدرت آینده اوپک اگر چه به واسطه سهم محدود آن در بازار جهانی محدود شده اما بقای اختلافات و تشدید رقابت میان اعضاء فراتر از قیمت و بهای نفت در سایر عرصه ها وارد شده و فروپاشی این سازمان را تسریع خواهد کرد. حذف و کاهش یارانه های انرژی در کشورهای اوپک و یا برنامه ریزی آنها برای کسب درآمدهای غیر نفتی در چند دهه آینده با هدف توازن بودجه، می تواند بیانگر این وضعیت باشد. فاتیما رضایی/نفت ما