ژئوپلیتیک نفت و گاز داعش

به گزارش نفت ما ، شکل‌گیری جریان و گروه تکفیری و تروریستی «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش-ISIL) در منطقه خاورمیانه، هم از نظر ایدئولوژیک و هم از نظر ژئوپولیتیک، تهدیداتی را متوجه امنیت و منافع ملی ج.ا.ا. کرده است. یکی از مهمترین این تهدیدات، تهدید در حوزه ژئوپولیتیک انرژی است. «فردریک ویلیام انگدال»، پژوهشگر مرکز تحقیقات جهانی شدن CRG و برنده جایزه بهترین تحلیلگر ژئوپولیتیک در سال 2007-2008، در مورد بحران سوریه و داعش معتقد است که این بحران، دلیل ژئوپولیتیک دارد. به نظر وی، قطر با تجهیز القاعده، آموزش و پشتیبانی مالی و غیره و آشوب افکنی از طریق آنان خواهان سرنگرفتن پروژه خط لوله انتقال گاز ایران به اروپا از طریق عراق، سوریه و مدیترانه می باشد. کشف منابع گازی در حمص سوریه نیز بر نقش و اهمیت سوریه در این میان افزوده است. ترکیه نیز خواهان ایجاد یک رقیب ترانزیتی برای خود نیست و به حمایت مالی و دیپلماتیک از این گروه می پردازد. در مجموع نقشه درگیریها در سوریه با نقشه انتقال خط لوله گاز اسلامی تطابق دارد. در واقع هدف درگیریها ژئوپولیتیکی و اقتصادی است تا ایدئولوژیک، و در این میان حذف ایران و روسیه از چرخه صادرات گاز به اروپا هدف اصلی قطر است که به دنبال یک خط لوله از طریق عربستان،عراق و سوریه برای خود است به گونه ای تنها بازیگر اصلی در عرصه انرژی اروپا تبدیل گردد. گروه داعش در عراق و سوریه توسط سیا و پنتاگون به وجود آمده و هدایت و رهبری می شوند و فرماندهانشان در سال 2012 در اردن توسط نظامیان آمریکایی آموزش دیده اند و هدفشان گسترش ناامنی در عراق و بی ثبات سازی سوریه است. نکته مهمتر اینکه خیلی از عناصر داعشی پاسپورت آمریکایی و اروپایی دارند و هیچ مخالفتی هم با عضوگیری داعش در اروپا صورت نمی گیرد. «الکساندر لستا» مدیر موسسه راهبردی Dissonance نیز معتقد است که بحران سوریه مستقیما با دو طرح نابوکو و ساوت استریم، ارتباط دارد. در همین زمینه در سال 2009 طرحی تحت عنوان «اتحادیه خط لوله گاز» توسط سه کشور شیعه مذهب ایران، عراق و سوریه راه اندازی شد که این خط لوله، گاز ایران را با هدف تأمین انرژی اروپا با دور زدن خاک ترکیه به مدیترانه منتقل می سازد. این طرح به ایران اجازه می دهد که گاز خود را به اروپا منتقل کرده و در عین حال یک شبکه به سوی لبنان نیز ایجاد کند، به نظر رولان لومباردی این طرح در نهایت می بایستی به شبکه ساوت استریم وصل شود. ایران به عنوان ذخیره اصلی که طرح نابوکو را تغذیه کند مطرح بود ولی به دلایل سیاسی فورا حذف شد. در سال 2009 طرح دیگری راه اندازی شد، این بار یک کشور سنی ضمانت پنتاگون را دریافت کرد. گاز قطر برای تغذیه اروپا، می بایستی از طریق لوله گاز از قطر به عربستان سعودی و سپس سوریه و سرانجام از طریق ترکیه منتقل شود. این طرح در عین حال طرح نابوکو را دوباره فعال می ساخت. طرح نابوکو از پشتیبانی ترکیه و آمریکا برخوردار بود که به دلیل فقدان تحویل دهندگان معتبر گاز تعطیل شده بود. البته، اجرای طرح گاز قطر، اگر بشار اسد سرنگون نشود و به جای آن یک دولت فرمانبردار سر کار آورده نشود، تحقق ناپذیر خواهد بود. در چنین عمقی از چشم انداز طرح های متنوع گاز است که می توانیم پافشاری برخی از کشورها را در سرنگون سازی بشار اسد و پشتیبانی از به اصطلاح اپوزیسیون سوریه را درک کنیم. نقطه مرکزی رقابت بین تولید کننده های گاز، اتحادیه اروپا است، این بازار معتبری که مصرف گاز حتی با وجود بحران رو به افزایش دارد. «کریستینا لین» از پژوهشگران مؤسسه مشاوره استراتژیک، سیاسی، امنیتی و اقتصادی در برلین ISPSW، معتقد است تقاضای اردوغان برای ایجاد منطقه حائل آمریکا-ترکیه در سوریه، احتمالاً باعث جلوگیری از پیشروی تشکیلات خودگردان کرد می گردد و نه مقابله با داعش! و احداث خط لوله گاز طبیعی ترکیه- قطر را که پیشنهاد آن در سال 2009 مطرح شده بود ممکن می سازد. با احداث خط لوله پیشنهادی که از منطقه حلب –همان منطقه حائل- می گذرد، ارتش جیش الفتح به پشتیبانی ترکیه-عربستان-قطر قادر خواهد بود تا یک دولت انحرافی سلفی در سوریه را بنیان گذارد و بدین طریق آنکارا، ریاض و دوحه در ثروت آینده حاصل از این خط لوله سهیم می گردند. دیوید گالزونی و جیانکومو گلدکورن در شورای آتلانتیک گزارشهای مشابهی منتر کرده اند. در مورد تحولات حوزه انرژی داعش باید گفت که این گروه تروریستی در ماههای اخیر پس از مواجه شدن با مشکلات مالی عملیاتهایی را برای اشغال چاههای نفت و گاز سوریه در استان حمص انجام داد تا از این طریق بتواند یک منبع درآمد جدید را کسب کند. داعش هم اکنون ثروتمندترین گروه تروریستی دنیاست و 7 میلیارددل ار ذخیره ارزی دارد. داعش در سوریه 44 هزار بشکه و درعراق 6 هزار بشکه نفت در روز استخراج می کند و درآمدش از فروش گاز طبیعی حدود 1 میلیون دلار در روز است. این گروه تروریستی، میدان گازی «آراک و الحیل» را در حومه تدمر در اواسط می گذشته به تصرف خود درآورد. میدان گازی آراک در ۲۵ کیلومتری شهر باستانی تدمر قرار دارد که برای دولت سوریه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود زیرا از گاز استخراج شده از آن برای تامین نیاز بخشی از نیروگاه های تولید برق در استان های حمص، حلب و حومه دمشق استفاده می شد. این میدان گازی دومین میدان گازی سوریه بعد از میدان «الشاعر» در استان حمص محسوب می‌شود که در کنترل دولت دمشق قرار دارد. داعش، تاکنون تعدادی چاه نفت در عراق و سوریه را تحت تصرف درآورده و اقدام به فروش نفت خام و کسب درآمد از این محل می‌کند. داعش همچنین در اواسط ژوئن گذشته خط لوله گاز درشرق استان حمص را منفجر کرد که موجب کمبود سوخت مورد نیاز نیروگاههای تولید برق سراسری از جمله در دمشق شد. شرکت گاز «الفرقلس»، دومین شرکت گاز سوریه بوده و مسوولیت تامین گاز بخش اعظم مناطق سوریه را برعهده دارد. عناصر داعش یک خط لوله انتقال گاز را در جولای گذشته در صحرای تدمر واقع در «ریف شرقی حمص» منفجر کردند. میادین و شرکت نفت گاز استان حمص، بارها هدف حملات تروریستی «داعش» قرار گرفته و چندین بار این میادین بازپس گرفته شده است. در مجموع، یکی از علل تشدید این بحران، دخالت‌های قدرت‌های غربی مانند آمریکا، فرانسه و بریتانیا در مسائل داخلی سوریه و همچنین دخالتهای کشورهای عربی قطر و عربستان سعودی به همراه ترکیه بوده که در این میان ژئوپلیتیک نفت و گاز، نقش بسیار برجسته ای دارد. سوریه و فرسودگی منابع نفتی و تأمین گاز اروپا از طریق قطر به جای ایران و روسیه، از عوامل مهم بحران داعش در سوریه است. اجرای آلترناتیوهای جایگزین پروژه خط لوله گاز اسلامی، توسط رقبای منطقه ای ایران و گروه تروریستی داعش، مانع اصلی اجرای پروژه خط لوله گازی اسلامی شده، به گونه ای که منحرف کردن ژئوپولیتک ایران و کاستن از اهمیت و نقش منطقه ای آن است. بی تردید یکی از عوامل اصلی ورود نظامی روسیه به بحران سوریه نیز، همین ترس از دست دادن موقعیت تامین کننده انرزی اروپا توسط قطر با اجرای داعش است.