به گزارشنفت ما ،با سفر هیات عالی رتبه ترکمنستان به ایران در روزهایی که هیات‌هایی از کشورهای قدرتمند جهانی در حال رفت و آمد به تهران هستند، به نظر می رسد با تشدید احتمال لغو تحریم های بین المللی علیه ایران گسترش همکاری های اقتصادی تهران- عشق آباد به ویژه در بخش انرژی، یکی از اولویت های اصلی کشور به حساب می آید.
با لغو تحریم ها افزایش سقف مبادلات تجاری تا 60 میلیارد دلار میان دو کشور هدفی در دسترس تر خواهد بود. در همین راستا بر آن شدیم تا پیشینه همکاری های ایران و ترکمنستان در بخش انرژی را بررسی کنیم.
در حالی خبرها حاکی از امضای قرارداد یک میلیارد دلاری میان ایران و ترکمنستان و تهاتر گاز با کالا و خدمات فنی و مهندسی است که دو کشور از سال 1997 (1376 شمسی) با یکدیگر همکاری گازی داشته اند.
براساس این قرارداد مقرر شد ایران از طریق خط لوله «کربچه- کردکوی» سالانه 10 میلیارد متر مکعب گاز از ترکمنستان وارد کند که البته این رقم طی سال های بعد به 14 میلیارد متر مکعب رسید.
حسن روحانی در سفر اخیر خود به عشق آباد با تاکید بر ظرفیت های مختلف دو کشور برای گسترش روابط اقتصادی، هدف ایران را افزایش میزان واردات گاز از ترکنستان تا سقف 40 میلیارد متر مکعب در سال عنوان کرد.
اما از سوی دیگر ایران نیز در طول سال های گذشته و پس از استقلال ترکمستان و آغاز اصلاحات اقتصادی در این کشور بر حمایت از اقتساد این کشور برای قرار گرفتن در مسیر رشد و نمو تاکید داشته است، به طوری همواره انتقال دهنده تجربیات خود در صنعت نفت و گاز و صادرکننده خدمات فنی و مهندسی در زمینه ساخت نیروگاه، پالایشگاه و کارخانه های پتروشیمی به این کشور بوده است.
بر این اساس صادرات گاز به ایران یکی از مهمترین منابع ارزی این کشور به حساب آمده و همین امر دلیل بر آن شده که عشق آباد در چندین مقطع و آن هم در زمانی که ایران به گاز نیاز مبرم داشت، دست ایران را از گاز خود کوتاه کند و با بستن شیر صادرات، تهران را پای میز مذاکره برای افزایش قیمت گاز صادراتی بکشاند.
زمستان 1384 بود که ترکمنستان علی رغم اینکه نتوانسته بود پس از گذشت 9 سال از امضای قرارداد به حجم موردنظر صادرات گاز به ایران برسد، با طرح درخواست افزایش قیمت شیر گاز را به روی ایران بست تا پس از انجام مذاکرات و موافقت ایران با افزایش 33 درصدی قیمت، گاز با نرخ 75 دلار در هر متر مکعب وارد خاک ایران شود.
اما این پایان خلف وعده های ترکمن ها نبود و ترکمنستان کمتر از یک سال بعد و بار دیگر در اوج سرما ایران را از گاز خود محروم کرد تا بتواند نرخ گاز صادراتی خود به کشورمان را 100 درصد افزایش دهد. این بار اما تهران درخواست عشق آباد را بی پاسخ گذاشت تا پس از چندماه با نرخ اعلام نشده واردات گاز همسایه شمال شرقی از سر گرفته شود.
در مقاطع متعدد دیگری نیز ترکمنستان به بهانه های مختلف حجم صادرات گاز خود به ایران را تا حد صفر کاهش داد و به گونه ای گروکشی کرد.
همین گروکشی ها موجب شد تا ایران به گونه ای مجدانه طرح کاهش وابستگی به گاز وارداتی ترکمنستان را پیگیری کرده و با تعریف و اجرای خطوط لوله جدید برای انتقال گاز فازهای پارس جنوبی به استان های شمال و شمال شرق کشور، نیاز خود را به گاز عشق آباد کاهش دهد.
بر این اساس در طول سال های 90 تا 92 خط لوله شمال و شمال شرق کشور از تهران تا سرخس و خط لوله سوم سراسری از لوشان تا رشت تکمیل شد.
انتقال گاز فازهای پارس جنوبی به شمال و شمال شرق کشور نه تنها کاهش وابستگیبه گاز ترکمنستان را موجب شده بلکه کریدوری برای سوآپ و انتقال گاز به بازارهای شرق آسیا و افزایش سهم ایران در تجارت جهانی گاز را به حساب می آید.
به گزارش ایسنا، ایران در حال حاضر حدود 10 درصد گاز مصرفی خود را از ترکمنستان تامین می کند.
در این بین مراودات هیات های سیاسی، اقتصادی و بازرگانی و امضای قراردادهای جدید و تفاهم برای افزایش مبادلات گاز، کالا و خدمات فنی و مهندسی نیز بعد دیگری از روابط تهران- عشق آباد بوده است.
در همین راستا در سفر هفته جاری هیات عالی رتبه ترکمنی به تهران دو کشور در زمینه انرژی به توافقات جدیدی دست یافته و قراردادی را به ارزش یک میلیون دلار برای تهاتر گاز طبیعی با کالا منعقد کرده اند.
یکی دیگر از ابعاد همکاری های تهران- عشق آباد به سوآپ بنزین بازمی گردد؛ همکاری ای که البته در حال حاضر و به دلیل عدم مطابقت محموله بنزین وارداتی از ترکمنستان با استانداردهای یورو 4 اعلام شده، متوقف شده است.
سید ناصر سجادی- مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی- در این باره به ایسنا گفته بود: "ما قراردادی را برای سوآپ بنزین داشته‌ایم. مشخصات مورد تایید شرکت ملی نفت را هم به پیمانکار داده بودیم. یک محموله‌ی بنزین چهار میلیون لیتری گرفتیم و تخلیه کردیم. زمانی که تخلیه کردیم متوجه شدیم که یکی از مشخصاتی که وجود دارد با مشخصاتی که ما به پیمانکار داده بودیم، همخوانی ندارد، بنابراین قرارداد را متوقف کردیم. ما با پیمانکاری قرارداد سوآپ بنزین داشتیم که ممکن بوده قبل از ما به عراق بنزین داده باشد. مصرف روزانه بنزین در کشور 70 میلیون لیتر است و به این ترتیب چهار میلیون لیتر نسبت به این رقم عددی نیست. در واقع ما قصد داشتیم که اگر در ترکمنستان بنزین مناسبی وجود دارد آن را وارد کنیم یک محموله گرفتیم و متوجه شدیم که تنها یکی از مشخصه‌های آن با آنچه ما می‌خواستیم همخوانی ندارد و قرارداد را متوقف کردیم. هفته گذشته هم یک کشتی دیگر از این بنزین آمد و من گفتم تا آزمایش نشده آن را تخلیه نکنید.
با این تفاسیر، به نظر می رسد که ایران ترکمنستان را شریک تجاری خوبی برای خود می داند و در سفر هفته جاری هیات ترکمنی نیز مسوولان نفت کشور بر ادامه و گسترش همکاری ها تاکید کرده و از آمادگی ایران برای امضای قرادادهایی به ارزش یک میلیارد دلار خبر داده اند.
حال باید در نظر داشت که جمع بندی مذاکرات هسته ای و تشدید احتمال لغو تحریم ها با تایید توافق هسته ای از سوی شورای امنیت سازمان ملل، ایران فرصت های پیش روی بسیاری برای گسترش همکاری های خود با کشورهای همسایه پیدا کرده و افزایش حجم صادرات تهران- عشق آباد تا سقف 60 میلیارد دلار هدفی در دسترس تر به نظر خواهد آمد.
در حال حاضر ارزش حجم صادرات میان دو کشور 4 میلیارد دلار است که ایران در نظر دارد تا 10 سال آینده این رقم را به 60 میلیارد دلار برساند.
از سوی دیگر این امیدواری وجود دارد که با بازشدن درهای اقتصاد دنیا بر روی ایران، تهران بتواند با قدرت بیشتری در همکاری گازی با ترکمنستان مشارکن کند تا این کشور نیز نتواند به بهانه های مختلف شیر گاز صادراتی خود را بر روی تهران ببندد.
