آفریقای جنوبی؛ بزرگترین خریدار نفت ایران در قاره سیاه

به گزارش نفت ما ،سفر جاکوب زوما رئیس جمهوری آفریقای جنوبی به تهران در راس یک هیات بلندپایه سیاسی و اقتصادی 180 نفره که 6 وزیر کابینه نیز به همراه داشت، و حدود 100 فعال اقتصادی این کشور بازتاب داشته است. در این سفر، چندین سند اقتصادی و تجاری بین مقامات دو کشور به امضا رسید. سفر زوما به تهران، نخستین سفر رئیس جمهور این کشور به جمهوری اسلامی ایران به شمار می رود. البته نلسون ماندلا رهبر مبارز و فقید این کشور قبل و بعد از دوران ریاست جمهوری خود به تهران سفر کرده است. روابط ایران و آفریقای جنوبی پس از انقلاب در سطح بالایی قرار داشت و ایران در سال‌های 1355-1356 پس از اسرائیل به دومین شریک تجاری این کشور تبدیل شد. کشورهای جهان به ویژه کشورهای صادرکننده نفت، آفریقای جنوبی را تحریم کردند به همین دلیل ایران مهم‌ترین تامین‌کننده این محصول برای آفریقای جنوبی بود و قرارداد نفتی میان شرکت نفت ساسول و شرکت نفت ملی ایران بسته شد. فروش نفت ایران به آفریقای جنوبی با وجود قطعنامه سازمان ملل، سبب انزوای ایران در میان کشورهای خط مقدم و کشورهای اسلامی این قاره شد. پس از انقلاب اسلامی نیز، با رژیم آپارتاید آفریقای جنوبی قطع رابطه کرده و صادرات نفت و روابط اقتصادی اش را قطع کرد تا اینکه در سال 1994 دولت مردمی ماندلا سر کار آمد. رئیس جمهور روحانی در دیدار با همتای آفریقای جنوبی خود، با تاکید بر اینکه روابط بانکی بین ایران و افریقای جنوبی می تواند در شرایط فعلی پیشران توسعه روابط میان دو کشور باشد گفت: «در جریان مذاکرات، راه‌های استحکام و تعمیق روابط دو کشور بررسی و بر بهره گیری از همه ظرفیت‌های ایران و آفریقای جنوبی در عرصه روابط اقتصادی، تجاری، علمی، فناوری و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تأکید شد. در راستای گسترش روابط دو کشور، همکاری در زمینه‌های صنعتی، معدن و انرژی نیز حائز اهمیت است، همچنین شرکت‌های ایران و آفریقای جنوبی می‌توانند متقابلاً در کشورهای همدیگر فعالیت‌های فنی و مهندسی داشته باشند. روحانی همچنین گفت: «آفریقای جنوبی با توجه به جایگاهی که از آن برخوردار است می‌تواند مرکز اتصال ایران به بخش بزرگی از قاره آفریقا باشد و در مقابل بنادر جنوبی ایران از طریق کریدور جنوب به شمال می‌تواند این کشور را به منطقه آسیای میانه، قفقاز و اروپای شرقی متصل کند.» هشت سند همکاری در زمینه تجارت و صنعت، یادداشت تفاهم ایجاد کارگروه مشترک سرمایه‌گذاری، یادداشت تفاهم همکاری‌های کشاورزی، یادداشت تفاهم مدیریت منابع آب، یادداشت تفاهم همکاری‌های بیمه‌ای، یادداشت تفاهم تبادل اطلاعات مالی مربوط به پولشویی، یادداشت تفاهم بین پژوهشگاه صنعت نفت و پتروسا و برنامه همکاری در زمینه فرهنگ و هنر، اسنادی بودند که دو کشور برای شتاب بخشیدن به همکاری‌های دوجانبه، به امضا رساندند. دو طرف نسبت به برگزاری‌ کمیسیون مشترک به عنوان مکانیسم کلیدی تنظیم روابط دوجانبه ابراز رضایت نمودند. آنها بر ضرورت اجلاس کمیسیون مشترک به منظور تداوم پیگیری منظم همکاری‌ها و مناسبات فیمابین تأکید نموده و از وزرای ذی‌ربط خواستند سیزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک دو کشور را قبل از پایان سال 2016 میلادی در پرتوریا برگزار کنند. طرفین وجود ظرفیت‌های بزرگ در ارتقاء روابط تجاری دوطرفه را مورد توجه قرار دادند. آنها از مسئولین ذیربط خواستند که نسبت به اجرای نقشه راه تجارت و سرمایه‌گذاری اقدام نموده و تمایل خود را برای تجارت دو طرفه با هدف‌گذاری 2 میلیارد دلار تا سال 2020 ابراز نمودند. طرفین همچنین مذاکرات بیشتری برای شناسایی زمینه‌های همکاری در بخش مالی از جمله برقراری مجدد روابط بانکی انجام دادند. آنها همچنین در مورد شناسایی ابتکارات مشترک در بخش نفت و گاز تبادل نظر نمودند. با توجه به اهمیت زیاد مدیریت منابع آب، دو طرف برشناسایی همکاری در حوزه‌های وسیعی از موضوعات مرتبط با بخش آب موافقت نمودند. برقراری خط پروازی، گردشگری و همکاری در حوزه‌های کشتیرانی و حمل و نقل دریایی از دیگر موارد مورد تاکید دو رئیس جمهور بود. رئیس جمهور آفریقای جنوبی گفت: «مجدداً این موضوع را از سوی جنبش عدم تعهد مورد تأکید قرار می‌دهیم که ایران حق دارد از انرژی هسته‌ای برای اهداف صلح آمیز استفاده کند. با تقویت روابط اقتصادی و تجاری ایران و آفریقای جنوبی، پتانسیل‌های بزرگ اقتصادی و شگرفی میان آسیا و آفریقا ایجاد خواهد شد که در این راستا باید بخش خصوصی و فعالان اقتصادی دو کشور را بیش از گذشته فعال کنیم». «ویلیام مکس فلمن وایتهد» سفیر آفریقای جنوبی در تهران نیز ایران را به عنوان دروازه استراتژیک به سوی آسیا، اروپا و خاورمیانه می‌بیند و روابط اقتصادی که در سایه روابط سیاسی می‌توان انجام داد، می‌تواند به باز شدن مسیر آفریقای جنوبی به سوی کشورهای آسیایی و اروپایی و همچنین باز شدن مسیر ارتباط ایران در آفریقا جنوبی و سایر کشورهای آفریقایی منجر شود. سفیر آفریقای جنوبی معتقد است: کشورش فاقد کشتی‌های مناسب جهت واردات نفتی از ایران در زمان تحریم‌های شدید علیه ایران بود و اگر این کشور از صنعت کشتیرانی مناسبی برخوردار بود و در این زمینه به اروپا وابسته نبود، می‌توانست روابط بازرگانی و وارداتی خود با ایران را به راحتی تداوم ببخشد. وایتهد با بیان این که کشتی‌های ساخت ایران کشتی های خوبی هستند و توانایی طی مسیرهای آبی تا ونزوئلا، برزیل و هند و.. را دارند، بیان کرد: حوزه کشتیرانی، صنعتی است که می‌توانیم در آن سرمایه گذاری مشترکی داشته باشیم و البته این همکاری و سرمایه گذاری‌ها توسط دولت حمایت می‌شود. روزنامه «کیپ تایمز» چاپ آفریقای جنوبی از روابط دو کشور با عنوان «مشارکت اقتصادی برد-برد با ایران»، یاد کرده و نوشته جاکوب زوما رئیس جمهوری آفریقای جنوبی اعلام کرده کشورش شریکی قابل اتکا در زمینه شراکت اقتصادی برابر با ایران بر اساس رویکرد برد-برد محسوب می شود. وی در اجلاس تجاری ایران در تهران اعلام کرد آفریقای جنوبی اعمال تحریم های یکجانبه را علیه ایران به شدت محکوم و از برداشته شدن بسیاری از این تحریم ها استقبال می کند. اعمال تحریم ها علیه ایران همچنین تأثیری منفی بر توسعه اقتصادی آفریقای جنوبی داشت زیرا ایران یکی از بزرگترین تأمین کنندگان نفت خام آفریقای جنوبی قبل از اعمال تحریمها بود. رقم 350 میلیون دلاری مجموع روابط تجاری دو کشور منعکس کننده قابلیتهای بهینه اقتصادی میان دو کشور نیست. عضویت آفریقای جنوبی در نهادهای بین المللی مهمی همچون گروه 20، بریکس، گروه 77، جنبش عدم تعهد و اتحادیهه ای اقتصادی متعدد قاره آفریقا موقعیت خوب را برای این کشور فراهم آورده و ایران می تواند از ظرفیتهای اقتصادی آن در حوزه انرژی، صنایع و معادن و کشاورزی بهره برده و در واقع این کشور با دارا بودن اقتصاد قدرتمند و رشد اقتصادی باثبات و قابل توجه در قاره آفریقا برای ایران همواره یک کشور هدف به منظور همکاری اقتصادی تجاری به شمار می رود. جامعه اقتصادی شرق و جنوب آفریقا (کمیسا)، جامعه اقتصادی جنوب آفریقا (سادک) و جامعه اقتصادی غرب آفریقا (اکوواس) با جمعیتی بالغ بر 700 میلیون نفر ، بازاری جذاب برای پیمانکاران و فعالان اقتصادی ایران به شمار می رود و لذا آفریقای جنوبی می تواند به دلیل دارا موقعیت ممتاز در راس روابط و همکاری های تهران با قاره آفریقا قرار گیرد. توسعه روابط تجاری با آفریقای جنوبی فرصتهای بسیار خوبی برای صادرکنندگان ایرانی به منظور جذب سرمایه گذاری خارجی و انتقال دانش فنی به کشور ما پدید می آورد. در مورد پیوندهای ژئواکونومیک ایران و قاره آفریقا در پساجنگ سرد اهداف ژئواکونومیک جایگزین اهداف و قلمروهای ژئواستراتژیک است. مناطق متعدد آفریقا عبارتند از: 1-آفریقای حوزه مدیترانه که بخش شمالی قاره را دربر می گیرد، 2- آفریقای شمال شرقی که اصطلاحا واژه شاخ آفریقا را بر آن نهاده اند شامل کشورهای مصر، سودان، اتیوپی، سومالی، اریتره و جیبوتی، 3-آفریقای جنوب صحرا که اصطلاحا در دوران جنگ سرد، کمربند شکننده نامیده می شد، 4-منطقه آفریقای جنوبی. منطقه چهارم یا آفریقای جنوبی کماکان از دید اهداف استراتژیک به صورت یک منطقه امن قلمداد می شود و دور از تحولات باقی خواهد ماند. با توضیحات بالا ایران باید با نگرش به رونق بازارها و گسترش تجارت جهانی و محور قرار دادن انرژی در تحولات ژئواکونومیک ایران از هم اکنون در جهت انتخاب شرکای استراتژیک خود اقدامات لازم را در این بخش از آفریقا به عمل آورد. در مجموع، سیاست مستقلانه و غیرمتعهدانه آفریقای جنوبی در سیاست خارجی این کشور و روابط با اولویت دار با ایران متبلور شده است. واردات نفت آفریقای جنوبی روزانه 550 هزار بشکه است و ایران که قبل از تحریمها یکی از بزرگترین تامین کنندگان نفت این کشور بود اما در دوران تحریم فروش نفت ما به این کشور قطع شد و در پساتحریم وزارت نفت تلاش دارد تا صادرات از سرگرفته شود. رییس جمهوری آفریقای جنوبی با سفر به تهران، دور جدید مذاکرات فروش نفت خام را با ایران کلید زده است. این کشور یکی از خریداران سنتی نفت ایران است؛ و حالا در پی خرید نفت در همان سطح سابق است. همین میزان خرید نفت هم آفریقای جنوبی را به بزرگ ترین خریدار نفت ایران در قاره سیاه تبدیل کرده است. از این رو است که این کشور یکی از خریداران مهم نفت ایران است؛ کشوری که در نزدیکی خود لیبی، نیجریه و سودان را دارد اما یکی از مشتریان مهم نفت ایران است. در همین زمینه بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران و تینا جومت پترسون، وزیر انرژی آفریقای جنوبی با یکدیگر دیدار کردند تا روسای جمهوری دو کشور راحت تر کار توافق صادرات نفت ایران به این کشور را تمام کنند. پایانه های نفتی آفریقای جنوبی متعلق به شرکت نفت و گاز انگلیسی «شل» است و قرار شده ایران بخشی از نفت این پالایشگاه ها را در آفریقای جنوبی تامین کند. فاتیما رضایی/نفت ما